Jules Verne

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Jules Verne
Jules Gabriel Verne
Doğum8 Şubat 1828(1828-02-08)
Nantes, Fransa
Ölüm24 Mart 1905 (77 yaşında)
Amiens, Fransa
MeslekBilimkurgu yazarı
Önemli eser(ler)
İmza
Dünyanın Sonundaki Deniz Feneri, Verne'nin edebiyat döneminin en iyi romanlarından biri olarak kabul edilir.

Jules Gabriel Verne (Fransızca telaffuz: [ʒyl vɛʁn]; 8 Şubat 1828 - 24 Mart 1905), Fransız yazar ve gezgindir.

Verne, Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile genellikle bilim kurgunun öncüleri olarak adlandırılır. Eserlerinde ayrıntılarıyla tarif ettiği buluşlar ve makinelerin o sıralarda gelişmekte olan Avrupa sanayisi ve teknolojisine ilham kaynağı olduğu düşünülür. Özellikle uzay, hava taşıtları ve denizaltılar hakkında yazmıştır.

Daha çok Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864) ve Seksen Günde Devriâlem (1873) romanlarıyla tanınır. UNESCO’nun çeviri kitap veritabanına (Index Translationum) göre eserleri en çok çevrilen ikinci yazardır.[1]

Eserleri 148 farklı dile çevrildi. Birçok icadı önceden tahmin ettiği için Bilim falcısı olarak anıldı.

2005

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çocukluğu ve gençlik yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Şubat 1828’de Fransa'nın Nantes şehrinde doğdu. Varlıklı bir avukat olan Pierre Verne ile eşi Sophie Henriette Allotte de la Fuye’nin beş çocuğundan en büyüğüdür. Kış aylarında yoğun trafikli bir liman şehri olan Nantes’da, yaz aylarında ise Loire Nehri kıyısında yelkenlileri ve gemileri izleyerek geçirdiği çocukluğu, seyahat ve macera üstüne hayallerini ateşledi.[2] 12 yaşındayken tayfalık yapmak üzere bir gemiye binip evden kaçmaya yeltenen Jules Verne’in, babası tarafından yakalanıp gemiden indirildiğinde "bundan sonra yalnız hayal dünyasında seyahat edeceğine" dair ailesine söz verdiği rivayet edilir.[3] Bu hikâyenin gerçekliği hakkında şüpheler vardır.[4] Jules Verne'nin deniz ve macera tutkusunu kardeşi Paul de paylaşıyordu ve Paul sonunda bir deniz mühendisi oldu.[5] Jules Verne ise kısa hikâyeler ve şiirler yazmaya başladığı yatılı okul döneminin ardından 1846'da babasının işini devam ettirebilmek için hukuk öğrenimi görmek üzere Paris’e gitti.

Jules Verne, Paris'e gittikten sonra kısa sürede hukuk diplomasını aldı ancak bu süre içinde edebiyat hevesinin hukuka ilgisinden daha büyük olduğunu fark etti. Amcası aracılığıyla Paris edebiyat çevresi ile tanıştı.[5] Şahsen tanıdığı Victor Hugo, Alexandre Dumas gibi yazarların etkisinde tiyatro oyunları kaleme aldı ve bohem bir hayat sürdürdü. Baba mesleğini devam ettirmek yerine tiyatro ve edebiyata yönelmesine kızan babası maddi desteğini kesince geçimini yazarak karşılamak zorunda kaldı.

Yazarlığa, arkadaşı müzisyen Jean Louis Aristide Hignard ile birlikte tiyatro oyunları yazarak başladı. İlk tiyatro eseri 12 Haziran 1850'de sahnelendi. 1852-1855’te bir Paris tiyatrosunda sekreterlik yaptı. Bu dönemde komediler, operetler yazdı, kısa hikâyeler kaleme alıp dergilerde yayınlatmaya başladı. Bunların çoğu Paris’te çıkan Musée des familles adlı dergide yayınlandı.[4] Amerikalı yazar Edgar Allan Poe'nın eserlerini okuduktan sonra onun büyük bir hayranı olan Verne, Poe etkisinde yazılar üretmeye başladı.[5]

Bir gemi ile dünyayı dolaşmış olan Fransız seyyah Jacques Arago ile dost oldu. Bu dostluk ona, Paris’ten daha geniş ve ilginç dünyalar hakkında yazılar yazması için ilham verdi. Fransa dışına hiç çıkmamış olsa da hayal gücünü kullanarak başka dünyaları anlattı.

Evliliği, borsacılık yılları, ilk seyahatleri[değiştir | kaynağı değiştir]

1857’de iki kız çocuğu sahibi bir dul olan Honorine de Viane More ile evlendi. Eşinin borsacı erkek kardeşinin etkisi ile Paris Menkul Kıymetler Borsası’nda simsarlık yapmaya başladı ama edebi çalışmalarına ara vermedi.

1859’da arkadaşı Aristide Hignard ile birlikte ilk defa Fransa’nın dışına çıkarak, Britanya Adaları’nı gezdi. Bu seyahatin notlarını İskoçya Seyahati adıyla romanlaştırdı. 1861 yazında aynı arkadaşı ile çıktığı İskandinavya seyahati, eşinin doğum yaptığı haberinin gelmesi üzerine yarıda kaldı. Jules Verne’in, 5 Ağustos’ta dünyaya gelen oğullarına Michel adı verildi.

Balonla Beş Hafta[değiştir | kaynağı değiştir]

Verne, borsadaki işine devam ederken yirmiden fazla günlük gazeteyi, her türlü bilimsel yayını okuyordu. Astronomi, meteoroloji, fizyoloji alanlarındaki deney ve keşifleri yakından takip edip aynı zamanda coğrafya ile ilgileniyordu.[6] Okuduklarına dayanarak o günlerde Avrupalılar için gizemli bir kıta olan Afrika’da balonla yapılan bir seyahat hakkında kitap yazmayı düşündü. O yıl Fransız fotoğrafçı Nadar, adını "Dev" koyduğu bir sıcak hava balonu yapmaya çalışıyordu ve bu konu kamuoyunun çok ilgisini çekiyordu. Jules Verne, kitabı üzerinde çalışırken Nadar ile tanıştı. Bu ilişki sayesinde romanı için gerekli teknik bilgileri edindi. Yazdığı roman, coğrafi gerçekler, bilimsel buluşlar ve hayal ürünü bir hikâyeyi bir araya getiren yeni bir tür roman idi. Balonla Beş Hafta adlı bu eseri, daha sonraki çalışmalarında izlediği biçimin temelini oluşturdu.[7]

Yayıncı Hetzel[değiştir | kaynağı değiştir]

Yayınlatmaya çalıştığı kitabı çeşitli yayıncılar tarafından reddedilen Jules Verne’in edebi kariyeri yayıncı Pierre Jules Hetzel ile tanıştıktan sonra başladı. Balonla Beş Hafta, 1863 yılında Hetzel tarafından yayımlandı ve bir anda büyük başarı kazandı.

Kitabın başarısından sonra borsacılığı bırakıp kendisini tamamen edebi çalışmalara veren Jules Verne, Hetzel ile bir sözleşme yaptı ve yirmi yıl boyunca her yıl iki cilt fenni roman veya daha kısa sürede 40 adet fenni roman yazmayı taahhüt etti.[8] İlk olarak Dünyanın Merkezine Yolculuk (1864), Aya Seyahat (1865), Ayın Etrafında (1870) adlı kitaplarını yayımladı. Kitapçı Hetzel, yazarla yaptığı ilk sözleşmeyi içine daha parlak şartlar koyarak beş defa tekrarladı.

Jules Verne, ömrü boyunca ardı ardına eser vermeyi sürdürdü. Yapıtları arasında Denizler Altında Yirmi Bin Fersah (1870), Bir Gazetecinin Yolculuk Notları (1872), Seksen Günde Devr-i Âlem (1873), Esrarlı Ada (1875), Chancellor Kazazedeleri (1875), Michael Strogoff (1876), 15 Yaşında Bir Kaptan (1878) vardır.

Seyahatleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Jules Verne 1859 ve 1861’de arkadaşı Aristide Hignard ile yaptığı ilk yurt dışı seyahatlerinden sonra Nisan 1867’de kardeşi Paul ile birlikte Amerika kıtasına seyahat etti. Verne’nin bu seyahatinin 26 günü gemide geçmişti ve sadece sekiz günde New York'u ve Niagara Şelalesi’ni görebildi. Ancak bu gezisi, Yüzen Şehir adlı kitabına Denizler Altında Yirmi Bin Fersah adlı romanındaki birçok fikre ilham sağladı.[9]

Yazar, 1872’de eşinin doğduğu şehir olan Amiens’e yerleşti. Kitaplarından elde ettiği kazançla St. Michel adını verdikleri bir yat satın aldı ve kendi hayatında da kitaplarındaki gibi maceralar yaşamak üzere yatı ile seyahatlere çıktı. Seyahatleri yeni kitaplarına ilham verdi.

1872’de Londra ve Woolwich, 1871-1873 arasında yayıncısı Hertzel’in davetiyle Manş Adaları’na geziler yaptı, 1876’da İngiltere kıyılarını dolaştı.

1878’de yatı ile uzun bir geziye çıkarak Lizbon, Tanca ve Cebelitarık’ı dolaştı. 1881’de Hollanda, Danimarka, Almanya’yı ziyaret etti.

1884’te yeniden yatıyla Akdeniz gezisine çıkarak Cezayir, Malta ve İtalya’yı dolaştı.

1883’te yayımladığı ve mekân olarak Osmanlı topraklarını seçtiği İnatçı Keraban adlı kitabındaki detaylı İstanbul tasvirlerinden ötürü yazarın Türkiye’ye de seyahat etmiş olduğu düşünülür,[10] ancak Verne’nin gerçekte hiç Türkiye’de bulunmadığı, bunun da onun hakkındaki efsane ve söylentilerden birisi olduğu söylenir.[4]

Son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Jules Verne'in mezarı (Amiens)

1886’da evine döndükten sonra akıl hastası olan yeğeni tarafından vuruldu ve bu nedenle hayatının geri kalanında baston kullanmak zorunda kaldı. Tedavi için sürekli uğraştı. 1887’de yayıncısı Hetzel’in ve ardından annesinin ölümü üzerine karamsar bir dönemine girdi.

1888’de siyasete atılan Jules Verne, Amiens belediye meclisinde görev aldı. Tiyatrolar, okullar ve şehircilik gibi kültürel sorunlarla ilgilendi. 1889’da belediye sirkini kurdu. 1892, 1896 ve 1900 dönemlerinde de Meclis üyeliğine yeniden seçildi.[4]

İlerleyen şeker hastalığı sonucu 1902’de kısmen görme yeteneğini kaybeden yazar,[3] 24 Mart 1905’te Amiens’teki evinde hayatını kaybetti. Amiens’te La Madeleine Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Ölümünden iki yıl sonra mezarının başına bir heykeli dikildi. Heykelde Verne, mezarında doğrulmuş, bir elini yıldızlara uzatır biçimde betimlenir.[7]

Eserlerinin Türkçe yayınlanması[değiştir | kaynağı değiştir]

Jules Verne eserlerinin Türkçeye çevrilip yayınlanmasının geçmişi 1875 yılını bulur. Ahmet İhsan Tokgöz Osmanlı son döneminde "Jules Verne tercümeni" namıyla bilinir olmuştu. Harf Devrimi’nden sonra eserleri yeni harflerle tekrar yayımlandı. En önemli Jules Verne çevirmeni, Ferid Namık Hansoy’dur. 1940’larda Jules Verne’in eserlerini çevirmeye başlayan Hansoy, yazarın elli eserini Türkçeye kazandırdı. Bertan Onaran da Jules Verne tercümeleri yapmıştır.

Yirminci Yüzyıl'da Paris[değiştir | kaynağı değiştir]

Yirminci Yüzyıl'da Paris romanı, kaleme alındıktan 130 yıl sonra yayımlanabilmiş bir eseridir. Verne, bu kitabı 1863 yılında kaleme almış ama yayıncısı Hetzel, fazla karamsar olduğu gerekçesiyle yayımlamayı reddetmişti. Eserin kaybolduğu sanılan yazması, 1990’da ailesi tarafından eski bir sandıkta bulundu. Eser, 1994 yılında Fransa’da yayımladı ve büyük ilgi gördü.[4]

Bilimkurgu yazarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Jules Verne ismi, kaynakların çoğunda Hugo Gernsback ve H. G. Wells ile birlikte bilimkurgunun babası olarak anılıyor olsa da öykülerindeki ayrıntıları bilimsel gerçeklere dayanarak kaleme alındığı için Jule Verne’nin bilimkurgu yazarı değil, bilim yazarı[11] veya teknoloji yazarı[12] olarak anılması gerektiği iddia edilir.

Filme alınan eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Verne'nin romanları, pek çok filme esin kaynağı olmuştur. Bunların başlıcaları şunlardır :

  • A Trip to the Moon (Aya Yolculuk), 1902, Georges Méliès
  • Vynález zkázy (Jules Verne’in Muhteşem Dünyası), 1958, Karel Zeman
  • 20,000 Leagues Under the Sea (Denizler Altında 20.000 Fersah), 1954, Walt Disney
  • Around the World in 80 Days (80 Günde Devrialem), 1956, Michael Todd
  • Journey to the Center of the Earth (Dünyanın Merkezine Seyahat), 1959, Henry Levin
  • Master of the World (Dünyanın Hakimi), 1961, William Witney
  • Mysterious Island (Esrarlı Ada), 1961, Ray Harryhausen
  • Five Weeks in a Balloon (Balonda Beş Hafta), 1962, Irwin Allen
  • In Search of the Castaways (Kaptan Grant'ın Çocukları), 1962, Robert Stevenson

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yaşadığı Sırada Yayımlanan Romanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Olağanüstü Yolculuklar Serisi, Jules Verne'in romanlarından ve kısa öykülerinden oluşan bir derlemedir.

Fransızca Başlığı En Yaygın Türkçe Başlığı
Cinq Semaines en ballon Balonla Beş Hafta
Voyages et aventures du capitaine Hatteras Kaptan Hatteras'ın Maceraları
Voyage au centre de la Terre Dünyanın Merkezine Seyahat
De la Terre à la Lune Ay'a Seyahat
Les Enfants du capitaine Grant Kaptan Grant'ın Çocukları
Vingt Mille Lieues sous les mers Denizler Altında Yirmi Bin Fersah
Autour de la lune Ayın Çevresinde
Une Ville flottante Yüzen Şehir
Aventures de trois Russes et de trois Anglais Üç Rus ve İngiliz'in Güney Afrika Serüvenleri
Le Pays des fourrures Kürkler Ülkesi
Le Tour du monde en quatre-vingts jours Seksen Günde Devr-i Âlem
L'Île mystérieuse Esrarlı Ada
Le Chancellor Chancellor
Michel Strogoff Mişel Strogoff
Hector Servadac Güneş Sisteminde Seyahat
Les Indes noires Madenin Esarı,Karanlık Ülke
Un Capitaine de quinze ans On Beş Yaşında Bir Kaptan
Les Cinq Cents Millions de la Bégum Begüm'ün Beşyüz Milyonu,Mihracenin Mirası
Les Tribulations d'un Chinois en Chine Bir Çinlinin Çin'de Dolaşması,Buda'nın İntikamı,Çin Diyarında,Yaşama Tutkusu
La Maison à vapeur Buharlı Ev, Hindistan'da Yolculuk
La Jangada Jangada:Amazon Üzerinde 400 Fersah
L'École des Robinsons Robensonlar Okulu
Le Rayon vert Yeşil Işık
Kéraban-le-têtu İnatçı Keraban,İnatçı Kahraman Ağa,İnatçı.
L'Étoile du sud Güney Yıldızı,Cenup Yıldızı,Elmas Avcıları
L'Archipel en feu
Mathias Sandorf Mathias Sandorf
Un Billet de loterie Bir Piyango Bileti,9672 Nolu Piyango Bileti
Robur-le-Conquérant Fatih Robur,Havada Seyahat
Nord contre Sud Güneye Karşı Kuzey
Le Chemin de France Fransa Yolu
Deux Ans de vacances İki Yıl Okul Tatili
Famille-sans-nom İsimsiz Aile
Sans dessus dessous Ne Altı Var Ne Üstü,Dünyanın Ekseni.
César Cascabel Cesar Cascabel,Kuzey Yolcuları,Gezici Cambazlar,Araba ile Devrialem
Mistress Branican Bayan Branican
Le Château des Carpathes Karpatlar Şatosu
Claudius Bombarnac Bir Gazetecinin Yolculuk Notları
P'tit-Bonhomme Küçük Oğlan Çocuğu
Mirifiques Aventures de Maître Antifer Define Peşinde
L'Île à hélice Uskurlu Ada
Face au drapeau Bayrağa Karşı
Clovis Dardentor Clovis Dardentor
Le Sphinx des glaces Buzlar Sfenksi
Le Superbe Orénoque Muhteşem Orinoco,Dönüşü Olmayan Nehir,Serüvenler Nehri
Le Testament d'un excentrique
Seconde Patrie
Le Village aérien Afrika Ormanlarında,Havadaki Köy,Orman Köyü,Maymun İnsanlar
Les Histoires de Jean-Marie Cabidoulin Jean Marie Cabidoulin'in Hikâyeleri,Deniz Yılanı
Les Frères Kip Kip Kardeşler
Bourses de voyage Antiller'e Seyahat, Halifax Korsanları
Un Drame en Livonie Livonya'da Bir Dram
Maître du monde Dünyanın Hakimi,Cihan Hakimi
L'Invasion de la mer Denizin Hücumu

Ölümünden Sonra Eklenen Romanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransızca Başlığı En Yaygın Türkçe Başlığı
Le Phare du bout du monde Dünyanın Ucundaki Fener,Kahraman Fenerciler
Le Volcan d’or Altın Volkanı,Altın Kavgası
L’Agence Thompson and Co
La Chasse au météore Meteor Avı
Le Pilote du Danube Tuna Kılavuzu,Güzel Sarı Tuna
Les Naufragés du "Jonathan" Jonathan'ın Kazazedeleri,Macellanya
Le Secret de Wilhelm Storitz Wilhelm Storitz'in Sırrı
L’Étonnante Aventure de la mission Barsac Barsac Keşif Heyeti'nin Olağanüstü Macerası

Jules Verne Mart 1905'te öldüğünde, el yazmalarının birçoğu yayınlanmayı bekliyordu ve bazıları zaten yayıncıya verilmişti. Bu romanların ve kısa öykülerin çoğu, yayımlanmadan önce yazarın oğlu Michel Verne tarafından düzenlendi. Orijinal versiyonlar onlarca yıl sonrasına kadar piyasaya sürülmedi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "UNESCO web sitesi, Index Translationum Top 50 Authors, Erişim tarihi:19.01.2011". 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  2. ^ "Online-literature.com sitesi, Jule Verne Biography (İngilizce), Erişim tarihi: 18.01.2012". 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  3. ^ a b "Notablebiographies.com sitesi, Jules Vernes Biography (İngilizce), Erişim tarihi:18.01.2012". 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  4. ^ a b c d e "Ariel Pérez, Garmt de Vries ve Jean-Michel Margot (Çeviren Nejat Bayramoğlu), Jules Verne Sık Sorulan Sorular, Erişim tarihi: 19.01.2012". 5 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  5. ^ a b c "Kirjasto.sci.fi sitesi, Jules Gabriel Verne (1862-1905), Erişim tarihi:20.01.2012". 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2012. 
  6. ^ "Altay Öktem, Bilinen ve Bilinmeyen Dünyaların Yazarı, Kalemingolgesi.com sitesi, Erişim tarihi:18.01.2012". 19 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  7. ^ a b "Geleceğe Doğru 20.000 Fersah, Erişim tarihi:18.01.2012". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  8. ^ "Yazarmezar.com sitesi, Jules Verne, Erişim tarihi:18.01.2012". 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  9. ^ "Julevernes.ca sitesi, Jules Verne's visit to Niagara Falls, Canada, Erişim tarihi:18.01.2012". 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  10. ^ "Şule Cepcepoğlu, Osmanlılar'ın En İnatçısı, Radikal Gazetesi, 21.02.2001". 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012. 
  11. ^ Uğur Uzunel, Bilim Falcısı, Btsahnesi web sitesi, Erişim tarihi:19.01.2012[ölü/kırık bağlantı]
  12. ^ "John Derbyshire, Father of Science Fiction? (İngilizce), The New Atlantis, Sayı 12, Bahar 2006". 21 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2012.