İçeriğe atla

Şorlar: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Sayginer (mesaj | katkılar)
Devriyeler
54.459 değişiklik
ciddi bir düzen sorunu yok
Kaynak gösterme hatası giderildi
2. satır: 2. satır:
|grup= Şorlar , шор-кижи (Şor kiji), тадар-кижи (Tadar-kiji)
|grup= Şorlar , шор-кижи (Şor kiji), тадар-кижи (Tadar-kiji)
|resim= [[Dosya:Shoria2.png|200px]]<br /> Şor Türklerinin merkezi konumundaki Taştagol'dan görünüm
|resim= [[Dosya:Shoria2.png|200px]]<br /> Şor Türklerinin merkezi konumundaki Taştagol'dan görünüm
|nüfus=17.000 <ref><ref>http://turkish.ruvr.ru/2013_08_22/Sorlar-kimler Şorların sayısı</ref></ref>(2013 yılı)
|nüfus=17.000 <ref>http://turkish.ruvr.ru/2013_08_22/Sorlar-kimler Şorların sayısı</ref> (2013 yılı)
|bölge1= [[Rusya Federasyonu]]<br />:[[Kemerova oblastı]], [[Kemerova (şehir)|Kemerova]], [[Hakasya]]
|bölge1= [[Rusya Federasyonu]]<br />:[[Kemerova oblastı]], [[Kemerova (şehir)|Kemerova]], [[Hakasya]]
|nüfus1=
|nüfus1=
10. satır: 10. satır:
|ilgili gruplar= [[Tuvalar]], [[Hakaslar]]
|ilgili gruplar= [[Tuvalar]], [[Hakaslar]]
}}
}}

'''Şorlar''', [[Rusya]]'da yaşayan bir [[Türk halkları|Türk halkı]]. [[Türk dilleri]]nden [[Şorca]] konuşurlar. [[Rusya]]'nın [[Kemerovo Oblastı]]'nda yaşarlar. Eskiden Kemerova bölgesinin adı Şor Türklerinin ülkesi anlamında [[Şorya]] idi. Rusların Şor Türklerini yok etmek için gayretleri neticesi Şorya'nın adı değiştirildi. Böylece nüfusu Rusların Şor Türklerine yaptığı soykırımı ile azalan Şor Türkleri unutturulmaya çalışıldı. Rusların yaptığı baskılar<ref>http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Temel-Bilgiler&Git=Bilgi-Goster&Baslik=sor-turkleri&Bil=399 Şor ülkesinde Rus egemenliği ve misyonerlik faaliyetleri</ref> sonucu Şorlardan ana dilini bilenlerin sayısı azalmıştır. Şorlar Ak Şor, Kızıl Şor, Kara Şor, Sarı Şor olarak ayrılırlar. Şorlar [[Teleütler]]le yaşarlar.
'''Şorlar''', [[Rusya]]'da yaşayan bir [[Türk halkları|Türk halkı]]. [[Türk dilleri]]nden [[Şorca]] konuşurlar. [[Rusya]]'nın [[Kemerovo Oblastı]]'nda yaşarlar. Eskiden Kemerova bölgesinin adı Şor Türklerinin ülkesi anlamında [[Şorya]] idi. Rusların Şor Türklerini yok etmek için gayretleri neticesi Şorya'nın adı değiştirildi. Böylece nüfusu Rusların Şor Türklerine yaptığı soykırımı ile azalan Şor Türkleri unutturulmaya çalışıldı. Rusların yaptığı baskılar<ref>http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Temel-Bilgiler&Git=Bilgi-Goster&Baslik=sor-turkleri&Bil=399 Şor ülkesinde Rus egemenliği ve misyonerlik faaliyetleri</ref> sonucu Şorlardan ana dilini bilenlerin sayısı azalmıştır. Şorlar Ak Şor, Kızıl Şor, Kara Şor, Sarı Şor olarak ayrılırlar. Şorlar [[Teleütler]]le yaşarlar.


Sayfanın 14.23, 27 Nisan 2014 tarihindeki hâli

Şorlar , шор-кижи (Şor kiji), тадар-кижи (Tadar-kiji)

Şor Türklerinin merkezi konumundaki Taştagol'dan görünüm
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Şor Türkçesi
Din
Şamanizm

Şorlar, Rusya'da yaşayan bir Türk halkı. Türk dillerinden Şorca konuşurlar. Rusya'nın Kemerovo Oblastı'nda yaşarlar. Eskiden Kemerova bölgesinin adı Şor Türklerinin ülkesi anlamında Şorya idi. Rusların Şor Türklerini yok etmek için gayretleri neticesi Şorya'nın adı değiştirildi. Böylece nüfusu Rusların Şor Türklerine yaptığı soykırımı ile azalan Şor Türkleri unutturulmaya çalışıldı. Rusların yaptığı baskılar[1] sonucu Şorlardan ana dilini bilenlerin sayısı azalmıştır. Şorlar Ak Şor, Kızıl Şor, Kara Şor, Sarı Şor olarak ayrılırlar. Şorlar Teleütlerle yaşarlar.

19. yüzyılın ortalarında Radloff tarafından “kızak” anlamına gelen Şor adıyla anılmış ve bu ad, daha sonraki dönemlerde yaygınlaşmıştır.

Daha önceleri Şamanist olan Şorların önemli bir kısmı, 19. yüzyılda Ruslar tarafından Hristiyanlaştırılmıştır.

Şor nüfusu

Şor Türkleri, dil ve kültür manasında en çok Tuva Türklerine yakındırlar. Bütün Rusya Federasyonunda 2002 yılı Rus kaynaklarına göre toplam 14.000 Şor Türkleri yaşamakta iken 2013 yılı verilerine göre 17.000 Şor Türkü olduğu beyan edilir[2]. Şor Türkleri, Kemerovo Bölgesi'nde 11.554 kişi, Hakasya'da 1.078 kişi, Krasno-yar'da 201 kişi, Altay bölgesinde 165 kişi ve Altay Cumhuriyetinde 141 kişidir[3].

1989 nüfus sayımında Güney Sibirya’da 12.585 Şorun yaşadığı ve toplam nüfuslarının 16.572 olduğu tespit edilmiş. Şorla topluca Kemerova eyaletinde Novokuznetsk dolaylarında yaşamaktadır. Şorlar çok eski zamandan beri demircilik sanatı ile meşhurdurlar. Yerleşik bir hayat sürmekte olup tarım ve hayvan beslemekle geçinirler.[4]

Şorların yerini gösterir harita /SSCB 1941 yılı

Saha (Yakutya)'da Şor nüfusu

Saha (Yakutya)da yıllara göre Şor Nüfusu
1926 1939 1959 1970 1979 1989 2002
11 42 127 69

Meşhur kişiler

Şor Türklerindeki kişi adları

Ana madde: Şor Türklerinde kişi adları
Ana madde: Şor Türkleri antroponimi

Şor Türkleri yok olmak üzere olan Türk topluluklarından biridir. Şor Türklerinde genellikle kullanılan erkek ve kız adları şunlardır. Aruk (E), Talay (E), Kuu (K), Ancak (K), Karlığaş (K.) v.b.

Kaynakça

  1. ^ http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Temel-Bilgiler&Git=Bilgi-Goster&Baslik=sor-turkleri&Bil=399 Şor ülkesinde Rus egemenliği ve misyonerlik faaliyetleri
  2. ^ http://turkish.ruvr.ru/2013_08_22/Sorlar-kimler/
  3. ^ Rusya Federasyonu 2002 Nüfus Sayımları
  4. ^ Prof. Dr. Nadir Devlet (2002). "Federe ve Muhtar Türk Cumhuriyetleri". Yeni Türkiye Yayınları. ss. s. 36. 

Dış bağlantılar

Literatür

  • Шорский сборник. Историко-культурное и природное наследие Горной Шории. Вып. 1. Кемерово, 1994.
  • Деятельность Андрея Ильича Чудоякова и духовное возрождение шорского народа. Новокузнецк, 1998.
  • Шорский национальный природный парк: природа, люди перспективы. Кемерово, 2003.
  • Ай-Толай. Героические поэмы и сказки Горной Шории. Новосибирск: ОГИЗ, 1948.
  • Алексеев В.П. Антропологические данные и проблемы происхождения шорцев // Ученые записки ХакНИИЯЛИ. Абакан, 1965. Вып. XI. С. 86-100.
  • Аравийский А.Н. Шория и шорцы // Труды Томского краевого музея. Т.I. Томск, 1927. С. 125-138.
  • Арзютов Д.В. Религиозная ориентация среднемрасской группы шорского этноса на современном этапе // Традиционные культуры и общества Северной Азии (с древнейших времен до современности). Мат-лы XLIV регион. (с междунар. участием) арх.-этногр. конф. студ. и молодых ученых. Кемерово, 31 марта – 3 апреля 2004 г.). – Кемерово, 2004. – С. 375–378.
  • Арзютов Д.В. Горно-таежные шорцы: этноконфессиональные процессы в начале XXI века // Сибирь на рубеже тысячелетий: традиционная культура в контексте современных экономических, социальных и этнических процессов./ Отв. ред. Л.Р.Павлинская, Е.Г.Федорова. – СПб: Европейский дом, 2005 – С. 129–143.
  • Бабушкин Г.Ф. О шорской диалектологии // Вопросы диалектологии тюркских языков. Фрунзе, 1968. С. 120-122.
  • Бабушкин Г.Ф., Донидзе Г.И. Шорский язык // Языки народов СССР. Тюркские языки. Т.2. М., 1966. С. 467-481.
  • Васильев В.И. Шорцы // Народы Мира: Историко-этнографический справочник. М., 1988. С. 522.
  • Галаганов З.П. История Горной Шории. Книга первая. 1925-1939 гг. Кемерово, 2003.
  • Гончарова Т.А. Этнический состав населения Нижнего Притомья и его динамика в XVII-начале XXI вв. АКД. Томск, 2004.
  • Горно-Шорский район // Сибирская советская энциклопедия. Т. III. Новосибирск, 1931. С. 61.
  • Дева горных вершин. Шорское героическое сказание. Пер. с шор. и обработка Г.Ф. Сысолятина. Кемерово, 1975.
  • Девять бубнов шамана. Шорские легенды и предания. Предисловие, составление и комментарий А.И. Чудоякова. Кемерово, 1989.
  • Иванов С.В. Шорцы // Скульптура алтайцев, хакасов и сибирских татар. Л., 1979. С. 42-54.
  • Ким А.Р. Материалы по краниологии шорцев и кумандинцев // Западная Сибирь в эпоху средневековья. Томск, 1984. С. 180-195.
  • Кимеев В.М. Горные хребты Южной Сибири – границы или центры этнических территорий? // Проблемы археологии степной Евразии. Кемерово, 1987. С. 55-56.
  • Кимеев В.М. Жилище и хозяйственные постройки шорцев // Жилище народов Западной Сибири. Томск: Изд-во ТГУ, 1991. С. 16-30.
  • Кимеев В.М. Компоненты шорского этноса // Чтения Памяти Э.Ф. Чиспиякова (к 70-летию со дня рождения). Новокузнецк, 2000. Ч. 1. С. 33-38.
  • Кимеев В.М. Основные этапы формирования шорского этноса // Этническая история тюркоязычных народов Сибири и сопредельных территорий. Омск, 1985. С. 102-105.
  • Кимеев В.М. Территориально-этнические группы шорцев в XVII-нач.XX вв. // Молодые ученые Кузбасса в X пятилетке. Ч.II. Кемерово, 1981. С. 150-155.
  • Кимеев В.М. Шорцы. Кто они? Кемерово, 1989.
  • Кимеев В.М., Ерошов В.В. Аборигены Кузбасса. Кемерово, 1997.
  • Колюпанов В. Алтын шор. Золотая Шория («Сказания, мифы, легенды, сказки Горной Шории»). Вып. 4. Кемерово, 1996.
  • Межекова Н.М. Шорский диалект // Диалекты хакасского языка. Абакан, 1973. С. 49-66.
  • Миллер Г.Ф. Описание Кузнецкого уезда Тобольской провинции в Сибири в нынешнем его состоянии, в сентябре 1734 года // Сибирь XVIII века в путевых описаниях Г.Ф. Миллера (История Сибири. Первоисточники). Вып. VI. Новосибирск, 1996. С. 17-36.
  • Патрушева Г.М. Шорцы сегодня: современные этнические процессы. Новосибирск, 1996.
  • Потапов Л.П.Опыт датировки шорского предания о происхождении земледелия // Изв. ВГО, 1949. Т.1. Вып. II. С. 411-414.
  • Потапов Л.П. Очерки по истории Шории. М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1936.
  • Потапов Л.П. Шорцы // Народы Сибири. М.-Л.: Изд-во АН СССР, 1956. С. 492-538.
  • Рейно Л.А. Шорский орнамент // Приобье глазами археологов и этнографов. Томск: Изд-во ТГУ, 1999. С. 163-172.
  • Соколова З.П. Шорцы // Вопросы истории. 1974. № 12. С. 207-212.
  • Травина И.К. Шорские народные сказания, песни и наигрыши. М.: «Композитор», 1995.
  • Тучков А.Г. Томские этнографические экспедиции в Горную Шорию // Труды Томского государственного объединенного историко-архитектурного музея. Томск: Изд-во ТГУ, 1996. С. 165-191.
  • Функ Д.А. Из какого ты рода? [фамильно-родовой состав шорцев] // «Знамя шахтера» (г. Междуреченск), 1992, 17 сентября.
  • Функ Д.А., Кимеев В.М. «Абинцы» в русских исторических документах // Молодые ученые Кузбасса 60-летию образования СССР: Материалы к научн. конф. Кемерово, 1982. С. 90-92.
  • Хлопина И.Д. Горная Шория и шорцы // Этнографическое обозрение, 1992. № 2. С. 134-147.
  • Чиспияков Э.Ф. История формирования этнической культуры шорцев // Кузнецкая Старина. Новокузнецк, 1993. Вып. 1. С. 88-101.
  • Чиспияков Э.Ф. К вопросу о формировании диалектной системы шорского языка // Проблемы этногенеза и этнической истории аборигенов Сибири. Кемерово, 1986. С. 55-62.
  • Чиспияков Э.Ф. К вопросу об этнониме Шор // Этнические и историко-культурные связи тюркских народов СССР. Всесоюзная тюркологическая конференция 27-29 сент. 1976 г. Алма-Ата, 1976. № 3. С. 111.
  • Чиспияков Э.Ф. О телеутско-шорских языковых контактах // Этническая история тюркоязычных народов Сибири и сопредельных территорий: Тезисы докладов областной научной конференции по лингвистике. Омск, 1984. С. 23-27.
  • Чиспияков Э.Ф. Откуда пришли шорцы // Кузнецкий рабочий. Новокузнецк, 1985, 25 февраля.
  • Чиспияков Э.Ф. Шорско-кетские параллели в лексике // Языки и топонимия. Вып. I. Томск, 1976. С. 73-76.
  • Чиспияков Э.Ф., Абдрахманов М.А. Территориальные различия в фонетике и лексике шорского языка // Материалы к предстоящей VIII научной конференции Новокузнецкого пединститута. Новокузнецк, 1967. С. 28-30.
  • Чудояков А.И. Стили шорского края // I международная конференция «Традиционные культуры и среда обитания»: тезисы. М., 1993. С. 39-43.
  • Шорские героические сказания (вступительная статья, подготовка поэтического текста, перевод, комментарии А.И. Чудоякова; музыковедческая статья и подготовка нотного текста Р.Б. Назаренко). М., Новосибирск, 1998.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şorlar&oldid=14338785" sayfasından alınmıştır