İçeriğe atla

Kürtler: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
(Tüm bekleyen değişiklikleri göster)
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
İsgilip (mesaj | katkılar)
4 değişiklik
Sayfa içeriği ' == NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE ==' ile değiştirildi
Noctiluca (mesaj | katkılar)
6.039 değişiklik
İsgilip (k - m - e) tarafından yapılan değişiklik geri alınıyor.
1. satır: 1. satır:
{{Koruma-yarı}}
{{Etnik grup
|grup = Kürtler
|resim = [[Image:Saladin2.jpg|58px]][[Image:Jalal Talabani.jpg|58px]][[Image:Sivan Perwer.jpeg|68px]] <div style="background-color:#fee8ab"><small><small> ''(soldan sağa)'': [[Selahaddin Eyyubi]] • [[Celal Talabani]] • [[Şivan Perwer]] • </small></small></div>
|başlık =
|nüfus = 27-37.5 milyon([[Zazalar]] dahil)
|bölge1 = {{bayrak|Türkiye}} [[Türkiye]]
|nüfus1 = 11.4 milyon (Zazalar dahil)
|ref1 = {{lower|<ref>http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html</ref><ref>http://www.joshuaproject.net/peopctry.php?rop3=105458&rog3=TU</ref>}}
|bölge2 = {{bayrak|İran}} [[İran]]
|nüfus2 = 4.8-6.6 milyon
|ref2 = {{lower|<ref>...</ref>}}
|bölge3 ={{bayrak|Irak}} [[Irak]]
|nüfus3 = 4-6 milyon
|ref3 ={{lower|<ref>...</ref>}}
|bölge4 = {{bayrak|Suriye}} [[Suriye]]
|nüfus4 = 0.9-2.8 milyon
|ref4 ={{lower|<ref>...</ref>}}
|bölge5 =<div style="font-size:115%;">'''[[Asya]]''' / '''[[Kafkasya]]'''</div>
|bölge6 ={{bayrak|Afganistan}} [[Afganistan]]
|nüfus6 = 200,000
|ref6 =
|bölge7 ={{bayrak|Azerbaycan}} [[Azerbaycan]]
|nüfus7 =150,000{{fact}}
|ref =
|bölge8 ={{bayrak|İsrail}} [[İsrail]]
|nüfus8 =100,000{{fact}}
|ref =
|bölge9 ={{bayrak|Lübnan}} [[Lübnan]]
|nüfus9 =80,000{{fact}}
|ref =
|bölge10 ={{bayrak|Gürcistan}} [[Gürcistan]]
|nüfus10 = 34,000-60,000{{fact}}
|ref10 =
|bölge11 ={{bayrak|Ermenistan}} [[Ermenistan]]
|nüfus11 =45,000{{fact}}
|ref11 =
|bölge12 ={{bayrak|Türkmenistan}} [[Türkmenistan]]
|nüfus12 =40,000{{fact}}
|ref12 =
|bölge13 = <div style="font-size:115%;">'''[[Avrupa]]'''</div>
|bölge14 ={{bayrak|Almanya}} [[Almanya]]
|nüfus14 =500,000-800,000{{fact}}
|ref14 =
|bölge15 ={{bayrak|Fransa}} [[Fransa]]
|nüfus15 =120,000{{fact}}
|ref15 =
|bölge16 ={{bayrak|İsveç}} [[İsveç]]
|nüfus16 =100,000{{fact}}
|ref16 =
|bölge17 ={{bayrak|Hollanda}} [[Hollanda]]
|nüfus17 =70,000{{fact}}
|ref17 =
|bölge18 ={{bayrak|İsviçre}} [[İsviçre]]
|nüfus18 =60,000{{fact}}
|ref18 =
|bölge19 ={{bayrak|Avusturya}} [[Avusturya]]
|nüfus19 =50,000{{fact}}
|ref19 =
|bölge20 ={{bayrak|Birleşik Krallık}} [[Britanya]]
|nüfus20 =25,000-80,000{{fact}}
|ref20 =
|bölge21 ={{bayrak|Danimarka}} [[Danimarka]]
|nüfus21 =8,00-30,000{{fact}}
|ref21 =
|bölge22 ={{bayrak|Yunanistan}} [[Yunanistan]]
|nüfus22 =20,000-25,000{{fact}}
|ref
|bölge23 = <div style="font-size:115%;">'''[[Amerika]]'''</div>
|bölge24 ={{bayrak|ABD}} [[ABD]]
|nüfus24 =40,000{{fact}}
|ref24 =
|bölge25 ={{bayrak|Kanada}} [[Kanada]]
|nüfus25 =6,000{{fact}}
|ref25 =
|diller = [[Kürtçe]], [[Türkçe]], [[Zazaca]]
bunun yanında [[Farsça]] ve [[Arapça]] geniş bir kesim tarafından konuşulur.
|dinler = [[İslam]],[[Yezidilik]],[[Zerdüştlük]],[[Musevilik]],[[Hristiyanlık]]
}}
'''Kürtler''', [[Mezopotamya]]’nın yerlilerinden olup Zagros dağlarından, Toros dağlarına kadar uzanan coğrafyada yaşayan 20-30 milyon kişiden oluşan etnik gruba mensup ve Hint-Avrupa dili konuşan halklardan biridir.


== Din ==
== NE MUTLU TÜRKÜM DİYENE ==
Kürtler, dini bakımdan çok heterojen bir halk olup aralarında birçok farklı dine mensup gruplar vardır. Kürtlerin çoğunluğu [[Sünni]] [[Müslüman]] olup [[İslam]]iyeti kabul etmiştir. [[Türkiye]] ve [[İran]] sınırları içinde yaşayan Kürtlerin çoğunluğu Ehli-Sünnet meshebine ait, önemli kısmı ise Alevidir.(İrandaki Alevi Kürtlere Ehl-i hak denir.). Ayrıca [[Şii]],[[Yezidi]], [[Yahudi]], [[Zerdüşt]] ve [[Hıristiyan]] Kürtler de vardır.

==Dil==
'''[[Kürtçe]]''', [[Hint- dil ailesi]]nin Hint-İrani kolunun kuzey-batı İrani grubuna ait bir dildir.[http://tr.wikipedia.org/wiki/Hint-Avrupa_dil_ailesi 1] Kürtçe, dünyada tahminen 20-30 milyon insan tarafından konuşulmaktadır. Kürtlerin konuştuğu lehçeler şöyle sıralanabilir: [[Kurmanci]], [[Sorani]] ve [[Kelhuri]]. 'Ayrıca Zazaca'nın Kürtçe'nin bir lehçesi olduğuna dair kanıtlanmamış iddiaların yanı sıra lehçesi olmadığına dair iddialar da mevcuttur.

Kürtçe, bugün Türkiye, İran, Irak, Suriye, Ermenistan, Lübnan gibi değişik devletlerin sınırları içinde yaşamakta olan Kürtlerce konuşulur. Kürtçe Irak'ta resmi dil olarak tanınmıştır. Dil içerisinde, [[Farsça]], [[Arapça]] ve [[Türkçe]] kelimeler bulunmaktadır.

Kürt edebiyatı; halk edebiyatı ve yazılı edebiyat olarak ikiye ayrılır. Sözlü edebiyat, yani halk edebiyatının tarihi binlerce yıl öncesine kadar dayanıyor. Yazılı edebiyat ise bin yıl öncesine kadar dayanıyor. Hemadani Baba Tahir (935-1010), Kürt edebiyatının ilk yazılı örneğini, bin 100 yıl önce İran'da Arap alfabesiyle Kürtçe yazmıştır.

Kürtçe'nin eski ve güçlü edebi ürünlere sahip diğer bir lehçesi de Kurmanci lehçesidir. Kurmanci lehçesiyle bu güne kadar ulaşmış şiirler yazan Kürt şairleri arasında ilk akla gelenler: [[Elîyê Herîrî]] ([[1425]]-[[1495]]), [[Feqîyê Teyran]] ([[1590]]-[[1660]]), [[Melayê Cizîrî]] ([[1570]]-[[1640]]) ve [[Ehmedê Xanî]] ([[1650]]-[[1707]])'dir. Ehmedê Xanî'nin [[Mem û Zîn]] adlı ünlü eseri ilk kez [[1730]]'da çevrilip yayımlanmıştır.

== Ortadoğu'da Kürtler==
Kürtler yoğun olarak [[Toros Dağları|Toros]] ve [[Zagros dağları|Zagros]] dağlarının kesiştiği, [[Mezopotamya]]yı da içine alan, [[Türkiye]]'nin Doğu ve Güneydoğusu, Irak'ın kuzeyi, [[İran]]'ın [[Kürdistan (İran)|Kurdistan]], [[Batı Azerbaycan]], [[Azerbaycan]] (Zengilan, Laçin, Kubadli, Kelbecer) [[Kermanşah]] ve [[Loristan]] eyaletlerinde yaşarlar.

=== Türkiye ===
==== Nüfus ====
Türkiye'deki Kürt kökenli Türk nüfusuna dair sayım Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından 1965'de yapılmıştır. Buna göre, 1965'de 31.391.421 olan [[Türkiye]] Nüfusu'nun 2.219.502'si ana dili olarak Kürtçe'yi beyan etmiştir. Bu sayı, toplam nüfusun yüzde 7,07'sine tekabül etmektedir. 2000'li yıllara bakıldıığında ise Türkiye'de yaklaşık 15 milyon Kürt asıllı Türk vatandaşı olduğu Amerikan istihbaratı CIA tarafından iddia edilmektedir. <ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html#People Cia.gov]</ref>

==== Coğrafya====
Türkiye'deki Kürtler [[Güneydoğu Anadolu]] ve [[doğu anadolu]] bölgesine yayılmış halde bulunuyor. Son yıllarda yaşanan iç göçler nedeniyle, bu bölgeden [[İstanbul]], [[Adana]], [[İzmir]], [[Bursa]] ve [[Mersin]] gibi büyük kentlere göç etmişlerdir. Bu nedenle, özellikle Anadolu'nun batısında yaşayan Kürt kökenli nüfusun, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya göre çok daha fazla olduğu tahmin edilmektedir; ancak yukarıda belirtildiği gibi, [[nüfus sayımı|nüfus sayımlarında]] vatandaşlık esas alındığı ve etnik köken sorulmadığı için, Kürt kökenli nüfusun nerede daha yoğun olduğu konusunda kesin bir şey söylemek olanaksızdır. Ayrıca evlenmeler sonucu da nüfus karışmıştır. Bir kısım Kürt kökenli Türk vatandaşı ise başta [[Almanya]] olmak üzere, çeşitli [[Batı Avrupa]] ülkelerine göç etmiştir.

=== İran ===
==== Nüfus ====
[[İran]]'da yaşayan Kürtler çoğunlukla [[İran]], [[Irak]] ve [[İran]] Türkiye sınırında yaşamaktadırlar. Amerikan istihbaratı CIA tarafından Kürt nüfusunun 15 ila 20 milyonu (2000) bulduğu iddia edilmektedir. <ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ir.html#People Cia.gov]</ref>

=== Suriye===
==== Nüfus ====
Amerikan istihbaratı CIA'ye göre tahmini nüfus 1 ila 2 milyon arasındadır. <ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html#People Cia.gov]</ref>
<ref>[http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/WorkingDocs/Doc06/EDOC11006.htm Avrupa Konseyi Parlementerler Meclisi]</ref>

==== Coğrafya====
Suriye'deki Kürt nüfusu genellikle [[Suriye]]-[[Türkiye]] ve [[Suriye]]-[[Irak]] sınırlarına yakın bölgelerde yaşamaktadır.

==== Politika====
Türkiye ile Suriye ülke sınırlarından en rahatsız insanlar sürekli konu edilmiştir, Propaganda filmi gibi bir çok filmde konu çok fazla değişmemiştir. <ref>[http://www.koalakultur.com/content/view/36/91/ Türk Sinemasında Kürtler]</ref>. Günümüzde de sınır bayramlaşmaları olarak isimlendirilen bu tür buluşmaların odağında Kürtler vardır.

Keskin politikalarıyla 'Çöl tilkisi' <ref>[http://www.milliyet.com.tr/2000/06/12/yazar/elekdag.html Çöl tilkisi]</ref> olarak isimlendirilen Suriye Devlet Başkanı [[Hafız Esad]]'ın amaçlarından biri Kürt nüfusunun Suriye'den ayrılmasını engellemek ve hafif politikalarıyla nüfusu Suriye'ye entegre etmekti. Esad, [[Abdullah Öcalan]]'ı destekleyerek bazı Kürtleri arkasına alıp yıllarca kendisini desteklemeyen çeşitli Kürt gruplarını bir şekilde susturabilmişti.

Suriye Devletinin Öcalan'ın Suriye yaşantısı boyunca Kürtlerle ikili ilişkileri ve Hafız Esad'ın bu politikayı farklı kullanımı defalarca dikkat çekmiş ve hatta ciddi krizlere dönüşmüştü. Uzun bir süre sonra Türkiye Suriye'yi uyarmıştı <ref>[http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1998/09/03/64495.asp PKK'yı destekleyen Suriye'ye son uyarı]</ref> bu uyarılar Suriye'den yanıt bulmuştu ve PKK'nin en büyük ismi Abdullah Öcalan Suriyeyi terketmişti.

Süriye'nin Kürt nüfusu üzerindeki iletişim politikası değişmiş ve artık günlük hayatta farklı şekillerde karşılaşılan bu tür baskılar nihayetinde bir futbol maçında patlak vermişti. Arap taraftarların Saddam Hüseyin lehine sloganlar atarak başladıkları olaylı bir futbol maçında Kürt ve Arap taraftarlar arasındaki kavgaya polisler müdahele etmiş ve onlarca kişinin hayatını kaybettiği maçta yüzlerce insan yaralanmıştı. Onbinlerce Kürdün sokaklara döküldüğü olaylar Suriye devletinin yanlış yaklaşımlarıyla bir anda isyana dönüşmüştü <ref>[http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=109644 Radikal] Suriye'deki Kürt isyanı bölgeyi gerdi</ref>.

Bu olaylardan sonra özellikle yabancı basının Suriye'nin Kürt Kimliğini tehlike olarak gördüğüne dair açıklamaları Suriye'nin devlet politikasını bir daha değiştirecekti. <ref>[http://www.voanews.com/turkish/archive/2004-03/a-2004-03-18-8-1.cfm Amerika'nın Sesi] 'Suriye Kürt Kimliğini Tehlike Olarak Görüyor'</ref>

=== Irak ===
==== Coğrafya====
Özerk bölgeyle beraber Irak genelinde Kürt nüfusu Amerikan istihbaratı CIA'ye göre 5 milyonun üzerindedir. <ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html#People Cia.gov]</ref>

==== Nüfus ====
Irak'ta Kürt nüfusunun geneli [[Irak Kürdistan Özerk Bölgesi]] sınırları dahilinde yaşamaktadır. Geri kalan nüfusun büyük bir kısmı Bağdat'ta yaşamaktadır. 2002 yılından beridir süregelen savaştan zarar gören Bağdatlı Kürtlerin çoğunun savaşın zararlarını tekrar yaşamamak için Özerk bölgeye göçleriyle Özerk bölgenin nüfusunda değişiklikler meydana gelmiştir.


=== Ermenistan ===
==== Nüfus ====
Ermenistan'da Amerikan istihbaratı CIA'ye göre yaşayan (40.000)'nin üzerinde bulunan Kürt halkının çoğunluğu Yezidilerden oluşmaktadır.
<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/am.html#People Cia.gov]</ref>

== Notlar ==
<div class="references-small" style="-moz-column-count:2; column-count:2;">
<references/>
</div>

== Kitaplar ==
*''Kürdistan Tarihi''; Kürt Araştırmaları Merkezi, Rusya Bilimler Akamedisi - (Avesta-Yayın)
*''Kürt İsyanları ( Tedip ve Tenkil )''; Ahmet Kahraman
*''Kürdistan'da önderliksel gelişme ve ULUSLARARASI KOMPLO''; Waşenên Serxwebun 97
*''Kürdistan Tarihinde Dersim''; Dr.Vet.Nuri Dersimi
*''Kürtler ve Kürdistan''; D. N. Mac Kenzie, Th. Bois, Vladimir Feodoroviç Minorsky; 1996 Doz Basım-Yayın
*''Kürtler''; Hasan Cemal; 2004 Doğan Kitap ISBN 9752930891
*''Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri''; Lale Yalçın - Heckmann; 2002 İletişim Yayınları ISBN 9750500633
*''Kürtler / Bir El Kitabı''; Mehrdad R. Izady; 2004 Doz Basım-Yayın ISBN 9756876409
*''Mervani Kürtleri Tarihi''; İbn'ül Ezrak; 1990 Koral Yayınları
*''Irak Kürtleri''; Kerim Yıldız; 2005 Belge Yayınları ISBN 9753443293
*''Türkler ve Kürtler Ortadoğu'da İktidar ve İsyan Gelenekleri''; Suat Parlar; 2005 Bağdat Yayınları ISBN 975001944X
*''Kürtler: Bölgesel ve Bölge Dışı Güçler''; Ali Rıza Şeyh Attar; 2004 Anka Yayınları ISBN 9756628960
*''Kürtler 'Tarih ve Politika'''; Hasan Arfa; 2006 Avesta Yayınları ISBN 9758637398
*''Kürtler ve Şeyh Sait İsyanı 'Kürt Milliyetçiliği'''; Nurer Uğurlu; 2006 Örgün Yayınevi ISBN 9757651508
*''Açık - Gizli / Resmi - Gayrıresmi Kürdoloji Belgeleri''; Hazırlayan: Mehmet Bayrak; 1994 Özge Yayınları ISBN 9757861022
*''Modern Kürt Tarihi''; David McDowall; 2004 Doruk Yayımcılık ISBN 9755534369
*''Kürtlük, Türklük, Alevilik / Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri''; Martin van Bruinessen; 2000 İletişim Yayınları ISBN 9754707987
*''Ağa, Şeyh, Devlet''; Martin van Bruinessen; 2003 İletişim Yayınları ISBN 9754709416
*''Kürt Milliyetçiliğinin Kökenleri''; Abbas Vali; 2005 Avesta Yayınları ISBN 9758637940
*''Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek Yanlış Giden Neydi? Bundan Sonra Nereye?''; Mustafa Akyol, 2006 Doğan Kitapçılık ISBN 9752934455
*''Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi''; Wadie Jwaideh; İletişim Yayınları ISBN 9754701709


== İlgili Filmler ==
* [[Yılmaz Güney]], [[Yol (film)|Yol]]', (1981)
* [[Erden Kıral]]. '[[Hakkâri'de Bir Mevsim]]', (1983)
* [[Reis Çelik]], '[[Işıklar Sönmesin]]', (1996)
* [[Yeşim Ustaoğlu]], '[[Güneşe Yolculuk]]', (1998)
* [[Gani Rüzgar Şavata]]', '[[Sınır (film)|Sınır]]', (1999)
* [[Abbas Kiarostami]], 'Beed-o baad (Rüzgar Bizi Götürecek)' (1999)
* [[Samira Makhmalbaf]], '[[Kara Tahta (film)|Kara Tahta]]' (1999)
* [[Bahman Ghobadi]]', '[[Sarhoş Atlar Zamanı]]', (2000) [http://www.youtube.com/watch?v=1SB4pWAnS-o '''Fragman''']
* [[Kazım Öz]], '[[Fotograf (film)|Fotograf]]', (2001)
* Gani Rüzgar Şavata, '[[Dava - Doz (film)|Dava - Doz]]' (2001)
* [[Handan İpekçi]], '[[Büyük Adam Küçük Aşk]]', (2001)
* Bahman Ghobadi, '[[Irak'ta Bılakılmak (Anavatanımın Şarkıları)]]', (2002) [http://www.youtube.com/watch?v=qgV5opXhCWY '''Fragman''']
* [[Hiner Saleem]], 'Kilomètre zéro (Zîro Kîlometre)' (2005)
* Bahman Ghobadi, '[[Kaplumbağalar da Uçar]]', (2004) [http://www.youtube.com/watch?v=MM4WHowIeMA '''Fragman''']
* Kazım Öz, '[[Dûr - Uzak]]', (2005)
* Bahman Ghobadi, '[[Half Moon (Niwe Mang)]]', (2006) [http://www.youtube.com/watch?v=Kb5vi-ZEcv4 '''Fragman''']


== Dış Bağlantılar ==

* [http://www.turkcebilgi.com/Kürt Türkçe Bilgi Kürtler makalesi]
* [http://www.bartleby.com/65/ku/Kurds.html Kurds (The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-05)]
* [http://en.wikinews.org/wiki/Kurdish_Linux_launched_in_Turkey Kürtçe İşletim Sistemi]

[[Kategori:Kürtler|*]]

[[ar:أكراد]]
[[az:Kürdlər]]
[[be:Курды]]
[[be-x-old:Курды]]
[[bg:Кюрди]]
[[cs:Kurdové]]
[[cy:Cyrdiaid]]
[[da:Kurder]]
[[de:Kurden]]
[[diq:Kurd]]
[[en:Kurdish people]]
[[eo:Kurdoj]]
[[es:Pueblo kurdo]]
[[fa:کردها]]
[[fi:Kurdit]]
[[fr:Kurdes]]
[[he:כורדים]]
[[hr:Kurdi]]
[[hu:Kurdok]]
[[id:Kurdi]]
[[is:Kúrdar]]
[[it:Curdi]]
[[ja:クルド人]]
[[ka:ქურთები]]
[[kab:Kurd]]
[[ko:쿠르드족]]
[[ku:Kurd]]
[[lt:Kurdai]]
[[nl:Koerden]]
[[no:Kurdere]]
[[pl:Kurdowie]]
[[pt:Curdos]]
[[ru:Курды]]
[[sh:Kurdi]]
[[simple:Kurds]]
[[sk:Kurdi]]
[[sl:Kurdi]]
[[sq:Kurdët]]
[[sr:Курди]]
[[sv:Kurder]]
[[uk:Курди]]
[[yi:קורדן]]
[[zh:库尔德人]]

Sayfanın 22.43, 4 Aralık 2007 tarihindeki hâli

Şablon:Etnik grup Kürtler, Mezopotamya’nın yerlilerinden olup Zagros dağlarından, Toros dağlarına kadar uzanan coğrafyada yaşayan 20-30 milyon kişiden oluşan etnik gruba mensup ve Hint-Avrupa dili konuşan halklardan biridir.

Din

Kürtler, dini bakımdan çok heterojen bir halk olup aralarında birçok farklı dine mensup gruplar vardır. Kürtlerin çoğunluğu Sünni Müslüman olup İslamiyeti kabul etmiştir. Türkiye ve İran sınırları içinde yaşayan Kürtlerin çoğunluğu Ehli-Sünnet meshebine ait, önemli kısmı ise Alevidir.(İrandaki Alevi Kürtlere Ehl-i hak denir.). Ayrıca Şii,Yezidi, Yahudi, Zerdüşt ve Hıristiyan Kürtler de vardır.

Dil

Kürtçe, Hint- dil ailesinin Hint-İrani kolunun kuzey-batı İrani grubuna ait bir dildir.1 Kürtçe, dünyada tahminen 20-30 milyon insan tarafından konuşulmaktadır. Kürtlerin konuştuğu lehçeler şöyle sıralanabilir: Kurmanci, Sorani ve Kelhuri. 'Ayrıca Zazaca'nın Kürtçe'nin bir lehçesi olduğuna dair kanıtlanmamış iddiaların yanı sıra lehçesi olmadığına dair iddialar da mevcuttur.

Kürtçe, bugün Türkiye, İran, Irak, Suriye, Ermenistan, Lübnan gibi değişik devletlerin sınırları içinde yaşamakta olan Kürtlerce konuşulur. Kürtçe Irak'ta resmi dil olarak tanınmıştır. Dil içerisinde, Farsça, Arapça ve Türkçe kelimeler bulunmaktadır.

Kürt edebiyatı; halk edebiyatı ve yazılı edebiyat olarak ikiye ayrılır. Sözlü edebiyat, yani halk edebiyatının tarihi binlerce yıl öncesine kadar dayanıyor. Yazılı edebiyat ise bin yıl öncesine kadar dayanıyor. Hemadani Baba Tahir (935-1010), Kürt edebiyatının ilk yazılı örneğini, bin 100 yıl önce İran'da Arap alfabesiyle Kürtçe yazmıştır.

Kürtçe'nin eski ve güçlü edebi ürünlere sahip diğer bir lehçesi de Kurmanci lehçesidir. Kurmanci lehçesiyle bu güne kadar ulaşmış şiirler yazan Kürt şairleri arasında ilk akla gelenler: Elîyê Herîrî (1425-1495), Feqîyê Teyran (1590-1660), Melayê Cizîrî (1570-1640) ve Ehmedê Xanî (1650-1707)'dir. Ehmedê Xanî'nin Mem û Zîn adlı ünlü eseri ilk kez 1730'da çevrilip yayımlanmıştır.

Ortadoğu'da Kürtler

Kürtler yoğun olarak Toros ve Zagros dağlarının kesiştiği, Mezopotamyayı da içine alan, Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğusu, Irak'ın kuzeyi, İran'ın Kurdistan, Batı Azerbaycan, Azerbaycan (Zengilan, Laçin, Kubadli, Kelbecer) Kermanşah ve Loristan eyaletlerinde yaşarlar.

Türkiye

Nüfus

Türkiye'deki Kürt kökenli Türk nüfusuna dair sayım Devlet İstatistik Enstitüsü tarafından 1965'de yapılmıştır. Buna göre, 1965'de 31.391.421 olan Türkiye Nüfusu'nun 2.219.502'si ana dili olarak Kürtçe'yi beyan etmiştir. Bu sayı, toplam nüfusun yüzde 7,07'sine tekabül etmektedir. 2000'li yıllara bakıldıığında ise Türkiye'de yaklaşık 15 milyon Kürt asıllı Türk vatandaşı olduğu Amerikan istihbaratı CIA tarafından iddia edilmektedir. [1]

Coğrafya

Türkiye'deki Kürtler Güneydoğu Anadolu ve doğu anadolu bölgesine yayılmış halde bulunuyor. Son yıllarda yaşanan iç göçler nedeniyle, bu bölgeden İstanbul, Adana, İzmir, Bursa ve Mersin gibi büyük kentlere göç etmişlerdir. Bu nedenle, özellikle Anadolu'nun batısında yaşayan Kürt kökenli nüfusun, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'ya göre çok daha fazla olduğu tahmin edilmektedir; ancak yukarıda belirtildiği gibi, nüfus sayımlarında vatandaşlık esas alındığı ve etnik köken sorulmadığı için, Kürt kökenli nüfusun nerede daha yoğun olduğu konusunda kesin bir şey söylemek olanaksızdır. Ayrıca evlenmeler sonucu da nüfus karışmıştır. Bir kısım Kürt kökenli Türk vatandaşı ise başta Almanya olmak üzere, çeşitli Batı Avrupa ülkelerine göç etmiştir.

İran

Nüfus

İran'da yaşayan Kürtler çoğunlukla İran, Irak ve İran Türkiye sınırında yaşamaktadırlar. Amerikan istihbaratı CIA tarafından Kürt nüfusunun 15 ila 20 milyonu (2000) bulduğu iddia edilmektedir. [2]

Suriye

Nüfus

Amerikan istihbaratı CIA'ye göre tahmini nüfus 1 ila 2 milyon arasındadır. [3] [4]

Coğrafya

Suriye'deki Kürt nüfusu genellikle Suriye-Türkiye ve Suriye-Irak sınırlarına yakın bölgelerde yaşamaktadır.

Politika

Türkiye ile Suriye ülke sınırlarından en rahatsız insanlar sürekli konu edilmiştir, Propaganda filmi gibi bir çok filmde konu çok fazla değişmemiştir. [5]. Günümüzde de sınır bayramlaşmaları olarak isimlendirilen bu tür buluşmaların odağında Kürtler vardır.

Keskin politikalarıyla 'Çöl tilkisi' [6] olarak isimlendirilen Suriye Devlet Başkanı Hafız Esad'ın amaçlarından biri Kürt nüfusunun Suriye'den ayrılmasını engellemek ve hafif politikalarıyla nüfusu Suriye'ye entegre etmekti. Esad, Abdullah Öcalan'ı destekleyerek bazı Kürtleri arkasına alıp yıllarca kendisini desteklemeyen çeşitli Kürt gruplarını bir şekilde susturabilmişti.

Suriye Devletinin Öcalan'ın Suriye yaşantısı boyunca Kürtlerle ikili ilişkileri ve Hafız Esad'ın bu politikayı farklı kullanımı defalarca dikkat çekmiş ve hatta ciddi krizlere dönüşmüştü. Uzun bir süre sonra Türkiye Suriye'yi uyarmıştı [7] bu uyarılar Suriye'den yanıt bulmuştu ve PKK'nin en büyük ismi Abdullah Öcalan Suriyeyi terketmişti.

Süriye'nin Kürt nüfusu üzerindeki iletişim politikası değişmiş ve artık günlük hayatta farklı şekillerde karşılaşılan bu tür baskılar nihayetinde bir futbol maçında patlak vermişti. Arap taraftarların Saddam Hüseyin lehine sloganlar atarak başladıkları olaylı bir futbol maçında Kürt ve Arap taraftarlar arasındaki kavgaya polisler müdahele etmiş ve onlarca kişinin hayatını kaybettiği maçta yüzlerce insan yaralanmıştı. Onbinlerce Kürdün sokaklara döküldüğü olaylar Suriye devletinin yanlış yaklaşımlarıyla bir anda isyana dönüşmüştü [8].

Bu olaylardan sonra özellikle yabancı basının Suriye'nin Kürt Kimliğini tehlike olarak gördüğüne dair açıklamaları Suriye'nin devlet politikasını bir daha değiştirecekti. [9]

Irak

Coğrafya

Özerk bölgeyle beraber Irak genelinde Kürt nüfusu Amerikan istihbaratı CIA'ye göre 5 milyonun üzerindedir. [10]

Nüfus

Irak'ta Kürt nüfusunun geneli Irak Kürdistan Özerk Bölgesi sınırları dahilinde yaşamaktadır. Geri kalan nüfusun büyük bir kısmı Bağdat'ta yaşamaktadır. 2002 yılından beridir süregelen savaştan zarar gören Bağdatlı Kürtlerin çoğunun savaşın zararlarını tekrar yaşamamak için Özerk bölgeye göçleriyle Özerk bölgenin nüfusunda değişiklikler meydana gelmiştir.


Ermenistan

Nüfus

Ermenistan'da Amerikan istihbaratı CIA'ye göre yaşayan (40.000)'nin üzerinde bulunan Kürt halkının çoğunluğu Yezidilerden oluşmaktadır. [11]

Notlar

  1. ^ Cia.gov
  2. ^ Cia.gov
  3. ^ Cia.gov
  4. ^ Avrupa Konseyi Parlementerler Meclisi
  5. ^ Türk Sinemasında Kürtler
  6. ^ Çöl tilkisi
  7. ^ PKK'yı destekleyen Suriye'ye son uyarı
  8. ^ Radikal Suriye'deki Kürt isyanı bölgeyi gerdi
  9. ^ Amerika'nın Sesi 'Suriye Kürt Kimliğini Tehlike Olarak Görüyor'
  10. ^ Cia.gov
  11. ^ Cia.gov

Kitaplar

  • Kürdistan Tarihi; Kürt Araştırmaları Merkezi, Rusya Bilimler Akamedisi - (Avesta-Yayın)
  • Kürt İsyanları ( Tedip ve Tenkil ); Ahmet Kahraman
  • Kürdistan'da önderliksel gelişme ve ULUSLARARASI KOMPLO; Waşenên Serxwebun 97
  • Kürdistan Tarihinde Dersim; Dr.Vet.Nuri Dersimi
  • Kürtler ve Kürdistan; D. N. Mac Kenzie, Th. Bois, Vladimir Feodoroviç Minorsky; 1996 Doz Basım-Yayın
  • Kürtler; Hasan Cemal; 2004 Doğan Kitap ISBN 9752930891
  • Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri; Lale Yalçın - Heckmann; 2002 İletişim Yayınları ISBN 9750500633
  • Kürtler / Bir El Kitabı; Mehrdad R. Izady; 2004 Doz Basım-Yayın ISBN 9756876409
  • Mervani Kürtleri Tarihi; İbn'ül Ezrak; 1990 Koral Yayınları
  • Irak Kürtleri; Kerim Yıldız; 2005 Belge Yayınları ISBN 9753443293
  • Türkler ve Kürtler Ortadoğu'da İktidar ve İsyan Gelenekleri; Suat Parlar; 2005 Bağdat Yayınları ISBN 975001944X
  • Kürtler: Bölgesel ve Bölge Dışı Güçler; Ali Rıza Şeyh Attar; 2004 Anka Yayınları ISBN 9756628960
  • Kürtler 'Tarih ve Politika'; Hasan Arfa; 2006 Avesta Yayınları ISBN 9758637398
  • Kürtler ve Şeyh Sait İsyanı 'Kürt Milliyetçiliği'; Nurer Uğurlu; 2006 Örgün Yayınevi ISBN 9757651508
  • Açık - Gizli / Resmi - Gayrıresmi Kürdoloji Belgeleri; Hazırlayan: Mehmet Bayrak; 1994 Özge Yayınları ISBN 9757861022
  • Modern Kürt Tarihi; David McDowall; 2004 Doruk Yayımcılık ISBN 9755534369
  • Kürtlük, Türklük, Alevilik / Etnik ve Dinsel Kimlik Mücadeleleri; Martin van Bruinessen; 2000 İletişim Yayınları ISBN 9754707987
  • Ağa, Şeyh, Devlet; Martin van Bruinessen; 2003 İletişim Yayınları ISBN 9754709416
  • Kürt Milliyetçiliğinin Kökenleri; Abbas Vali; 2005 Avesta Yayınları ISBN 9758637940
  • Kürt Sorununu Yeniden Düşünmek Yanlış Giden Neydi? Bundan Sonra Nereye?; Mustafa Akyol, 2006 Doğan Kitapçılık ISBN 9752934455
  • Kürt Milliyetçiliğinin Tarihi Kökenleri ve Gelişimi; Wadie Jwaideh; İletişim Yayınları ISBN 9754701709


İlgili Filmler


Dış Bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kürtler&oldid=2489789" sayfasından alınmıştır