Erdut Anlaşması
| Doğu Slavonya, Baranya ve Batı Sirem Bölgesi Temel Anlaşması | |
|---|---|
 Doğu Slavonya, Baranya ve Batı Sirem haritası | |
| Tür | Barış anlaşması |
| İmzalanma | 12 Kasım 1995[1] |
| Yer | Erdut, Hırvatistan |
| İmzacılar |
|
| Taraflar | |
 Vikikaynak'ta Erdut Agreement | |
Erdut Anlaşması (Sırp-Hırvatça: Erdutski sporazum / Ердутски споразум), ya da resmî adıyla Doğu Slavonya, Baranya ve Batı Sirem Bölgesi Temel Anlaşması, 12 Kasım 1995 tarihinde Hırvatistan Cumhuriyeti yetkilileri ile Doğu Slavonya, Baranya ve Batı Sirem bölgesinin yerel Sırp yetkilileri arasında Hırvatistan'ın doğusundaki Hırvatistan Savaşı'na barışçıl bir çözüm bulmak amacıyla varılan bir anlaşmadır. Bölgenin merkezi hükûmet kontrolüne (Birleşmiş Milletler tarafından uygulanan) barışçıl bir şekilde yeniden entegrasyonu sürecini başlatmış ve azınlık hakları ve mültecilerin geri dönüşü konusunda bir dizi güvence sağlamıştır. Adını imzalandığı köy olan Erdut'tan almıştır.
İmzacılar, Hırvatistan'ın eski başbakanı Hrvoje Šarinić ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti yetkililerinin talimatları doğrultusunda tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Sırp Krayina Cumhuriyeti'ni (KSC) temsil eden yerel bir Sırp politikacı olan Milan Milanović idi. Şahitler ise dönemin ABD'nin Hırvatistan Büyükelçisi Peter Galbraith ve Birleşmiş Milletler arabulucusu Thorvald Stoltenberg idi.[2]
Doğu Slavonya, Baranya ve Batı Sirem toprakları daha önce KSC tarafından, ondan önce de Doğu Slavonya, Baranja ve Batı Sirem Sırp Özerk Bölgeleri tarafından kontrol ediliyordu. Anlaşma, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1023 sayılı kararıyla kabul edildi ve Doğu Slavonya, Baranja ve Batı Sirem Birleşmiş Milletler Geçici Yönetimi'nin kurulmasının yolunu açtı. UNTAES sıradan bir BM misyonu olarak değil, kısmen Kamboçya'daki Birleşmiş Milletler Geçici Yönetimi'ni model alan bir geçiş yönetimi olarak tasarlandı ve bu nedenle UNTAES'e etkin bir Birleşmiş Milletler himayesi olan bölge üzerinde doğrudan ve üstün bir yönetim yetkisi sağladı.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
1995 yılında Zagreb'deki yabancı büyükelçilerden oluşan mini Temas Grubu, Hırvatistan Cumhurbaşkanı Franjo Tuđman ve Knin'deki Krayina Sırp Cumhuriyeti liderlerine Hırvatistan Savaşı'nın barışçıl yollardan çözümünü amaçlayan kapsamlı bir öneri hazırladı. Z-4 Planı olarak bilinen teklif, Krayina'yı Hırvatistan'ın özerk bir bölgesi olarak tanımlayan yeni bir Anayasal Anlaşma temelinde Krajina'nın Hırvat anayasal çerçevesine yeniden entegre edilmesini öneriyordu. Plan Doğu Slavonya için özel bir özerklik değil, iki yıl sürecek bir geçiş dönemi öngörüyordu. Knin'deki Krajina liderleri taslak öneriyi kabul etmeyi reddetti ve bu da daha sonra Şimşek ve Fırtına Operasyonlarına ve tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Krayina'nın tamamen askerî olarak yenilgiye uğramasına yol açarak 200.000'den fazla Sırp mültecinin evlerini terk etmesine neden oldu.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bosna barış çabalarının bir parçası olarak ABD Başkanı Bill Clinton da şunları söylemiştir:
Doğu Slavonya'daki durumun çözümü için ... Hırvat egemenliğine ve Z-4 Planı'nın ilkelerine (örneğin Sırpların kendi topraklarında yönetimi, mültecilerin geri dönme hakkı ve orada yaşayan Sırplar için diğer güvenceler) dayanan uzun vadeli bir plan olmalıdır.[1]
Bölgesel özerkliğin Başkan Clinton'ın planlarında önemli bir yer tutmasına ve ABD Büyükelçisi Peter Galbraith'in bu özerklik önerisini Ulusal Azınlıkların Haklarına İlişkin Anayasal Hüküm'ün yakın zamanda askıya alınan Glina ve Knin Özerk Bölgesi örneğine dayandırma çabasına rağmen, bu öneri bölgesel özerklik yerine askerî çözümü tercih eden Hırvatistan Hükûmeti tarafından reddedildi.[1] Bu durum uluslararası toplumu bölgesel olmayan ulusal kişisel özerklik, azınlık hakları ve belediyeler arası işbirliği modellerine odaklanmaya ikna etmiştir. Bölgesel özerklik hükümlerinin reddedilmesi, insan hakları hükümlerine yönelik talepleri güçlendirdi.[3]
Hükümler[değiştir | kaynağı değiştir]
Mültecilerin geri dönüşü[değiştir | kaynağı değiştir]
Birleşmiş Milletler Geçici Yönetiminden mültecilerin ve yerlerinden edilmiş kişilerin geldikleri yerlere geri dönmelerini sağlaması talep edilmiştir. Aynı haklardan hem bölgeyi terk edenler hem de Hırvatistan'ın diğer bölgelerinden bölgeye gelenler yararlanacaktı.
Toplumlar arası güç paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Hem yerel Hırvat hem de Sırp toplulukları tarafından oluşturulan Ortak Uygulama Komiteleri bölgenin yönetiminde UNTAES'e yardımcı oldu. Yerel polis güçleri, eşit sayıda etnik Hırvat ve etnik Sırp'ın yanı sıra bölgedeki diğer tüm topluluklardan daha az sayıda personel içerecek şekilde organize edildi.
Azınlık haklarına ilişkin hükümler[değiştir | kaynağı değiştir]
Anlaşmanın kendisi ve UNTAES'in görev süresindeki müteakip gelişmeler ve taahhütler, bugün çok sayıda azınlık kurumunun faaliyet gösterdiği temeli temsil etmektedir. Sırp nüfusun çoğunlukta olduğu Ortak Belediyeler Konseyi'nin kurulması Sırp toplumuna tanınan açık haklardan biriydi. Sırp Ulusal Konseyi ve haftalık Novosti dergisi gibi diğer kurumlar aynı zamanda kurulmuş, Borovo Radyosu gibi bazıları ise Hırvat yasalarına uygun olarak tescil edilmiştir. Anlaşma, uluslararası kabul görmüş insan hakları ve temel özgürlüklere en üst düzeyde saygı gösterilmesini gerektirmektedir.
Uluslararası etki[değiştir | kaynağı değiştir]
Erdut Anlaşması, Ukraynalı diplomatlar tarafından Donbas'taki savaşı durdurmayı amaçlayan Minsk Protokolü çerçevesinde mutabık kalınan Minsk II önlemler paketinin uygulanması için emsal ve karşılaştırılabilir bir vaka olarak gösterildi.[4]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Galbraith, Peter (12 Ekim 2006). "Negotiating Peace in Croatia: a personal account of the road to Erdut". Blitz, Brad K. (Ed.). War and Change in the Balkans. Cambridge University Press. ss. 124-131. ISBN 0-521-86042-3.
- ^ Lukic, Renéo (2006). La politique étrangère de la Croatie, de son indépendance à nos jours, 1991-2006. Les Presses de l'Université Laval. s. 193. ISBN 2763780199.
- ^ Nina Caspersen. "Human Rights in Territorial Peace Agreements". 24 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2023.
- ^ Тимошенко, Денис (19 Şubat 2020). "Эрдутское соглашение в Хорватии во многом напоминает Минск-2 – Левченко о совместном патрулировании на Донбассе". Radio Free Europe/Radio Liberty. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2023.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Erdut Anlaşması'nın tam metni, BM Barış Gücü 31 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce, Fransızca, Çince, Arapça, Rusça ve İspanyolca dillerinde)