İdam Sehpası (film)
Ascenseur pour l'échafaud | |
Yönetmen | Louis Malle |
---|---|
Yapımcı | Jean Thuillier |
Senarist | Louis Malle Roger Nimier Noël Calef (roman) |
Oyuncular | Jeanne Moreau Maurice Ronet Lino Ventura |
Müzik | Miles Davis |
Görüntü yönetmeni | Henri Decaë |
Kurgu | Léonide Azar |
Stüdyo | Nouvelles Éditions de Films |
Dağıtıcı | Lux Compagnie Cinématographique de France (Fransa) Janus Films (ABD) The Criterion Collection (DVD) |
Cinsi | Sinema filmi |
Türü | Polisiye, dram, gerilim |
Renk | Siyah-beyaz |
Yapım yılı | 1958 |
Çıkış tarih(ler)i | 29 Ocak 1958 Fransa |
Süre | 88 dakika |
Ülke | Fransa |
Dil | Fransızca |
Diğer adları | İdam Sehpası (Türkiye) Elevator to the Gallows (Uluslararası isim) Frantic (ABD) Lift to the Scaffold (İngiltere) Ascensore per il patibolo (İtalya) Ascensor para el cadalso (İspanya) Fahrstuhl zum Schafott (Almanya Elevator to the Scaffold |
Resmî sitesi |
İdam Sehpası[1][2] 1958 Fransa yapımı dramatik gerilim filmidir. Özgün adı Ascenseur pour l'échafaud olan bu modern kara filmin uluslararası ismi Elevator to the Gallows dur. Sinemalarda "İdam Sehpası" adıyla vizyona giren film, yıllar sonra TRT televizyonunda Ölüm Asansörü adıyla yayına verilmişti.[3]
Bulgar asıllı Fransız yazar Noël Calef'in aynı adlı romanından senaryosunu Roger Nimier'le birlikte yazan Louis Malle aynı zamanda filmin yönetmenliğini de üstlenmiştir. Başlıca rollerinde Jeanne Moreau, Maurice Ronet, Lino Ventura, Georges Poujouly ve Yori Bertin oynamışlardır. Filmin özgün müziğini ünlü siyahi Amerikalı Caz trompetçisi Miles Davis (d.1926 - ö.1991) yapmıştır. Görüntü yönetmeni Henri Decaë'nın bolca başvurduğu Paris'in bol kontrastlı siyah-beyaz gece çekimleri ve buna baştan sona eşlik eden Miles Davis'in hüzünlü trompet soloları filmin klasik kara filmler'e özgü klostrofobik atmosferini yaratmayı başarmıştır. Robert Bresson ve Alfred Hitchcock'un tarzlarından izler taşıyan bu film aynı zamanda ufukta gözüken Fransız Yeni Dalga sinema akımının da ilk habercisi sayılabilir.
Bu film Louis Malle (d.1932 - ö.1995)'in 26 yaşındayken çektiği ilk uzun metrajlı filmidir. Bundan önce Malle Robert Bresson'un asistanı idi. Ayrıca Jacques-Yves Cousteau'ya kameramanlık yapmış ve onun Sessiz Dünya (Le Monde du silence) (1956) adlı sualtı filminde yardımcı yönetmenlik yapmıştı. "İdam Sehpası"nda patronunun karısıyla aşk yaşayan bir iş adamının patronunu öldürüp olaya intihar süsü vermesi sırasında yaptığı küçük bir hatanın büyüyerek olayları içinden çıkılmaz bir hale dönüştürmesi anlatılmaktadır. Bu modern film-noir Louis Malle'e Louis Delluc Ödülü'nü kazandırmıştı.
Film hakkında notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Louis Malle yönetmenliğe geçmeden önce Robert Bresson'a asistanlık yaparken ünlü sualtı araştırmacısıJacques-Yves Cousteau tarafından kameraman olarak işe alındı. Araştırma gemisi Calypso'da yaptığı başarılı işlerden sonra da Cousteau 1956 yılında çektiği Sessiz Dünya (Le Monde du silence) adlı sualtı belgeselinde Malle'i yönetmen yardımcılığına terfi ettirdi. Yıllar sonra yapılan bir röportajda Jacques Cousteau Louis Malle'in beraber çalıştığı en iyi kameraman olduğunu ifade etmişti.[4]
- Mustafa Altıoklar'ın 1999 tarihinde çektiği Türk filmi Asansör'ün büyük ölçüde "İdam Sehpası" filminden esinlendiği ileri sürülmüştür. Bu filmin başlıca rollerinde Mustafa Uğurlu ve Arzu Yanardağ oynamışlardı.[5]
Oyuncular
[değiştir | kaynağı değiştir]Oyuncu | Rolü |
---|---|
Jeanne Moreau | Florence Carala |
Maurice Ronet | Julien Tavernier |
Georges Poujouly | Louis |
Lino Ventura | Komiser Cherrier |
Yori Bertin | Véronique |
Jean Wall | Simon Carala |
Elga Andersen | Frieda Bencker |
Sylviane Aisenstein | Yvonne |
Micheline Bona | Geneviève |
Gisèle Grandpré | Jacqueline Mauclair |
Jacqueline Staup | Anna |
Müziği
[değiştir | kaynağı değiştir]Amerikalı siyahi caz trompetçisi Miles Davis filmin müziğini dört kişiden oluşan bir Fransız grupla birlikte birkaç saat içerisinde doğaçlama olarak yapıp tamamlamıştı. Bir gece saat 11'den sabahın 5'ine kadar çalışan grup bir yandan filmi seyrederek emprovizasyon yaparken bir yandan da yönetmen Louis Malle ve aktris Jeanne Moreau ile birlikte şampanyalarını yudumluyorlardı. Trompeti Miles Davis çalarken tenor saksafonda Barney Wilen, piyanoda Rene Urtreger, kontrabasta Pierre Michelot ve davulda Kenny Clarke yer almışlardır.[6]
Filmle aynı yıl Fransa'da Fontana Plaktan (Fontana 660 213) filmin 33 devirlik LP formatında bir de soundtrack albümü çıkmıştır. Yine aynı yıl Japonya'da Phonogram ve Hollanda'da Mercury Plak (Mercury 6444 701) uzunçaları yeniden bastılar. Mercury Plak'taki parçalar şunlardır:
A Yüzü
- Générique 2:46
- L'Assassinat De Carala 2:08
- Sur L'Autoroute 2:16
- Julien Dans L'Ascenseur 2:07
- Florence Sur Les Champs-Élysées 2:49
- Dîner Au Motel 3:55
- Évasion De Julien 0:50
- Visite Du Vigile 2:02
- Au Bar Du Petit Bac 2:51
- Chez Le Photographe Du Motel 3:52
B Yüzü
- Générique 2:44
- Pierre Et Béatrice 1:03
- Ne Chuchote Pas 1:25
- Mambo Dans La Voiture 1:17
- Juste Pour Eux Seuls! 2:25
- Blues Pour Marcel 4:19
- Blues Pour Vava 3:29
- Pasquier 1:00
- La Divorcée De Léo Fall 2:10
- Des Femmes Disparaissent 1:02
- Final Pour Pierre Et Béatrice
Soundtrack albümünün Polygram Recordsdan 1989'da tekrar çıkan 74 dakikalık CD'sinde ise 26 parça (track) vardır. Bunlar:
- Générique
- L'Assassinat De Carala
- Sur L'Autoroute
- Julien Dans L'Ascenseur
- Florence Sur Les Champs-Élysées
- Dîner Au Motel
- Évasion De Julien
- Visite Du Vigile
- Au Bar Du Petit Bac
- Chez Le Photographe Du Motel
- Nuit Sur Les Champs-Élysées
- Nuit Sur Les Champs-Élysées
- Nuit Sur Les Champs-Élysées
- Nuit Sur Les Champs-Élysées
- Assassinat
- Assassinat
- Assassinat
- Motel (Diner Au Motel)
- Final
- Final
- Final
- Ascenseur (Evasion De Julien)
- Le Petit Bal
- Le Petit Bal
- Séquence Voiture
- Séquence Voiture
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ http://www.imdb.com/title/tt0051378/releaseinfo 15 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkçe isim için referans 1
- ^ Rekin Teksoy'un Sinema Tarihi s.410 Türkçe isim için referans 2
- ^ Dorsay, Atilla (1988). Yönetmenler, Filmler, Ülkeler-2. Varlık yayınları. ss. sayfa 85.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2008.
- ^ "Mustafa'nın asansörü". sabah.com.tr. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2009.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- IMDb'de İdam Sehpası
- allmovie.com'da "Ascenseur Pour L'Echafaud" 19 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Roger Ebert'in eleştirisi 31 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Epinions.com'da filmin analizi 21 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- 1950'lerde psikolojik gerilim filmleri
- Fransız romanlarından uyarlanan filmler
- Polisiye filmler
- Kara filmler
- Modern kara filmler
- Post-noir filmler
- Neo-noir filmler
- Janus Films filmleri
- Louis Malle'in senaryosunu yazdığı filmler
- Roger Nimier'in senaryosunu yazdığı filmler
- Louis Malle'in yönettiği filmler
- Henri Decaë'nın görüntülediği filmler
- Miles Davis'in müziğini yaptığı filmler
- İlk yönetmenlik denemesi filmler
- Yeni dalga filmleri
- Fransa polisiye gerilim filmleri
- Fransız yapımı siyah-beyaz filmler
- Louis Delluc Ödülü sahipleri
- 1958 çıkışlı dramatik filmler
- 1950'lerde Fransızca filmler