The Last of Us'ın geliştirilmesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Naughty Dog, geliştirdiği Uncharted 2: Among Thieves'in Ekim 2009'da yayımlanmasının ardından The Last of Us'ın geliştirilmesine başladı.

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Uncharted 2: Among Thieves'in yayımlanmasının ardından Naughty Dog, "Project Thing" ("Proje Şeyi") ya da "T1" kod adıyla adlandırdıkları The Last of Us'ın ön çalışmalarına başladı.[1] Şirketin eş başkanları Evan Wells ve Christophe Ballestra, şirketin tarihinde ilk kez çalışanları iki gruba ayırdı ve bir grup The Last of Us, diğeri ise Uncharted 3: Drake's Deception üzerinde çalışmaya başladı.[2][3] The Last of Us'ın yönetmeni Bruce Straley, yaratıcı yönetmeni ise Neil Druckmann olarak belirlendi.[4][5]

Hikâye ve kurgu[değiştir | kaynağı değiştir]

2004'te, Carnegie Mellon Üniversitesindeki öğrenimi esnasında Druckmann'ın katıldığı bir grup projesinde, gruplar birer oyun konsepti oluşturacak ve bunlar, en beğendiğini seçmesi üzerine yönetmen George A. Romero'ya sunulacaktı. Kazanan projenin arkasındaki grup ise bir prototip hazırlayacaktı. Druckmann, PlayStation 2 oyunu Ico'nun (2001) oynanışına sahip ve Romero'nun yönettiği Yaşayan Ölülerin Gecesi (Night of the Living Dead, 1968) filmindeki zombi kıyametinde geçen, Günah Şehri'ndeki (Sin City, 1991-2000) John Hartigan'a benzeyen ana karakterin olduğu bir fikre sahipti. Bir polis memuru olan ana karakter, genç bir kızı zombilerden korumakla görevli olsa da oyuncular, bu karakterin sahip olduğu kalp rahatsızlığının ortaya çıktığı anlarda kız karakteri kontrol edecekti. Romero, bu projeyi seçmedi.[6]

Naughty Dog'da programcı olarak çalışmaya başlamasının ardından Druckmann, konsepti gözden geçirerek, boş zamanlarında hem yazıp hem çizeceği bir çizgi roman oluşturmak istedi. Ana karakteri, kızı ölmüş bir suçlu olarak değiştirirken bu karakter, genç bir kızla tanıştıktan sonra kendisinin koruyucusu oluyordu. The Turning adını verdiği çizgi roman taslağının altı sayılık bir kısmının hikâyesini oluşturmasının ardından fikri ilettiği bağımsız bir çizgi roman yayıncısı tarafından da reddedildi.[6]

Druckmann ile Straley, zaman zaman birlikte yedikleri akşam yemekleri esnasında, ileride ne yapacaklarına dair konuşmalar da gerçekleştiriyordu. Druckmann'ın burada bahsettiği fikirlerden biri, narin bir karakter ile onun koruyucusu konumundaki bir karakterin, ilerleyen dönemde rollerini değiştirmesi; bir başkası ise oyuncunun dilsiz bir kız karakteri kontrol etmesi ve bu sayede oyuncuyla konuşamayan karakterin, hareketleriyle iletişim kurabilecek olmasıydı.[6] İkili 2008'de, Uncharted 2: Among Thieves üzerine çalıştığı dönemde izlediği doğa belgeseli dizisi Yeryüzü'nün (Planet Earth) bir bölümünde, Cordyceps cinsi parazit bir mantarın, karıncaları enfeksiyona uğratarak onların beyinlerini kontrol altına alması ve kafalarından dışarı doğru büyümesinden yola çıkarak bu mantarın insanı da etkileyebileceği fikrini ortaya atmıştı.[7] Druckmann ile Straley, bu üç konsepti de birleştirerek Mankind adlı bir oyun taslağı ortaya çıkardı. Böceklerden bulaşan ve yalnızca kadınları etkileyen hastalık nedeniyle tehlikeli yaratıklara dönen insanların medeniyeti yok ettiği bir dünyada geçen taslakta, hastalığa karşı bağışıklık sahibi tek kadın olan karakter, kendisini koruyan erkek bir karakterle birlikte olası bir tedavinin bulunabileceği laboratuvara doğru yolculuğa çıkıyordu. Ancak bu fikir, Druckmann'ın ifadesiyle "kadın düşmanı olduğu" için Naughty Dog tarafından reddedildi.[6]

GamesRadar adlı web sitesindeki incelemede oyunun Son Umut (Children of Men), 28 Gün Sonra (28 Days Later), Ben Efsaneyim (I Am Legend), The Road, The Day of the Triffids filmlerinden ve The Walking Dead dizisinden etkilendiğini yazdı.[8] Game Informer'da yer alan yazıda oyunun İhtiyarlara Yer Yok, Son Umut, İz Peşinde (True Grit), Azap Yolu (Road to Perdition) filmleri, Yeryüzü belgeseli, The Walking Dead dizisi ile City of Thieves, Bizsiz Dünya (The World Without Us), Polio: An American Story, The Last Town on Earth romanlarından izler taşıdığı belirtildi.[9]

Karakterler[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncuların kontrol ettiği oyunun ana karakterlerinden Joel'u Troy Baker, Ellie'yi ise Ashley Johnson seslendirdi. Baker ile Johnson'ın performanslarının çoğu hareket yakalama teknolojisiyle oyuna aktarılırken oyundaki animasyonların yaklaşık %85'i de bu teknolojiyle oluşturuldu.[10] Uncharted'ın iki oyununda da görev alan Gordon Hunt, en başta hareket yakalama yönetmeni olarak belirlense de, geliştirme ekibinin oyunun "daha farklı bir tonda" olması gerektiği kanısına varmasıyla birlikte bu pozisyon için bir başkası aranmaya başlandı. İlerleyen dönemde ise Druckmann, bu görevi de kendisi yaptı.[11]

Baker'ın, yalnızlığına rağmen Tess'i önemsemesi;[12] Johnson'ın ise Ellie'nin daha güçlü ve daha savunucu olması gibi her iki oyuncunun da karakterlerin gelişimleri konusunda birtakım katkıları oldu.[13] İkili arasındaki bazı diyaloglar doğaçlama gerçekleşirken bu durumu senaryoda gereksiz bazı replikler olmasından kaynaklandığını belirten Druckmann, oyuncuların uygun olduğunu hissettikleri şekilde davranmalarına izin vermişti.[14] Joel ve Ellie karakterleri oyunun temelini oluşturmuş ve bu iki karakter arasındaki ilişkinin sonrasında oyunun diğer unsurları geliştirilmişti.[15]

Druckmann; Uncharted 2: Among Thieves'in ana karakteri Nathan Drake'in İngilizce bilmeyen Tibetli rehberi Tenzin ile birlikte ilerlediği kısımdan ilham alınarak The Last of Us'taki Joel ve Ellie karakterleri arasında da kuvvetli bir bağ kurulduğunu ifade etti. İhtiyarlara Yer Yok (No Country For Old Men) filmini izlerken filmin büyük bir kısmında müzik kullanılmadığının dikkatini çektiğini söyleyen Druckmann, aynı tarzın oyunda da kullanıldığını ve bu sayede karakterler arasında yaratılan bağın oyunculara daha sağlam yansıtılmasına yardımcı olduğunu ekledi.[16] Oyunun atmosferini yaratmak için kıyamet sonrası ve distopik kurgulara sahip çeşitli film, kitap ve televizyon yapımlarını inceleyen Druckmann ile Straley, tarihte yaşanan olayları incelediklerinde bunlardan yararlanmanın daha faydalı olacağı kanaatine vardı. 1918'deki grip salgınını incelediklerinde insanların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığında kendini koruma isteğini, 1880'lerdeki çocuk felci salgınını incelediklerinde ise toplumsal sınıf farklılıklarının hastalıklılara bakış açısında nasıl bir fark yarattığını gözlemledi. Bu gözlemleri sonucunda Druckmann, The Last of Us'ta geleneksel bir kötü karakter olmaması kanısına da vardı.[17] Tasarımcı Ricky Cambier açıklamasında karakter tasarımı ve etkileşimi konusunda Ico'dan ilham aldıklarını, bunu da Resident Evil 4'dakine benzer bir gerilim ve aksiyonla harmanlamaya çalıştıklarını söyledi. Buna ek olarak gerçeğe en yakın hayatta kalma hikâyesini yaratmak istediklerini belirtti.[18]

Duyurulması[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyun ilk olarak 29 Kasım 2011'de, Times Square'deki bir reklam panosunda "gözlerinize inanamayacağınız bir PlayStation 3 oyunu" sloganı ile duyuruldu.[19] Oyunla ilgili ilk video 3 Aralık 2011 tarihinde yayımlandı. Gerçek isyan ve trajedi görüntülerinden oluşan bu videonun sonunda oyunun adı ve resmî web sitesi gözükmekteydi.[20] Ertesi gün oyunun resmî web sitesinde, BBC yapımı doğa belgeseli Yeryüzü'nden (Planet Earth) alınan ve ophiocordyceps unilateralis isimli parazit mantarın türünün bir karıncayı enfeksiyona uğratarak onun beynini ele geçirmesini gösteren video yayımlandı.[21] 7 Aralık günü site üzerinden oyuna dair ilk görseller sunuldu. Bu görsellerin ilkinde ağaçlar ve ağaçların arasından süzülen güneş ışığı, ikincisinde ise dünyanın çeşitli bölgelerinin bir çeşit salgın hastalıktan etkilendiği haberleri yer alan bir gazete baş sayfası bulunmaktaydı.[22] 9 Aralık 2011'de Uncharted 3: Drake's Deception oyuncularının, oyun içerisinde üzerinde "bilim adamları ölümcül mantarı anlamakta zorlanıyorlar" başlıklı bir haber içeren gazetenin görüntülerine rastlamasıyla fragman arasında bir bağlantı kuruldu ve çıkacak yeni oyuna bir gönderme yapıldığı anlaşıldı.[23] Oyunun yaratıcı yönetmeni Neil Druckmann ve yönetmen Bruce Straley tarafından daha sonraları yapılan açıklamada Naughty Dog'un Uncharted 3: Drake's Deception'da yer alan bu ipucunu kaldırmayı planladığı; ancak sonradan bu konuyu unuttuğu ifadelerine yer verildi.[24]

Oyun, 2011 Spike Video Oyunu Ödülleri töreni sırasında, Naughty Dog'un yeni bir fikrî mülkiyet üzerinde çalıştığını belirten Sony Computer Entertainment tarafından resmî olarak duyuruldu. Sonrasında yayımlanan oyun içi görüntülerden oluşan bir fragmanda orta yaşlardaki bir erkeğin başka bir erkekle boğuştuğu, onu bayıltmasının ardından odaya giren genç bir kızın baygın durumdaki adamın üstünde malzeme ve yiyecek aradığı, sonrasında duydukları sesler üzerine ikilinin saklandığı, odaya giren ve bir çeşit enfeksiyona uğramış insanlarla mücadeleleri ve sonrasında kaçıp binayı terk ederek bitkilerle kaplanmış ve terk edilmiş bir şehrin ortasına ulaştığı gösterilmekteydi.[25] Duyurusunun yapılmasının ardından Naughty Dog eş başkanı Evan Wells, The Last of Us hakkında daha fazla bilgiyi PlayStation Blog üzerinde şu şekilde paylaştı:

“ The Last of Us, hayatta kalma ve aksiyon ögelerini harmanlayarak insanlığın sonunu getiren modern bir hastalığın hikâyesini bazı karakterlerin gözünden anlatmaktadır. Doğa medeniyete karşı galip gelmiştir ve geride kalanlar yemek, silah ve bulabilecekleri diğer şeyler için birbirlerini öldürmek zorunda kalmıştır. Hayatta kalanlardan olan korkusuz Joel ile yaşının üzerinde zekâya sahip Ellie adlı genç kız, Birleşik Devletler'den geriye kalan üzerindeki yolculuklarını tamamlamak için birlikte çalışmak zorundadırlar.[26] „

Geliştirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir tarantula üzerinde parazit olarak yaşayan Cordyceps cinsine ait Cordyceps ignota türündeki mantar

Geliştirme ekibi, oyun için yeni ve özgün bir motor geliştirdi.[27] Yapay zekâ, oyuncularla koordineli davranacak şekilde oluşturuldu.[28][29] Işıklandırma motoru da yumuşak ışığı kapsayacak biçimde yeniden yaratılarak güneş ışığının boşluklar arasından sızması ve bazı yüzeylerden yansıması sağlandı.[28] Oyunun kullanıcı arayüzü tasarımı, geliştirme esnasında birkaç kez yenilendi.[30]

Hayatta kalma-korku türündeki video oyunu Dead Island'ın 2011'de yayımlanan ilk fragmanı sonrası The Last of Us'ın geliştirme ekibi, her iki oyunun da kıyamet sonrası bir dönemin insanlar üzerindeki duygusal yansımalarını gösteren yapımlar olacağından dolayı büyük benzerlikler içereceğini öngörerek birtakım endişeler yaşadı.[31] Yayımlanan ilk fragmanında Dead Island'ın nasıl bir oynanışa sahip olduğu gözükmezken The Last of Us'ın ilk fragmanı için Druckmann tarafından "yapmak istedikleri şeyi tam olarak yansıtan" bir çalışma hazırlandı.[32] Oyunda işledikleri hikâyenin diğer oyun geliştiricileri için çıtayı yükselttiğini belirten Druckmann, oyun endüstrisindeki hikâyelerin standardının olması gerektiği kadar yüksek olmadığını ileri sürdü.[33][34] Diğer yandan oyun için yapmak istedikleri odak testleri konusunda anlaştıkları araştırma şirketinin bu testleri yalnızca erkek oyuncularla gerçekleştireceğini planlaması üzerine Naughty Dog, bu testlere erkekler kadar kadın oyuncuların da yer alması talebinde bulundu.[35]

15 Mayıs 2013 günü, oyun üzerindeki çalışmanın tamamladığı ve üretim aşamasına geçildiği duyuruldu.[36]

Tanıtımları[değiştir | kaynağı değiştir]

The Last of Us'ın oynanabilir demosundan ilk görüntüler Electronic Entertainment Expo 2013 sırasında gösterildi.[37] 8 Mart günü Naughty Dog'un resmî Facebook ve Twitter hesapları üzerinden oynanabilir bir demonun 31 Mayıs 2013 günü, God of War: Ascension'a sahip olan oyuncular için yayımlanacağı duyuruldu.[38][39] 31 Mart 2013'te, AMC'de yayımlanan The Walking Dead dizisinin sezon finali sırasında oyunun televizyon için hazırlanan ilk tanıtımı gösterildi.[40] 10 Mayıs 2013 itibarıyla, ilkine göre biraz daha uzun olan ikinci bir tanıtım videosu çeşitli televizyon kanallarında gösterilmeye başlandı.[41] Duyulduğu tarih ve şekilde sunulan demoda, oyunun "The Outskirts" adlı ilk bölümünün bir kısmı yer almaktaydı.[42]

Müzikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyunda kullanılan müziklerin çoğunda başta gitar olmak üzere çeşitli çalgılarla yer alan Gustavo Santaolalla, müziklerin tamamını kendisi besteledi.[32] Orkestral müzikler ise Nashville Scoring Orchestra tarafından icra edildi ve Nashville'deki Ocean Way Studios'ta kaydedildi. Yapımcı ekibin isteği doğrultusunda müziklerin oyuncularda, korkudan ziyade duygusallık hissi uyandırması sağlanmaya çalışıldı.[43] Oyun müziklerinin yer aldığı soundtrack albümü 7 Haziran 2013'te iTunes üzerinden dijital olarak[44] ve Sony Masterworks tarafından CD olarak satışa sunuldu.[45] Albüm ayrıca, oyunu ön sipariş verenlere özel olarak sunulan Sights and Sounds adlı indirilebilir içerik paketinde yer aldı.[46]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Wright, Brendan, (Ed.) (Ekim 2014). The Art of Naughty Dog (İngilizce). Dark Horse Comics. s. 127. 
  2. ^ "Second Naughty Dog team at work on The Last of Us for two years" (İngilizce). VG247. 13 Aralık 2011. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  3. ^ Taormina, Anthony (8 Mayıs 2013). "What is Naughty Dog's Next Game After 'The Last of Us'?" (İngilizce). Gamerant.com. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  4. ^ Hussain, Tamoor (12 Aralık 2011). "PS3 News: The Last of Us gets Enslaved lead designer, doesn't star Ellen Page" (İngilizce). Computer and Video Games. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  5. ^ Hansen, Ben (22 Şubat 2012). "New Tricks: An Interview With Naughty Dog's Co-Presidents". Game Informer (İngilizce). GameStop. 31 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b c d Webster, Andrew (19 Eylül 2013). "The power of failure: making 'The Last of Us'". The Verge (İngilizce). 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ Snider, Mike (12 Aralık 2011). "'The Last of Us' is Naughty Dog's next chapter". USA Today (İngilizce). ABC News. 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Roth, Alex (28 Haziran 2012). "The Last of Us – 6 post-apocalyptic visions that inspired the game" (İngilizce). GamesRadar. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  9. ^ Grin, Jush (10 Şubat 2012). "Strife Breeds Strife: Inspiration For The Last Of Us" (İngilizce). Game Informer. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  10. ^ Hanson, Ben (20 Şubat 2012). "Capturing Joel And Ellie For The Last Of Us". Game Informer. GameStop. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2015. 
  11. ^ Baker, Troy; North, Nolan; Johnson, Ashley; Druckmann, Neil (25 Şubat 2020). The Last of Us | The Definitive Playthrough-P15(Troy Baker,Nolan North,Neil Druckmann,Ashley Johnson). Retro Replay. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  12. ^ Smith, Edward (5 Haziran 2013). "The Last of Us, Neil Druckmann and Less Being More". International Business Times. IBT Media. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2014. 
  13. ^ Robertson, Andy (31 Mayıs 2013). "The Last of Us: interview with Neil Druckmann and Ashley Johnson". The Daily Telegraph. 14 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2014. 
  14. ^ "The Last of Us - The Best Film Of The Year (That Wasn't Actually A Film)". Empire. Bauer Media Group. 18 Aralık 2013. 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2015. 
  15. ^ Naughty Dog and Area 5 (2013). Grounded: Making The Last of Us. Sony Computer Entertainment. 10 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2014. 
  16. ^ "Neil Druckmann: «Survival encompasses the gameplay for The Last of Us»" (İngilizce). Gamestar.ru. 30 Temmuz 2012. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  17. ^ Parker, Laura (1 Şubat 2013). "Staying Human in the Inhuman World of The Last of Us" (İngilizce). GameSpot. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. [ölü/kırık bağlantı]
  18. ^ Prestia, Gaetano (6 Haziran 2013). "The Last Of Us inspired by Ico, RE4" (İngilizce). PS3.MMGN.com. 9 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  19. ^ Denton, Jake (30 Kasım 2011). "PS3 News: Video Game Awards (VGA's) to premiere 'a PS3 exclusive you won't believe'" (İngilizce). Computer and Video Games. 1 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  20. ^ Miller, Greg (3 Aralık 2011). "New PS3 Exclusive: The Last of Us" (İngilizce). IGN. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013. 
  21. ^ Miller, Greg (4 Aralık 2011). "The Last of Us: It's About Brain Fungus?" (İngilizce). IGN. 13 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013. 
  22. ^ Moriarty, Colin (7 Aralık 2011). "The Last of Us: The First Screenshots (Updated)" (İngilizce). IGN. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2013. 
  23. ^ Hillier, Brenna (29 Aralık 2011). "Rumour – The Last of Us teased in Uncharted 3" (İngilizce). VG247. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  24. ^ Meikleham, David (30 Mayıs 2013). "The Last Of Us was nearly spoiled… by Naughty Dog. Dev almost accidentally leaked game early through forgotten Uncharted 3 Easter egg" (İngilizce). PlayStation Official Magazine. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  25. ^ Cullen, Johnny (12 Aralık 2011). "Naughty Dog's The Last of Us announced at VGAs" (İngilizce). VG247. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  26. ^ Wells, Evan (10 Aralık 2011). "Naughty Dog Reveals The Last of Us at 2011 VGAs" (İngilizce). Sony Computer Entertainment America. 11 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  27. ^ Islam, Zak (20 Mayıs 2012). "Naughty Dog on The Last of Us' Graphics Engine Improvements" (İngilizce). PlayStationLifeStyle.net. 26 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  28. ^ a b "The Last of Us: An Interview with Naughty Dog" (İngilizce). The Digital Fix. 29 Mayıs 2013. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018. 
  29. ^ Moriarty, Colin (13 Şubat 2012). "Naughty Dog Talks Combat in The Last of Us" (İngilizce). IGN. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018. 
  30. ^ Neonakis, Alexandria (5 Mayıs 2014). "How We Made The Last of Us's Interface Work So Well" (İngilizce). Kotaku. 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2018. 
  31. ^ Ritchie, Elspeth (11 Aralık 2012). "The Last of Us – First Impressions" (İngilizce). SquareGo. 19 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013. 
  32. ^ a b Minkley, Johnny (13 Aralık 2011). "The Last of Us Preview" (İngilizce). Eurogamer. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2013. 
  33. ^ Kaye, Darryl (13 Aralık 2011). "Naughty Dog Launches Damning Verdict, Wants Other Devs To Wake Up" (İngilizce). GamingUnion.net. 1 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  34. ^ Minkley, Johnny (13 Aralık 2011). "Naughty Dog wants to "change the f***ing industry" with The Last of Us" (İngilizce). Eurogamer. 2 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  35. ^ Wehner, Mike. "Devs Had to Demand Female Focus Testers for The Last of Us" (İngilizce). The Escapist. 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  36. ^ Chalk, Andy (15 Mayıs 2013). "The Last of Us goes gold" (İngilizce). The Escapist. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  37. ^ Klepek, Patrick. "The Last of Us (Game)" (İngilizce). Giant Bomb. 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  38. ^ "The Last of Us demo early access via God of War: Ascension has been dated" (İngilizce). Pixel Enemy. 8 Mart 2013. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013. 
  39. ^ "The Last of Us Demo Tarihi Belli Oldu". Pixel Enemy. 9 Mart 2013. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2013. 
  40. ^ Goldfarb, Andrew (29 Mart 2013). "The Last of Us TV Spot To Air During Walking Dead Season Finale" (İngilizce). IGN. 8 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  41. ^ Moriarty, Colin (10 Mayıs 2013). "Check Out The Last of Us' New TV Commercial" (İngilizce). IGN. 7 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013. 
  42. ^ "The Last of Us Demo Now Available via God of War: Ascension" (İngilizce). Naughty Dog. 31 Mayıs 2013. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  43. ^ Moss, Sebastian (13 Aralık 2011). "Double Academy Award Winning Gustavo Santaolalla to Score The Last of Us" (İngilizce). PlayStationLifeStyle.net. 6 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2013. 
  44. ^ "The Last of Us (Video Game Soundtrack)" (İngilizce). iTunes. 24 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2013. 
  45. ^ "The Music of The Last of Us: Gustavo Santaolalla" (İngilizce). Naughty Dog. 17 Mayıs 2013. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2014. 
  46. ^ Perona, Mick (22 Ocak 2013). "The Last of Us: Survival Edition, Post-Pandemic Edition Revealed" (İngilizce). PlayStation Blog. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=The_Last_of_Us%27ın_geliştirilmesi&oldid=30475683" sayfasından alınmıştır