Bahçelikışla, Oltu
| Bahçelikışla | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Bahçelikışla Bahçelikışla'nın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Oltu |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1658 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 130 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25400 |
Bahçelikışla, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Bahçelikışla'nın eski adı bilinmemektedir. Erken dönem Osmanlı kayıtlarında bu adla bir köy yer almamıştır. Bununla birlikte Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, 1907 yılında köyden Bağçalı-kışla (ბაღჩალი-ყიშლა) adıyla söz temiştir.[4] Nitekim köyün adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Bağçalı Kışla (باغچەلی قیشلە) olarak geçer.[5]
Bahçelikışla köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Günümüzde Bahçelikışla Kilisesi ve Bahçelikışla Kalesi olarak adlandırılan yapılar bu dönemden kalmış olmalıdır.[6] Ancak yakın çevresindeki köylerin adının yer almasına rağmen, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde, Oltu sancağı köyleri arasında Bahçelikışla adı geçmemektedir.[7]
Bahçelikışla'nın bulunduğu bölge, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 Rus nüfus tespitinde Bahçelikışla adıyla kaydedilmiş bir köy bulunmamakla birlikte, günümüzde Bahçelikışla köyünün sınırları içinde bulunan Erük (Эрюк) ve Kubad (Кубадъ) adlı yerleşimler, Erük-Kubad (Эрюк-Кубадъ) adı altında tek köy olarak kaydedilmiştir. Bu tarihte Oltu sancağının Oltu kazasının Avdost nahiyesine bağlı olan köydeki 27 hanede, 92'si erkek ve 70'şi kadın olmak üzere, 162 kişi yaşıyordu. Bu nüfus içinde 15 hanede yaşayan 90 kişi Ermeni, 12 hanede yaşayan 72 kişi Türk olarak kaydedilmiştir.[8] Tao bölgesi üzerine bir araştırmada Erük adının Türkçe, Kubad (კუბადი) adının Gürcüce olduğu belirtilmiştir.[9]
Tao bölgesinde 1907 yılında araştırma gezisi yapan Ekvtime Takaişvili, Bahçelikışla köyünden ayrı bir köy olarak söz etmiş ve burada Müslümanların yaşadığını belirtmiştir. Takaişvili'nin verdiği bilgiye göre, komşu köy Uruk'ta (Erük) Ermeniler bulunuyordu. Bugün Bahçelikışla köyünün mahallesi olan Çaparlıkışla (Çeperlikışla) ise, 15 evden oluşuyor ve bu köyde de Ermeniler yaşıyordu. Ermeniler, kabartmalı taşlara sahip eski kiliseyi yıkıp taşlarını da kullanarak yeni bir kilise inşa etmişlerdi.[4]
Bahçelikışla, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde "Bağçalı Kışla" adıyla Erzurum vilayetinin Oltu kazasının merkez nahiyesine bağlı bir köydü.[5] 1940 genel nüfus sayımında "Bahçalıkışla" şeklinde kaydedilmiş olan köy, aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 323 kişiden oluşuyordu.[10] 1965 genel nüfus sayımında Bahçelikışla köyünün nüfusu 497 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 130 kişi okuma yazma biliyordu.[11]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[12]
Bahçelikışla köyünde bir kale ve biri kalenin içinde olmak üzere üç kilisenin varlığı bilinmektedir. Köyün bugünkü adından dolayı Bahçelikışla Kalesi olarak adlandırılan kale, köyün 500 metre doğusunda yer alır. Bugüne kalan duvarlarının yüksekliği 7 metreyi bulur. Kalenin içinde, kuzeydoğu ucunda yer alan tek nefli kale kilisesi, büyük ölçüde yıkılmış olmakla birlikte, yarı dairesel forma sahip apsisin büyük kısmı ayakta kalmıştır. Bu kilisenin ayrıca bir mezar katı bulunmaktadır. Köyün doğusunda, Bahçelikışla Kalesi'nin batısında tek nefli başka bir kilise bulunmaktadır. Kaba yontulmuş taşlar ve kireç harcıyla inşa edilmiş kilise tamamen yıkılmıştır. Bahçelikışla köyünün bugünkü adından dolayı Bahçelikışla Kilisesi olarak anılan kapalı haç planlı ve kubbeli kilise de büyük ölçüde yıkılmıştır. 1907 yılında bölgede araştırma gezisi yapan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili bu kiliseyi, kalenin batısında bulunan tek nefli küçük kilisenin yerinde tarif etmiştir.[4][6]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 140 km, Oltu ilçe merkezine 30 km uzaklıktadır.[13] Mahalle, Oltu'nun kuzeydoğusunda olup, 
numaralı Ardahan-Muş (Göle-Oltu) devlet yoluna, Yukarıkumlu Mahallesi üzerinden, 7,9 km.'lik bir köy yoluyla bağlıdır.[14]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 130[1] |
| 2021 | 140[1] |
| 2020 | 149[1] |
| 2019 | 149[1] |
| 2018 | 136[1] |
| 2017 | 135[1] |
| 2016 | 138[1] |
| 2015 | 139[1] |
| 2014 | 147[1] |
| 2013 | 162[1] |
| 2012 | 160[2] |
| 2011 | 177[2] |
| 2010 | 161[2] |
| 2009 | 181[2] |
| 2008 | 178[2] |
| 2007 | 181[2] |
| 2000 | 277[2] |
| 1990 | 426[15] |
| 1985 | 554[16] |
| 1965 | 497[17] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu Bahçelikışla Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Bahcelikisla, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 24 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ a b c Ekvtime Takaişvili, 1917 Yılında Güney Gürcistan'da Arkeolojik Araştırma Gezisi (1917 წლის არქეოლოგიური ექსპედიცია სამხრეთ საქართველოში), Tiflis, 1960, s.52.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 224.
- ^ a b 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2016 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2017, s. 215-216. ISBN 978-9941-9470-8-7
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 75-78. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 172.
- ^ Tao (ტაო), Mamaia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Merab Halvaşi, Cimşer Çhvimiani, Cemal Karalidze, Batum, 2020, s. 801. ISBN 978-9941-25-828-2
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 247.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 259.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ "Bahçelikışla Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023.
- ^ "Bahçelikışla to Yukarıkumlu". Bahçelikışla to Yukarıkumlu. 8 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.