Çerkes Amerikalılar
  | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| New Jersey (Özellikle Wayne), Kaliforniya, New York | |
| 9.000[1] - 25.000[2] | |
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Diğer Kafkas halkları |
Çerkes Amerikalılar (Batı Çerkesçesi: Америкэм ис Адыгэхэр; İngilizce: Circassian Americans) Amerika Birleşik Devletlerinde yaşayan Çerkeslerdir. Çoğunlukla New York, Kaliforniya ve New Jersey'de bulunurlar ve sayıları 9.000 ila 25.000 civarındadır. ABD Çerkeslerinin üst kurumu olan Çerkes Yardımlaşma Derneği (İngilizce: Circassian Benevolent Association) New Jersey'de bulunmaktadır.[3] Kanada'da da bir Çerkes topluluğu vardır ve Çerkes Yardımlaşma Derneği'nin Kanada'da bir kolu vardır.
Çerkes Amerikalılar dünyadaki diğer Çerkes toplumları ile bağlantı içindedir. Amerika Çerkes toplumu 2023 Kahramanmaraş depremleri sonucunda Türkiye'ye yardım göndermek için seferber olmuştur.[4]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
"Çerkes Amerikalılar" terimi, Amerika Birleşik Devletleri'ne gelen etnik Çerkes göçmenleri ve onların Amerika doğumlu torunlarını içerir. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Çerkeslerin hepsinin ortak kökeni Çerkesya'ya uzanır. Ancak, farklı bölgelerden kaynaklanan farklı göç dalgaları olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'nde Türkiye Çerkeslerinden, Ürdün Çerkeslerinden ve Suriye Çerkeslerinden gelen Çerkesler vardır.
Osmanlı Çerkesleri'nin ABD'ye gelişi[değiştir | kaynağı değiştir]
1864'te Rus-Çerkes Savaşı sona ermeden önce, Çerkes soykırımından sağ kurtulan nüfusa karşı toplu bir tehcir başlatıldı.[5] Rus hükûmetinin kendi arşiv rakamlarını dikkate alan hesaplamalar da dahil olmak üzere, bu süreçte Çerkes ulusunun %95-97sinin[6][7][8][9] yok olduğu tahmin edilmektedir. Yerinden edilen insanlar genellikle Osmanlı İmparatorluğu'na yerleşti.[10]
1820 ile 1920 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'ne önemli Osmanlı göç dalgaları başlamıştı.[11] Osmanlı İmparatorluğu'ndan Amerika Birleşik Devletleri'ne yaklaşık 300.000 kişi göç etti. Bu göçmenler Hristiyan bir ülkeye kabul edilmeyeceklerinden ve ayrımcılığa uğrayacaklarından korkuyorlardı. Bunun sonucunda, ayrımcılık görmemek için İslam inançlarını gizlediler (takiyye).[12][13] Birçok Osmanlı Müslümanı ayrımcılıktan kaçınmak için kendilerini "Ermeni" olarak ilan etmek zorunda kaldı.[14]
"Eski Göçmenler"[değiştir | kaynağı değiştir]
"Eski göçmenler" olarak bilinen Çerkesler Rus Devrimi'nden kısa bir süre sonra anayurtları olan Kafkasya'yı terk ettiler. Birçoğu Komünizmden kaçan din adamları veya aristokratlardı. Teknelerle Novorossiysk'ten yola çıktılar. 1919 yılında İstanbul'a geldiler ve yaklaşık iki buçuk yıl kadar orada yaşadılar. Türkiye'nin Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra İtilaf Kuvvetleri tarafından işgal edilmesi nedeniyle o dönemde yaşadıkları koşullar oldukça zordu. Orada Fatima Hanım olarak bilinen Çerkes bir kadın onlara yardım etti.[15] Fatima Hanım, üst düzey Türk yetkililerle temasa geçmenin bir yolunu buldu ve onları, yaşayacak yeri olmayan mültecilere barınma sağlamaları gerektiğine ikna etti. Sonuç olarak Türk padişahı, kısa süre sonra "Çerkes Evi" olarak anılacak olan mobilyasız yazlık evlerinden birini Çerkes mültecilere tahsis etti.[15] Bu evi ziyaret eden Amiral Bristol, Çerkeslerin haline üzülerek ABD hükümeti ile iletişime geçti ve Çerkeslerin Amerika'ya kabul edilmesini istedi. Fatima Hanum aceleyle özel bir toplantı düzenledi ve Dışişleri Bakanlığı'nın tüm Çerkes mültecilerin Amerika Birleşik Devletleri'ne kabulünü onayladığını açıkladı. Ancak uzun bir tartışmanın ardından çoğunluğu bu teklifi reddetti ve Müslüman Türkiye'de kalmaya karar verdi. Sadece birkaç Çerkes ailesi bunu kabul etti ve Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmeye karar verdi. 1 Ağustos 1923'te Amerika'ya vardılar.[15]
İkinci Dünya Savaşı sonucu gelenler[değiştir | kaynağı değiştir]
Sovyet ordusu 17 Ocak 1943'te Kafkasya'daki Alman cephesini kırdığında, bu bölgedeki on altı yaş ve üzeri erkek nüfusun çoğu, Almanlarla işbirliği yapmakla suçlanma korkusuyla Avrupa'ya kaçtı. İkinci Dünya Savaşı sona yaklaşırken, bu mülteciler Mayıs 1945'te İtalya Alplerini geçerek Avusturya'ya girdiler ve Drau (Drava) Nehri vadisine yerleştiler. Stalin, Müttefik Devletlerden bu mültecileri geri vermesini istedi. Çerkesler, ABD Başkanı Roosevelt, İngiltere Başbakanı Churchill gibi liderlere çağrı mektupları yazıp göndererek durumlarını açıkladılar ve onları Sovyetler Birliği'ne geri vermemeleri konusunda ısrar ettiler. Ancak istekleri dikkate alınmadı ve İngiliz askerleri onları alıp Sovyetler Birliği'ne iade etmeye geldi. Çoğu ele geçirildi, bazıları kaçmayı başarırken bazıları da nehre atlayıp intihar etti. Kaçmayı başaranlar mülteci kamplarına giderek Nazi baskısından kaçan mülteciler kılığına girdi, bazıları bu yolla Amerika'ya geldi. Bunlardan ilki 1950 yılında Almanya'dan Amerika Birleşik Devletleri'ne göç eden Çerkes çifti Salamat ve Teuchejh Bayramoğlu'ydu. Blanaghaptsa onların gerçek soyadıydı ve "Bairamoğlu" Savaş Sonrası yıllarda Avrupa'da kullandıkları bir sahte isimdi.[15]
Çerkes Yardımlaşma Derneği[değiştir | kaynağı değiştir]
Çerkes Yardımlaşma Derneği, Amerikalı Çerkesler tarafından "Amerika'daki Çerkeslerin refahıyla ilgili tüm konuları incelemek, geliştirmek ve Çerkes mirasını korumak için Çerkesler arasında nerede olurlarsa olsunlar işbirliği bağlarını güçlendirmek" için 19 Haziran 1952'de kuruldu.[15][16]
Orta Doğulu Çerkeslerin ABD'ye gelişi[değiştir | kaynağı değiştir]
Orta Doğu Çerkes diasporasından ABD'ye gelen ilk Çerkes 1917 yılında gelen Ürdünlü Omar Kaşoga ve ailesi idi. 1951'de Türkiyeli Mustafa Kazuk ve ailesi geldi. Daha sonra Suriye, Suudi Arabistan gibi başka ülkelerden de göçler başladı.[15] Orta Doğu halkları, ekonomik başarıya dayalı Amerikan Rüyasını sürdürmek için motive olmuşlardı.[17] Bunun sonucunda ABD'ye gelen Çerkesler de oldu. ABD'deki Ürdünlü ve Suriyeli Çerkes toplulukları, 1967'deki Altı Gün Savaşı'ndan sonra daha da büyüdü.[15] Suriye İç Savaşı sonrasında da Çerkesler Orta Doğu'dan göç ettiler.[18]
Önemli kişiler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Mehmet Öz (anne tarafından) – televizyon kişiliği, kardiyotorasik cerrah, Columbia Üniversitesi profesörü ve yazar.[19][20]
- Caner Dagli - İslam alimi.[21][22]
- Nadine Jolie Courtney - yaşam tarzı yazarı, romancı ve eski medya kişiliği.[23]
- İman Bişa - şarkıcı. Arabs Got Talent[24] programının beşinci sezonunun galibi ve America's Got Talent[25][26] un on dördüncü Sezonunu 9. sırada tamamladı.
- Derya Arbaş (anne tarafından) – oyuncu.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Zhemukhov, Sufian (2008). "Circassian World Responses to the New Challenges" (PDF). PONARS Eurasia Policy Memo No. 54: 2. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2016.
- ^ "Adyghe by country". 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2013.
- ^ "About Us". Circassian Benevolent Association (İngilizce). Çerkes Yardımlaşma Derneği Resmî Sitesi. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2023.
- ^ "ABD'deki Çerkesler depremzedelerin yaraları sarılana kadar yardımlarını sürdürecek". Ajans Kafkas. 18 Şubat 2023. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Kazemzadeh 1974
- ^ The Circassian Genocide. Rutgers University Press. 9 Nisan 2013. s. 132. ISBN 978-0-8135-6069-4.
If we assume that Berzhe’s middle figure of 50,000 was close to the number who survived to settle in the lowlands, then between 95 percent and 97 percent of all Circassians were killed outright, died during Evdokimov’s campaign, or were deported.
Yazar|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ The First 'Circassian Exodus' to the Ottoman Empire (1858–1867), and the Ottoman Response, Based on the Accounts of Contemporary British Observers (Tez). s. 16.
with one estimate showing that the indigenous population of the entire north-western Caucasus was reduced by a massive 94 percent
- ^ "Georgia Says Russia Committed Genocide in 19th Century". The New York Times. 20 Mayıs 2011. 17 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "145th Anniversary of the Circassian Genocide and the Sochi Olympics Issue". Reuters. 22 Mayıs 2009. 8 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2009.
- ^ The Circassian Genocide. Rutgers University Press. 2013. back cover. ISBN 978-0-8135-6069-4. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Kaya 2004.
- ^ Karpat 2004.
- ^ Akcapar 2009.
- ^ Karpat 2004.
- ^ a b c d e f g Natho, Kadir I. (3 Aralık 2009). Circassian History (İngilizce). ISBN 978-1-4653-1699-8. 28 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.
- ^ "About Us". Circassian Benevolent Association (İngilizce). 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2023.
- ^ Samovar & Porter (1994), p. 83
- ^ Amjad Jaimoukha (31 Ağustos 2013). "The Circassians of Syria: Opting for the Rightful Cause" (İngilizce). 8 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi
|arşiv-url=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım). - ^ "İşte Dr. Öz'ün Çerkez Güzeli | GAZETE VATAN". www.gazetevatan.com. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
- ^ "Mehmet C. Oz, MD, FACS". Columbia University Department of Surgery. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2019.
- ^ "Is Islam incompatible with modernity?". The Conversation. 2015. 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "The Sufi Science of Time". Muhyiddin Ibn Arabi Society. 2020. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021.
- ^ "The insidious Islamophobia I experience as a white, blond Muslim — and how I combat it". 1 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ JT (21 Mayıs 2017). "8-year-old Jordanian Emanne Beasha wins Arabs Got Talent". The Jordan Times. 4 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023.
- ^ "Angelic Emanne Beasha just gave 'America's Got Talent' viewers the Bryan Adams cover we didn't know we needed [WATCH]". Gold Derby. 10 Eylül 2019. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ "10-year-old Emanne Beasha makes the America's Got Talent finals after Simon Cowell casts the deciding vote". Classic FM. 12 Eylül 2019. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)
Alıntı yapılan eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Turkish Associations in the United States: Towards Building a Transnational Identity", Turkish Studies, 10 (2), Routledge, 2009, ss. 165-193, doi:10.1080/14683840902863996 Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - "The Turks in America: Historical Background: From Ottoman to Turkish Immigration". Studies on Turkish Politics and Society: Selected Articles and Essays. BRILL. 2004. ISBN 90-04-13322-4. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım). - "Turkish-American immigration history and identity formations", Journal of Muslim Minority Affairs, 24 (2), Routledge, 2004, ss. 295-308, doi:10.1080/1360200042000296672 Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Frontiers of the State in the Late Ottoman Empire: Transjordan, 1850–1921. Cambridge: Cambridge University Press. 1999. ISBN 0-521-66312-1.