Alihan Töre
| Alihan Töre | |
|---|---|
| |
| Alihan Töre | |
| Doğu Türkistan Cumhuriyeti Geçici Hükûmeti Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 12 Kasım 1944 - 16 Haziran 1946 | |
| Yerine gelen | Ahmetcan Kasımi |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 21 Mart 1884 Tokmok, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 28 Şubat 1976 (91 yaşında) Taşkent, Sovyetler Birliği |
| Mesleği | Siyasetçi, şair, akademisyen |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti
|
| Rütbesi | Mareşal |
| Birimi | Doğu Türkistan Millî Ordusu |
| Çatışma/savaşları | İli İsyanı |
Alihan Töre (Özbekçe: ئەلىخان Alixonto‘ra Shokirxonto‘ra o‘g‘li Sog‘uniy; Uygurca: ئەلىخان تۆرە; Çince: 艾力汗·吐烈; 21 Mart 1884-28 Şubat 1976), İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olan Özbek asıllı siyasetçi.
Biyografi[değiştir | kaynağı değiştir]
Alihan Töre, 21 Mart 1884 tarihinde Rus Türkistanı'nın Tokmok kentinde doğdu. 1920 yılında Sovyetler Birliği'nden Sincan'daki Kaşgar kentine kaçtı. Nisan 1944'te Alihan Töre, Abdülkerim Abbas ve diğer on kişi ile birlikte, Doğu Türkistan'ı Kuomintang yönetiminden kurtarmak için Gulca'da bir kurtuluş örgütü kurdu.[1] 11 Kasım 1944 tarihinde Sovyetler Birliği'nin desteğiyle İli İsyanı'nı başlattılar.[1]
Alihan Töre, 12 Kasım 1944 tarihinde Gulca kentinde elde edilen isyanın zaferinin ardından ertesi gün İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanı seçildi. 8 Nisan 1945'te mareşal rütbesiyle Doğu Türkistan Millî Ordusu'nun genelkurmay başkanı oldu. Alihan Töre, İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti liderliğinde Josef Stalin'in Doğu Türkistan Millî Ordusu'nun Urumçi'ye yönelik taarruzunu sonlandırma ve Ekim 1945'te Kuomintang ile müzakerelere başlama emrine karşı çıkan tek kişiydi.
12 Haziran 1946'da, Urumçi'de İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti ve Kuomintang temsilcileri arasında barış anlaşması imzalanmasından altı gün sonra, 14 Ekim 1945'te Çan Kay Şek'in teklifine uygun olarak Sovyet arabuluculuğunda başlayan zorlu sekiz aylık müzakereler sonuçlandı. Alihan Töre, Çan Kay Şek'in Sincan krizini barışçıl bir şekilde çözme teklifine uygun olarak NKVD tarafından tutuklanarak zorla Sovyetler Birliği'ne geri getirildi ve burada hapsedildi. Ömrünün geri kalanını Taşkent'te ev hapsinde geçirerek Sincan hakkında Türkistan kaygısı adlı bir kitap yazdı.
Türkistan İslam Partisi, İslamî Türkistan dergisinin ilk sayısında bölge tarihi ile ilgili bir makalede Alihan Töre'den bahsetti.[2]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türkistan kaygısı, Taşkent, Özbekistan, East Publishing House, 2003
- Tarihiy Muhammadiy, Taşkent, Özbekistan, Yayımcı: Kutluhan Şakirov
- Drifter Saghuniy
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b 动荡之源：新疆三区革命的国际背景 《西域研究》 2013 No. 3 30 Ağustos 2014 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi 10 Ocak 2014 (Çince)
- ^ "ماذا تعرف عن تركستان الشرقية". تركستان الإسلامية, 1. 2008. s. 19.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Alihan Töre ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Meshrep Calendar Article, Wayback Machine sitesinde (18 Ocak 2006 tarihinde arşivlendi)
- Alikhan Tura and the Uyghur People, Wayback Machine sitesinde (11 Temmuz 2009 tarihinde arşivlendi)
