Çocuk evliliği
Makale serilerinden |
Çocuk evliliği, 18 yaş altı bir birey veya çiftin evliliğidir.[1][2] Küçük yaşta evlendirilme erkek çocuklar için de geçerlidir fakat bu durum kız çocuklarında daha çok görülür.[not 1] Çocuk evliliğinde, özellikle yaş, statü farkı ve zorlama faktörü birlikte ele alındığında çocuğun cinsel istismarı göz ardı edilemez. Bununla beraber fiziksel ve zihinsel istismar da çocuk evliliklerinde görülen en temel sorunlardandır.[4] Çocukların evlendirilmesi insan hakları ihlali olarak değerlendirilmektedir.[4]
Bazı durumlarda partnerlerden birisi (çoğunlukla kız) çocuktur. Bu durum aile veya toplumun bekarete verdiği önemle ilişkilidir. Çocuk evliliğinin diğer sebepleri arasında fakirlik, başlık parası, çocuk evliliğine izin veren yasalar, dini ve sosyal baskılar, bölgesel alışkanlıklar, kadınların para kazanma ve çalışma hayatına katılmada yaşadığı güçlükler gösterilebilir.[not 2][5]
Çocuk evliliği, yetişkinlerin çocuklara yönelen, yetişkinlerden cinsel haz almayan bir psikoseksüel bozukluğu olan pedofiliden ayrı bir normdur.
Çocuk evliliği sayıları
[değiştir | kaynağı değiştir]UNICEF'in 2007 tarihli Çocuklar için Gelişim: Çocukların Korunması Hakkında Bir Tarama Raporu başlıklı raporunda bildirilen 1987-2006 yıllarına ilişkin erken evlilik istatistiklerine göre, dünya genelinde 20-24 yaş grubundaki kadınların 60 milyondan fazlası 18 yaşından önce evlendirilmişlerdir.[6] İngiltere merkezli çocuklara yardım örgütü Save the Children tarafından 2016'da açıklanan rapora göre, dünyada 18 yaşın altında evlendirilen 700 milyon kız çocuğu bulunmaktadır.[7] Rapora göre Afganistan, Yemen, Hindistan, Somali gibi ülkelerde kız çocukları 10 yaşında evlendirilmekte ve bu evlilikler eğitim seviyesinin düşmesi, cinsel hastalıkların artması, erken hamileliğe bağlı ölümlerin yükselmesi gibi sorunlar getirmektedir.
Çocuk gelin oranları Güney Asya, Sahra-altı Afrika ve Güneydoğu Asya ülkelerinde diğer bölgelerden daha yüksektir.[8] Uluslararası karşılaştırmaya dayalı çalışmalar, erken evliliğin kırsal alanlarda ve az gelişmiş bölgelerde yoğunlaştığını göstermekte, ülkelerin refah düzeyi ile ilişkisine dikkat çekmektedir. ABD'de 15-19 yaş grubundaki kız çocuklarının %4'ünün, İngiltere'de %2'sinin evli olmasına karşılık, Nijer'de %62'sinin, Bangladeş'te ise %51’inin evli olması ülkelerin refah düzeyleri ile evlenme yaşı arasındaki ilişkiyi ortaya koyan bir örnek olarak gösterilir.[8]
Nedenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kızların erken yaşta evlendirilmesinin nedenleri arasında ekonomik problemler, evlilik öncesi cinsel ilişki ihtimalinin azaltılması, kadınların kontrolü ve daha çok çocuk doğurabilmelerinin sağlanması sayılmaktadır ve ataerkil toplumlarda daha yaygın gözlemlenir.[8] Türkiye'de toplumun bazı kesimlerinde sürdürülen başlık parası, berdel, beşik kertmesi ve kan bedeli evliliği gibi geleneksel uygulamalar ile "Geç evlenen kızlar evde kalır." "Kızların erken evlenmesi onun eşine ve gelin olarak gittiği eve uyumunu/ itaatini kolaylaştırır." şeklindeki kalıp yargılar, kızların erken evlendirilmesinin nedenleri arasında görülür.[9]
Çocuk evliliğinin kamusal alan ve özel yaşamda yeri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocuk gelinler, yaptıkları evlilik nedeniyle okulu terk etmek zorunda kalmakta; evli kadınların maruz olduğu toplumsal kısıtlamalara maruz kalmakta (örneğin "evli kadınlar sokakta gezmez") ve sosyal çevrelerinden kopmaları nedeniyle ergenlik döneminde kazanmaları gereken sosyal becerileri edinmekte zorlanmaktadır.[9] Bangladeş’in kırsal bölgesinde yapılan bir çalışma evliliğin bir yıl ertelenmesinin, kız çocuklarının okulda geçirecekleri süreyi 0,22 yıl artırdığını ve okur-yazarlığı yüzde 5,6 yükselttiğini göstermektedir.[8] 27 sahra altı Afrika ülkesinden elde edilen verilere dayalı bir çalışma da benzer sonucu vermiştir.[10] Türkiye'de 2009 yılı e-okul verisine göre evlilik ve nişanlılık nedeniyle ilköğretim düzeyinde okula gelmeyenlerin neredeyse tamamı kız öğrencidir. Okulun terk edilmesine yönelik bir araştırmanın sonuçları erkek çocukların %73’ünün, kız çocuklarının ise %49’unun okulu terk etme kararını kendilerinin verdiklerini göstermektedir.[8]
Evlilikleri nedeniyle çocuk gelinlerin kamusal alanda yer almalarını sınırlanırken, özel yaşamlarında da daha az söz sahibi oldukları görülür.[8] UNICEF'in 2005 yılında yaptığı bir araştırmada çocuk gelinlerin evlilikleri ve kendi hayatları ile ilgili kararlarda daha az etkin oldukları ortaya konmuştur.[9] Çocuk gelinlerin, diğer yaş dönemlerinde evlenen kadınlara göre daha fazla aile içi şiddete maruz kaldıkları,[11] uğradıkları fiziksel şiddetten dolayı eşlerini haklı görme olasılıklarının yüksek olduğu,[12] depresif belirtilerin çocuk gelinlerde on sekiz yaş üstü gelinlere göre daha yaygın olduğu[9] çeşitli araştırmalarda ortaya konmuştur.
Çocuk gelinlerin cinsel istismarı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocuk gelinler ile kurulan cinsel ilişki, çocukların cinsel olarak istismar edilmesidir.[13] Bu evliliklerde yaşanan cinsel ilişkiler genellikle kız çocuklarının istekleri dışında gerçekleşmektedir.[13] Birçok ülkede çocuk yaştaki bireylerle cinsel ilişki kurulması yasaktır. Ancak erken yaşta evliliklerin toplumsal olarak meşru kabul edilmesi nedeniyle, çocukların cinsel istismarı cezalandırılmadığı ve görmezden gelindiği görülür.[8]
Dinsel altyapı yaygınlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Yahudi cemaatlerinde
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta Çağ'da Aşkenaz Yahudi cemaatlerinde kızlar genç yaşta evlendirilirdi.[14] Talmud'daki bazı hahamlar bir oğlanın ergenlik çağına girmesinin ardından hemen evlendirilmesine sıcak bakmaktaydı. Yirmi yaşını geçmiş fakat hala evlenmemiş kişilere Tanrı tarafından lanetlenmiş gözüyle bakılmaktaydı.[15] Evliliği ertelemenin tek geçerli yolu Tevrat çalışmaktı fakat ne pahasına olursa olsun ömür boyu romantik ilişkiden uzak kalmak teşvik edilmemekteydi.[16] Kişilerin genç yaşta evlenmelerinde sorun görülmezken yüksek yaş farkına karşı çıkılmaktaydı.[17][18] Modern zamanda Yahudi cemaatlerinde küçük yaşta evlilik çok ender görülen bir hadise olup çoğu ülke tarafından yasaklanmıştır.[kaynak belirtilmeli]
İslam toplumlarında
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlılar, 1917'de çıkardıkları Hukuk-ı Aile Kararnamesi'nde erkeklerin 12, kızların da 9 yaşını bitirmiş olmaları şartını getirmişlerdir.[19]
Fakat bazı İslam toplumlarında sivil yasaya göre çocuk evlilikleri yasaktır. 2011'den itibaren Orta Doğu'da çocuk yaşta evlilik yaygınlaşmıştır. Mısır'da 6 evlilikten 1'i, Yemen'de 3 evlilikten 1'i çocuk yaşta evliliktir. Tecavüz ise suç olarak değerlendirilir ve zina üzerinden cezalandırılabilir. Bazı durumlarda tecavüz suçlusu kurbanla evlendirilerek ceza düşürülür.[20][21][22]
İslam fıkhında bir kız buluğa erince kendisiyle evlilik yapılması caizdir.[23]
Şiilerde
[değiştir | kaynağı değiştir]Humeyni nin Tahrir-el Vesile adlı kitabında yazılanlar Şii toplumunda konuya bakış açısını vermesi bakımından dikkat çekicidir;
"Daimi veya gayri-daimi nikâh ile 9 yaşından önce eş ile cima (cinsel ilişkide bulunmak) caiz değildir. Lakin diğer faydalanmalar şehvetle el atmak, sarılmak veya tefhiz etmenin sakıncası yoktur. Hatta emzikteki olsa bile."[24]
Edip Yüksel, bu ifadelerin aslında çok daha ağır ifadeler içerdiğini, bu ifadelerin sonraki basımlarda yukarıda verilen ifadelerle değiştirildiği notunu düşer.[kaynak belirtilmeli]
Günümüzde çocuk yaşta evlilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Bugün en fazla Afrika, Asya, Okyanusya ve Güney Amerika gibi bölgelerde yaygındır. Bugün için en yaygın olduğu ülkeler Çad, Nijer, Gine, Mali ve Bangladeş'tir.[kaynak belirtilmeli]
Sıralama ICRW verilerine göre |
Ülke | Evlenen kız çocuklarının %'si 18'den önce (ICRW verileri)[25] |
Evlenen kız çocuklarının %'si 18'den önce (BM verileri)[26] |
---|---|---|---|
1 | ![]() |
75 | 62 |
2 | ![]() |
72 | 49 |
3 | ![]() |
66 | 48 |
4 | ![]() |
63 | 46 |
5 | ![]() |
61 | 42 |
6 | ![]() |
55 | 50 |
7 | ![]() |
52 | 47 |
8 | ![]() |
50 | 37 |
9 | ![]() |
48 | 34 |
10 | ![]() |
48 | 47 |
11 | ![]() |
48 | 35 |
12 | ![]() |
47 | 30 |
13 | ![]() |
47 | 38 |
14 | ![]() |
46 | 32 |
15 | ![]() |
45 | 38 |
16 | ![]() |
43 | 32 |
17 | ![]() |
42 | 24 |
18 | ![]() |
41 | 30 |
19 | ![]() |
41 | 40 |
20 | ![]() |
40 | 29 |
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Child marriage also affects boys, but to a lesser degree than girls. In the Central African Republic, the country where boys are most likely to be married in childhood, the levels of child marriage among girls are still more than twice those seen among boys."[3]
- ^ "...the key drivers are gender inequality, and poverty... Deep-rooted patriarchal beliefs, the low value placed on girls, and the desire to control women, especially girls’ sexuality, underlie child marriage."[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Aydemir, Elvan (Ekim 2011). Evlilik mi Evcilik mi? Erken ve Zorla Evlilikler: Çocuk Gelinler. USAK Raporları. Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu. ISBN 978-605-4030-61-3. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2016.
- ^ Karakaya, Nilayda; Er, Mücahit. "Beni Sen Büyüt Anne: Çocuk Gelinler". www.academia.edu/. Sosyal Politikalar ve Aile Bakanlığı. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ a b "Child marriage". ActionAid UK (İngilizce). 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
- ^ a b "Q & A: Child Marriage and Violations of Girls' Rights". Child marriages violate many human rights; including to education, freedom from violence, reproductive rights, access to reproductive and sexual health care, employment, freedom of movement, and the right to consensual marriage. The testimonies of the children and women Human Rights Watch has interviewed illustrate the profoundly detrimental impact on their physical and mental well-being, and their ability to live free of violence. (İngilizce). Human Rights Watch. 14 Haziran 2013. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2020.
- ^ Aktepe, Evrim; İnci Meltem Atay (31 Aralık 2017). "Çocuk Evlilikleri ve Psikososyal Sonuçları". Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 4 (9). ss. 410-420. 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
- ^ "Progress for Children" (PDF). UNICEF A World Fit for Children Statistical Review, Sayı 6, Aralık 2007. s. 45. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Kasım 2016.
- ^ "Dünyada 700 milyon "çocuk gelin" var (11 Ekim Dünya Kızlar Günü)". NTV.com.tr. DHA. 11 Ekim 2016. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ a b c d e f g Yüksel, İlknur (Sonbahar 2012). "Çocuk Gelin Olmaya Giden Yol". Sosyoloji Araştırmaları Dergisi. 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ a b c d Kaynak Malatyalı, Meryem (2014). "Türkiye'de 'Çocuk Gelin' Sorunu" (PDF). Nesne. 2 (3). SADA Enstitüsü. ss. 27-38. ISSN 2147-6489. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015.
- ^ Nguyen, Minh Cong; Wodo, Quentin. "Impact of Child Marriage On Literacy and Education Attainment In Africa" (PDF). Global Partnership for Education, Eylül 2014. 29 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2016.
- ^ Boran, Perran; Eren, Tijen; Devecioğlu, Esra; Gökçay, Gülbin. "Çocuk Gelinler" (PDF). Marmara Medical Journal, Cilt 26, Yıl 2013. 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ "New Insights on Preventing Child Marriage" (PDF). International Center for Research on Women (ICRW), Nisan 2007. 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Kasım 2016.
- ^ a b Otoo-Oyortey, Naana; Pobi, Sonita. "Early Marriage and Poverty: Exploring Links and Key Policy Issues" (PDF). Gender and Development 11(2), July 2003. 21 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Kasım 2016.
- ^ Kiddushin (tosafot) 41a
- ^ Kiddushin 29b
- ^ Yebamot 63b
- ^ Yebamot 44a
- ^ Sanhedrin 76a
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2014.
- ^ "MENA Gender Equality Profile - Status of Girls and Women in the Middle East and North Africa, UNICEF (October 2011)" (PDF). 9 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
- ^ "Kendra Heideman and Mona Youssef, Challenges to Women's Security in the MENA Region, Wilson Center (March, 2013)" (PDF). 9 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
- ^ "Sanja Kelly (2010) New Survey Assesses Women's Freedom in the Middle East, Freedom House (funded by US Department of State's Middle East Partnership Initiative)". 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
- ^ "ESKI ESERLER". eskieserler.net. 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2015.
- ^ "Child Marriage Facts and Figures". 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2013.
- ^ "UN data on Child Marriage Rates". 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2013.