Kasoglar
| Makale serilerinden |
| Çerkesler |
|---|
 |
Kasoglar (Rusça: Касоги; Yunanca: ΚασαχΙα) veya Kaşaklar (Arapça: كشك), Çerkeslerin ataları olan,[1] Rus kroniklerinde ve Arap, Bizans, Gürcü, Ermeni ve Orta Çağ'ın diğer tarihî ve coğrafî kaynaklarında sıklıkla bulunan bir kuzeybatı Kafkas kavmi.
Köken[değiştir | kaynağı değiştir]
Çeşitli kaynaklarda, "Kasogi" veya "Kas" etnik adı X. yüzyıldan beri Kuzey-Batı Kafkasya'nın Çerkesçe konuşan nüfusunun bir bölümünü belirtmek için kullanılmaktadır. Daha sonra, Kasoglar, "Yahudi-Hazar Yazışmasında" Hazarlara karşı veya başka bir çeviriye göre Hazarlarla ittifak hâlinde savaşan bir halk olarak bahsedildi. İgor Dyakonov'a göre Kasoglar ile Kaşkalar birbiri ile alakalı isimlerdi.[2] George Hewitt'e göre Kaşkalar Çerkes ve Abhazların ataları olabilirdi.[3] Şalva İnal-İpa da bu teoriyi destekledi.[4]
Din[değiştir | kaynağı değiştir]
6. yüzyıldan beri Ortodoks Hristiyan olan ilgili Zihlerin aksine, birçok Kasog ve yöneticileri, Mstislav'ın Ridade'ye karşı kazandığı zafere kadar pagan olarak kaldı.[5]
Tarihsel bilgi[değiştir | kaynağı değiştir]
943 - "Kaşak ülkesinin insanları" ilk kez Arap tarihçi ve coğrafyacı Mesûdî[6] tarafından "Altın Bozkırlar ve Cevher Madenleri" adlı eserinde zikredilmiştir. Mesûdî bu eserde Kasogların siyasi durumundan bahsediyor:[7][8]
Alan krallığının yanında Kaşak (كشك) adında bir ulus var. Kafkas Dağı ile Akdeniz arasında yaşarlar. Onlar, Mecusi dinine tabi olan sağlıklı ve temiz bir millettir. Dünyanın bu bölgesinde yaşayan zikrettiğimiz milletler içinde tenleri daha temiz, renkleri daha saf, erkekleri daha yakışıklı, kadınları daha güzel, fiziği daha düzgün, beli daha narin veya daha çekici olan başka bir millet yoktur. ... Alanlar, kendileriyle yüzleşemeyen bu ulusa üstünlük kurmuştur, ancak deniz kıyısında sahip oldukları kalelerde kendilerini Alanlardan korurlar. ... Kaşak milletinin Alanlardan zayıf olmasının nedeni, kendilerini birleştirecek bir kral atamayı ihmal etmiş olmalarıdır. Birlik olsalardı ne Alanlar ne de başka bir millet onlara karşı koyamazdı.
— Mesûdî
957 - Bizans İmparatoru VII. Konstantinos, Kasog bölgesini "Kasahya" olarak adlandırdı ve tanımladı:[9]
Zihya'nın yukarısında Papagya adında bir ülke var. Papagya ülkesinin yukarısında Kasahya (Κασαχια) adında bir ülke var. Kasahya'nın yukarısında Kafkas Dağları, bu dağların üstünde ise Alanya ülkesi bulunur.
— VII. Konstantinos
965 - "Kasoglar" adı, Kiev prensi Svyatoslav'ın Hazar Kağanlığı'na yaptığı seferin Rus kroniğinde geçer.
1191 - Gürcü kaynaklarında Kasoglardan "Kaşagi" olarak bahsedilir.[10] Özellikle, "Taçlıların Tarihi ve Övgüsü" isimli Gürcü kroniğinde, Kaşagiler'in I. Vardan Dadiani'nin seferine katıldığı bildirildi.[11]
1223 - Moğolların ortaya çıkışıyla ilgili bir kronikte Kasoglardan bahsedilir.[12] Bir Çerkes boyu olan Kabardeylerin uzun süredir komşuları olan Osetler hala Kabardey ülkesine Kæsæg, Kabardey halkına ise Kæsgon diyor.. Ayrıca, Svanlar ve Megreller Kabardeyleri "Kaşgon" diye anmaya devam ediyor.
Rus-Kasog ilişkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasogya ve Tmutarakan[değiştir | kaynağı değiştir]
Kasoglar, Tmutarakan prensliğinin en yakın komşularıydı ve üzerlerinde gözle görülür bir etkiye sahipti. 10. yüzyılın sonlarına doğru Kasog prensi Rededey etkisini tüm Çerkes boyları üzerinde kurarak her Çerkes prensinden bağlılık yemini aldı[1] ve Çerkesya Baş Prensi (Zih-Kasog Baş Prensi) seçildi.[13] Rus tarihi metinlerinden Laurentian Kodeksi şu bilgileri vermektedir:[14][15] 1022 yılında Tmutarakan prensi olan Rus Mstislav, Çerkeslere karşı bir askeri sefere öncülük etmiştir.[1][16] Sefere liderlik eden Mstislav, Çerkes lideri Rededey tarafından karşılanmıştır. İki ordu karşı karşıya gelmiş ve savaş hazırlıkları başlamıştır. Çerkes lideri Rededey, silahsız güç mücadelesine dayalı bir düello talep etmiştir. Düellonun galibi, savaşın genel galibi olarak ilan edilecekti.[1] Kaybeden taraf ise idam edilecek ve tüm mal varlığı kazananın eline geçecekti.[13]
Rededey, rakibi Mstislav'ı alt etme noktasına gelmişken, Mstislav bir bıçak çekmiş ve Rededey'i öldürmüştür.[17][18] Olayın Çerkes versiyonuna göre, Mstislav hile yapmıştır: Önceden belirlenen duello kurallarına göre, silah çekmek yasaktı.[1] Ancak Rus versiyonuna göre, Meryem Ana ortaya çıkarak Mstislav'a bıçak çekme izni vermiştir ve bu nedenle Mstislav hile yapmamıştır.[19]
Rededey son nefesinde, daha fazla savaş yaşanmaması için askerlerinin yenilgiyi kabul etmesi konusunda ısrar etti.[18] Rededey'in emrine uyan Çerkesler yenilgiyi kabul ettiler. Mstislav hala Hristiyan olmayan Çerkeslere Hristiyanlığı kabul ettirdi, bir kilise inşa etti,[20] Kasogları vergiye bağladı ve Rededey'in çocuklarını alarak ordusuna kattı.[21][22] Ertesi yıl, Kasoglar kardeşi Yaroslav'a karşı çıktığı zaman Mstislav'a destek oldular.[23] 1066 yılına ait, Tmutarakan Prensi Rostislav'ın Kasoglardan haraç aldığına dair bir kronik var. Tmutarakan prensliğinin düşmesinden ve güney Rus bozkırlarının Kumanlar tarafından işgal edilmesinden sonra, Kasoglarla ilgili haberler de kesildi.
Kiev ve Çernigov'da Kasoglar[değiştir | kaynağı değiştir]
Çernigov prenslerinin Tmutarakan ile uzun vadeli bağları vardı. Hazarlar veya Kasogyalılar gibi bazı Tmutarakan sakinleri Çernigov'da yaşıyordu.[24] Çernigov'a göçle karşılaştırıldığında, Kasogların Kiev'e göçü daha sakin nitelikteydi ve bu da Kasogların Slav çoğunluk tarafından çok daha hızlı asimile edilmesine yol açtı. Kiev'deki Kasoglar, Çernigov'daki Kasogların aksine ayrı bir topluluk oluşturamadılar. Ancak Kasogların Kiev'deki kültürel etkisi devam etti. Bu, Vladimir Monomakh'ın oğullarına vasiyetinde görülebilir çünkü orada eski Rusça "unein" kelimesi "efendi" anlamında kullanılmaktadır. Vladimir Monomakh, 1078'den 1094'e kadar Çernigov Prensiydi. Kasoglar, Vladimir Monomakh'ın Çernigov'daki maiyetine dahil edildi. Vladimir Monomakh halkı onunla önce Çernigov'dan Pereyaslavl'a, oradan da Kiev'e taşınabilmiş ve "unein" kelimesi genellikle sadece Vladimir Monomakh'ın çevresinde anlaşılmıştır.[25] Bugün hala Rusya'da "Redegin" gibi Kasog soyundan gelen soy adlar bulunmaktadır.[26]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e Natho, Kadir (3 Aralık 2009). Circassian History (İngilizce). 10 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
- ^ Дьяконов И. М. Предыстория армянского народа. — С. 12—13, 192
- ^ Hewitt, George (4 Nisan 2015). The Abkhazians (PDF) (İngilizce). Routledge. ISBN 1138874590. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
- ^ İnal-İpa, Şalva (1976). Вопросы этно-культурной истории абхазов (PDF) (Rusça). Sohum: Alaşara. ss. 122-135. 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023.
- ^ "Ранние летописные сюжеты о касогах и фольклор.//К. Ф. Дзамихов. Адыги: вехи истории. Нальчик, Эльбрус, 2008" (PDF). 17 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2017.
- ^ Масуди о Кавказе // Минорский В. Ф. История Ширвана и Дербенда X—XI веков. М., 1963 13 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Haziran 13, 2019 at the Wayback Machine.
- ^ el-Mesûdî, Ebu el-Hasan Ali. The Meadows of Gold and Mines of Gems (PDF) (İngilizce). 20 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023.
- ^ Ф. Дюбуа де Монпере. «Путешествие вокруг Кавказа…» 29 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Kasım 29, 2011 at the Wayback Machine
- ^ "Константин Багрянородный. Сайт Восточная литература". 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012. Bilinmeyen parametre
|deadlink=görmezden gelindi (|dead-url=kullanımı öneriliyor) (yardım) - ^ Заключение РАН об этнониме Черкес и топониме Черкесия 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Archived Ekim 5, 2013 at the Wayback Machine
- ^ "Истории и восхвалении венценосцев". 6 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012. Bilinmeyen parametre
|deadlink=görmezden gelindi (|dead-url=kullanımı öneriliyor) (yardım) - ^ "Русская история. Повесть о битве на реке Калке". Библиотекарь.ру. 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014. Bilinmeyen parametre
|deadlink=görmezden gelindi (|dead-url=kullanımı öneriliyor) (yardım) - ^ a b Şablon:Статья
- ^ "Pdf scans of the original text". 4 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
- ^ from The Complete Collection of Russian Manuscripts 15 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça)
- ^ Natho, Kadir (2005). "The Russo-Circassian War". 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2023.
- ^ Pdf scans of the original text
- ^ a b "...In 1022, Mstislav killed Rededia, the prince of the Circassian tribe of the Kassogians in a duel after violating the agreed upon rules in the duel. ... the duel began: Rededia immediately asserted his dominance and defeated Mstislav. Caught unaware, Mstislav unsheathed a concealed dagger and betrayed Rededia and the honour of the duel by stabbing him. Rededia later, in his dying breaths, insisted that his comrades not hold a blood vendetta to avoid further gruelling wars for the Kassogians who had already fought the Mongols previous to Mstislav's campaign..."
- ^ "...Впоследствии Мстислав приписывал свою победу заступничеству Богородицы, которой молился во время боя..."
- ^ Vernadsky 1948, ss. 77-78.
- ^ Franklin & Shepard 1996, s. 201.
- ^ Primary Chronicle (year 6530), p. 134.
- ^ "Сайт Хронос". 26 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2021.
- ^ "Мавродин В. В. Очерки истории Левобережной Украины. 1946". 15 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2017.
- ^ "О. Б. Бубенок. Касоги в Киеве. 2015 г" (PDF). 26 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2017.
- ^ Веселовский С. Б. Род Редегин (Редеди) // Исследования по истории класса служилых землевладельцев. — С. 287—292.
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
- Pyankov. A. V. Kasogi halkı ve Kaş ülkesi (VIII-X yüzyıllarda Kuzey-Batı Kafkasya'daki etnopolitik duruma doğru) // Krasnodar Devlet Kültür Enstitüsü Bülteni. - 2015. - No. 1.
Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Миллер В. Ф. Касоги // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Касоги // Казахстан. Национальная энциклопедия (рус.). — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. III. — ISBN 9965-9746-4-0.