Okrobageti Kilisesi
.JPG) | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Köprülü, Şavşat |
| Koordinatlar | 41°16′00″K 42°26′45″D / 41.26667°K 42.44583°D |
| İnanç | Doğu Ortodoks Kilisesi |
| Mezhep | Gürcü Ortodoks Kilisesi |
| Durum | Yıkık |
| Mimari | |
| Mimari tür | Kilise |
| Mimari biçim | Gürcü mimarisi |
| Tamamlanma | 934 veya 938 |
| Özellikler | |
| Malzemeler | Dolgu tekniği, kesme taş |
Okrobageti Kilisesi (Gürcüce: ოქრობაგეთის ეკლესია; okunuşu: “okrobagetis ek’lesia”), Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı ve eski adı Okrobageti olan Köprülü köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir.[1][2] Rabat Kilisesi olarak da bilinir.[3]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Okrobageti köyü ve kilisesi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti bölgesinde yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Okrobageti Kilisesi, Osmanlıların bu köyü ele geçirmesinden çok önce, 934 veya 938 yılında inşa edilmiştir. Kilisenin inşa tarihini gösteren Gürcüce yazıt, Şavşeti ve Klarceti bölgelerini gezen Nikolay Marr tarafından 1904 yılında tespit edilmiş ve kayda geçirilmiştir. Osmanlıların Gürcülerden ele geçirdiği bölgeyi 1874 yılında dolaşan Giorgi Kazbegi, Okrobageti Kilisesi'nin iki-üç Gurialı kadının çabalarıyla son yıllara kadar faaliyet gösterdiğini yazmış ve bu kadınların Şavşat beylerinin eşleri olduğu belirtmiştir. Bununla birlikte Kazbegi'nin bulunduğu sırada kilise yıkık haldeydi ve kilise yanında bir mezarlık bulunuyordu. Nikolay Marr, 1904 yılında, Şavşat beylerinden İsa Bey'den toprak satın alan Ermenilerin buraya yerleştiğini ve bir Gürcü kilisesi olan Okrobageti Kilisesi'nin 1847 yılında Ermeni kilisesine çevrildiğini yazmıştır. Giorgi Kazbegi'nin ziyareti sırasında, Şavşat bölgesinde dağınık biçimde yaşayan Ermeniler bu köyde toplanmış ve Okrobageti Ermeni köyüne dönüşmüştü.[4][5]
Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]
Okrobageti Kilisesi, Köprülü köyünün merkezinin kuzeydoğusunda bir yamaçta yer alır. Büyükçe bir yapı olan kilise (10,5 × 17,6 m) günümüzde yıkık durumdadır. Yapının doğu kısmı günümüze ulaşmıştır. Sunağın apsisinde dairesel küçük bir pencere açıklığı bulunmaktadır. Sunağın iki yanında, beşik tonoz örtüye sahip hücre odaları yer alır. Her iki odada da birer niş bulunmaktadır. Sunağın ve güneydeki hücre odasının nişinin üstünde haç vardır. Her iki odada ayrıca birer pencere açıklığı yer alır. Dolgu tekniğiyle inşa edilmiş kilise duvarları düzgün kesme taşlarla kaplanmıştır. Kilisenin günümüze kalan batı duvarının yüksekliği 1-2 metre civarındadır. Kilisenin bahçesinde bugün bir ev bulunmaktadır. Kilisenin taşları bu evin inşasında da kullanılmıştır. Köylüler kilisenin taşlarının Şavşat kasabasında askeri bir yapının veya hapishanenin inşasında da kullanılmış olduğunu belirtmiştir.[6] Nikolay Marr'ın 1904 yılında tespit ettiği ve sonradan kaybolan taşın üzerindeki Gürcü alfabesinin Nushuri harfleriyle kazınmış olan yazıt önce „†...აღვაშენეთ წმიდა ეკლესია ჩუენ მამალაჲსა ძეთ ქორონიკონსა რმიდ [934 წ.] მეფობასა კურაპალატისასა უფლებასა ბაგრატისა მამასახლისობასა მარკოზისაჲ ძმისა მაკარისა...“ şeklinde okunmuştur. Ancak bu yazıt daha sonra Valeri Silogava tarafından „†...აღვაშენეთ წმიდაჲ ეკლესიაჲ ჩუენ მამალაჲსაჲ ძეთა ქრონიკონსა რმიჲ [938]...მეფობასა კურაპალატისასაჲ... მამასახლისობასა მოდრეკილისაჲ ძმისა მაკარისი...“ biçiminde okunmuş ve bu okumaya bağlı olarak kilisenin inşa tarihi dört yıllık bir farklılık göstermektedir.[7]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Mine Kadiroğlu - Fahriye Bayram, "Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2002 Yılı Yüzey Araştırması" , 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2003, 2. Cilt, s. 2" (PDF). 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 162, ISBN 9789941478178.
- ^ "Mine Kadiroğlu - Fahriye Bayram, "Ortaçağ Gürcü Mimarisi 2002 Yılı Yüzey Araştırması" , 21. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Ankara, 2003, 2. Cilt, s. 2" (PDF). 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ Giorgi Kazbegi, Bir Rus Generalinin Günlükleri - Türkiye Gürcistanı'nda Üç Ay (Çeviri: Rıdvan Atan), 2019, s. 100, ISBN 978-975-553-720-7.
- ^ Nikolay Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 112 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 10-11 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 10 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9