Kerkük: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
Gerekçe: Kaynaklı bilgilerin kaldırılması ve güvenilir olmayan kaynak eklemesi Etiket: Elle geri alma |
||
38. satır: | 38. satır: | ||
|altbölüm_adı2 = [[Kerkük ili]]|altbölüm_türü2 = [[Irak'ın illeri|İl]]}} |
|altbölüm_adı2 = [[Kerkük ili]]|altbölüm_türü2 = [[Irak'ın illeri|İl]]}} |
||
[[Dosya:Kirkukoil.jpg|küçükresim|[[Baba Gürgür]]'de petrol kuyuları]] |
[[Dosya:Kirkukoil.jpg|küçükresim|[[Baba Gürgür]]'de petrol kuyuları]] |
||
'''Kerkük''', [[Irak]]'taki [[Kerkük İli|Kerkük ilinin]] başkenti olan şehirdir. |
'''Kerkük''', [[Irak]]'taki [[Kerkük İli|Kerkük ilinin]] başkenti olan şehirdir. [[Kürdistan Bölgesel Yönetimi]]'nin anayasal ve hukuki başkentidir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.unpo.org/article/538|başlık=UNPO: Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region|erişimtarihi=4 Temmuz 2022|çalışma=www.unpo.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220126190838/https://www.unpo.org/article/538|arşivtarihi=26 Ocak 2022|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://bianet.org/bianet/siyaset/13916-irak-kurdistan-bolgesi-anayasasi-taslagi|başlık=Irak Kürdistan Bölgesi Anayasası|erişimtarihi=4 Temmuz 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210323201309/https://bianet.org/bianet/siyaset/13916-irak-kurdistan-bolgesi-anayasasi-taslagi|arşivtarihi=23 Mart 2021|ölüurl=hayır}}</ref> Ülkenin başkenti [[Bağdat]]'ın 236 km kuzeyinde, [[Erbil]]'in 83 km güneyinde, [[Musul]]'un 149 km güneydoğusunda, [[Süleymaniye, Irak|Süleymaniye]]'nin 97 km batısında, [[Tikrit]]'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]], [[Araplar]] ve [[Kürtler]]'den oluşmaktadır.<ref>{{Haber kaynağı|başlık=Kirkuk|url=http://citiesintransition.net/fct-cities/kirkuk/#|ajans=Cities in transition|erişimtarihi=7 Mart 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160303235417/http://citiesintransition.net/fct-cities/kirkuk/|arşivtarihi=3 Mart 2016|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.academia.edu/36858668/Kardaslik_-_Kerkuk_Musul_Sorunu.pdf | başlık = Kerkük-Musul Sorunu | erişimtarihi = 15 Mayıs 2020 | tarih = | çalışma = Kardaşlık Dergisi | yayıncı = Kerkük Vakfı | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181018161716/https://www.academia.edu/36858668/Kardaslik_-_Kerkuk_Musul_Sorunu.pdf | arşivtarihi = 18 Ekim 2018 | ölüurl = hayır }}</ref> |
||
== Tarih == |
== Tarih == |
||
54. satır: | 54. satır: | ||
== Nüfus == |
== Nüfus == |
||
[[Dosya:Kirkuk in Ottoman archive.jpg|upright=1.14|sağ|küçükresim|Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük]] |
[[Dosya:Kirkuk in Ottoman archive.jpg|upright=1.14|sağ|küçükresim|Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük]] |
||
[[Şemseddin Sâmi]], 19. yüzyılın sonlarında yazdığı Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük şehrinden bahsetmiştir. |
[[Şemseddin Sâmi]], 19. yüzyılın sonlarında yazdığı Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük şehrinden bahsetmiştir. Kerkük, [[Osmanlı]] [[Musul Vilayeti|Musul vilayetinin]] güneydoğusunda, 30.000 nüfuslu yer alıyor' diyor. sonra “Kerkük halkının dörtte üçünü [[Kürtler]], geri kalanı [[Türkler]], [[Araplar]], 760 [[Yahudiler|Yahudi]] ve 460 [[Keldaniler|Keldani]]” diyor.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/kamus-ul-alam/Gamos_alaalam_5/page/n649/mode/2up|başlık=Kâmûs-ül Â'lâm}}</ref> |
||
Kerkük kürdüstanın olduğu gibi [[Musul Vilayeti|musul]] vilayetindedir ve musulun 160KM güney batısındadır ve bir sıra tepelerin altında olarak [[vâsi]] bir önünün kenarında ([[vadi adham]] ) üzerinde [[Şehrizor (eyalet)|şehrizor]] sancağının merkezde asılışı bir ay olmuş , 30,000 ahalisi , [[Kerkük Kalesi|kalesi]], 36 cami ve mescit, 7 [[İlkokul|medresesi]] ,15 [[Tekke|tekyevizariyesi]],12 [[Han (konaklama)|hanı]] ,1272 [[mağaza ve dükan]] ,8 [[hamam]] , [https://ar.m.wikipedia.org/wiki/نهر_الخاصة nehirin] üzerinde bir köprüsü , bir waşdih ,18 [[Ortaokul|sıbyan mektebi]] ,3 [[Üniversite|küliyesi]] , ve bir [https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Sinagog havrası] vardır, bir tepenin üzerinde bulunan [[Kerkük Kalesi|kale]] duvarı ile kalenin altındaki [[Mağza-dükan|mahalleat’ın]] ve [https://ar.m.wikipedia.org/wiki/نهر_الخاصة nehrin] sağ tarafındaki kısımda [[Karışık|mürekkep]] olduğu halde , ahalisinin [[1/3|üç rübbü]] kürt , ve [[Kalan|kusuru]] türk ve arap , ve [[Kalan|Sâir]]<nowiki/>i’de 760 israili , 460 kildani , daha vardır, bir …” diyor.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/kamus-ul-alam/Gamos_alaalam_5/page/n649/mode/2up|başlık=Kâmûs-ül Â'lâm}}</ref> |
|||
özet (kerkük nehrinin sağtarafındaki vatandaşların [[Üç rübbü|1/3]]<nowiki/>ü demek istiyor, ve kalanı türk ve arap olduğunu belirtiyor , nehrin sol tarafındaki şehrin nüfusu hakkında hiç bir bilgi vermemiştir , nehrin sol tarafında bugüne kadar genelikle türkler ve kuzeyinde kürtler yaşamaktadır, nehrin sağ tarafındaki “tisin “ gibi aşırı yüksek türkmen popülasyonu içermektedir. ) |
|||
{| class="wikitable sortable" |
{| class="wikitable sortable" |
||
|- bgcolor= |
|- bgcolor=#DDDDDD |
||
| colspan= |
| colspan=8 align="center" | Kerkük Valiliği için Nüfus Sayımı Sonuçları<ref name="cris-kirk-2011-43">Part I. Kirkuk and its environs. — Chapter 2. Kirkuk in the Twentieth Century, [https://books.google.ru/books?id=MqXyFmFSlTgC&pg=PA42&dq=erbil+governorate+mother+tongue+in+1957&hl=ru&sa=X&ei=icj4UtT8D4WqhAeQmYHgAQ&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q=erbil%20governorate%20mother%20tongue%20in%201957&f=false page 43] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180621143439/https://books.google.ru/books?id=MqXyFmFSlTgC&pg=PA42&dq=erbil+governorate+mother+tongue+in+1957&hl=ru&sa=X&ei=icj4UtT8D4WqhAeQmYHgAQ&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q=erbil%20governorate%20mother%20tongue%20in%201957&f=false|tarih=21 Haziran 2018}}. // Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise. Authors: Liam Anderson, Gareth Stansfield. [[Philadelphia]]: [[University of Pennsylvania Press]], 2011, 312 pages. ISBN 9780812206043</ref> |
||
|- bgcolor= |
|- bgcolor=#f0f0f0 align="center" |
||
! Etnik grup |
! Etnik grup |
||
! 1957 |
! 1957 |
||
71. satır: | 68. satır: | ||
! Oran |
! Oran |
||
|- |
|- |
||
| [[Araplar]] || |
| [[Araplar]] ||align="right"| 109,620 ||align="right"| 28.2% ||align="right"| 218,755 ||align="right"| 45% ||align="right"| 544,596 ||align="right"| 72% |
||
|- |
|- |
||
| [[Kürtler]] || |
| [[Kürtler]] ||align="right"| 187,593 ||align="right"| 48.2% ||align="right"| 184,875 ||align="right"| 38% ||align="right"| 155,861 ||align="right"| 21% |
||
|- |
|- |
||
| [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]] || |
| [[Irak Türkmenleri|Türkmenler]] ||align="right"| 83,371 ||align="right"| 21.4% ||align="right"| 80,347 ||align="right"| 17% ||align="right"| 50,099 ||align="right"| 7% |
||
|- |
|- |
||
| [[Asurlular]] || |
| [[Asurlular]] ||align="right"| 1,605 ||align="right"| 0.4% |
||
|- |
|- |
||
| [[Yahudiler]] || |
| [[Yahudiler]] ||align="right"| 123 ||align="right"| 0.03% |
||
|- |
|- |
||
| Diğer || |
| Diğer ||align="right"| 6,545 ||align="right"| 1.77% ||align="right"| 0 ||align="right"| 0% ||align="right"| 2,189 ||align="right"| 0.3% |
||
|- |
|- |
||
| Toplam || |
| Toplam ||align="right"|'''388,829''' ||align="right"| 100% ||align="right"| '''483,977''' ||align="right"| 100% ||align="right"| '''752,745''' ||align="right"| 100% |
||
|} |
|} |
||
Sayfanın 11.43, 11 Ocak 2024 tarihindeki hâli
Kerkük كركوك | |
---|---|
Kerkük'ün Irak'taki konumu | |
Ülke | Irak |
İl | Kerkük ili |
Rakım | 346 m |
Nüfus (2009 tahmini [1]) | |
• Toplam | 850,787 |
Zaman dilimi | UTC+02.00 (DAS) |
• Yaz (YSU) | UTC+03.00 (DAS) |
Kerkük, Irak'taki Kerkük ilinin başkenti olan şehirdir. Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nin anayasal ve hukuki başkentidir.[2][3] Ülkenin başkenti Bağdat'ın 236 km kuzeyinde, Erbil'in 83 km güneyinde, Musul'un 149 km güneydoğusunda, Süleymaniye'nin 97 km batısında, Tikrit'in 116 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. Günümüzde şehrin büyük çoğunluğu Türkmenler, Araplar ve Kürtler'den oluşmaktadır.[4][5]
Tarih
Eski Asur başkenti Arrapha bölgesinde yer alan Kerkük, 5000 yıllık harabeleri üzerinde, Khasa nehri yanında yer alır. Arrapha, MÖ 10 ve 11. yüzyıllarda Asurlular döneminde çok büyük bir öneme kavuşmuştur. Stratejik ve coğrafik önemi nedeniyle şehir, üç imparatorluk için adeta bir savaş meydanıydı; Asur imparatorluğu, Babil ve Med imparatorlukları, ki hepsi şehri belirli zamanlarda yönetmişlerdir.
Kerkük çok geniş bir şekilde yayılmış ve karışmış bir nüfusa sahiptir. Osmanlı döneminde şehir merkezi çoğunluğunu Türkler oluşturuyordu, Kürtler de taşranın çoğunluğunu oluşturuyordu.[6] Şehir özellikle 20. yüzyılda daha dramatik değişimler deneyimlemiştir. Kürtler, Türkmenler ve Araplar bu bölgeye dair sahiplik iddialarında bulunmakta ve iddialarını destekleyecek tarihi bilgi ve verilere sahip olmaktadırlar.
Tarihi olarak, şehir her zaman Kürtler ve Türkmenler tarafından kültürel bir başkent olarak atfedildi. 2010'da Irak Kültür Bakanlığı tarafından Irak kültürünün başkenti olarak isimlendirildi.
Şehirde günümüzde etnik kökeni Kürt, Türkmen, Arap ve belirli ölçüde Süryani olan insanlar yaşamaktadır.
12 Haziran 2014'te IŞİD'in Kuzey Irak Taarruzu sonrası Irak ordusunun çekilmesi üzerine Kerkük, Kürdistan Bölgesel Yönetiminin kontrolüne geçmiştir.[7][8] 16 Ekim 2017'de Irak kontrolü geri kazandı.[9]
Nüfus
Şemseddin Sâmi, 19. yüzyılın sonlarında yazdığı Kâmûsü'l-A'lâm'da Kerkük şehrinden bahsetmiştir. Kerkük, Osmanlı Musul vilayetinin güneydoğusunda, 30.000 nüfuslu yer alıyor' diyor. sonra “Kerkük halkının dörtte üçünü Kürtler, geri kalanı Türkler, Araplar, 760 Yahudi ve 460 Keldani” diyor.[10]
Kerkük Valiliği için Nüfus Sayımı Sonuçları[11] | |||||||
Etnik grup | 1957 | Oran | 1977 | Oran | 1997 | Oran | |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Araplar | 109,620 | 28.2% | 218,755 | 45% | 544,596 | 72% | |
Kürtler | 187,593 | 48.2% | 184,875 | 38% | 155,861 | 21% | |
Türkmenler | 83,371 | 21.4% | 80,347 | 17% | 50,099 | 7% | |
Asurlular | 1,605 | 0.4% | |||||
Yahudiler | 123 | 0.03% | |||||
Diğer | 6,545 | 1.77% | 0 | 0% | 2,189 | 0.3% | |
Toplam | 388,829 | 100% | 483,977 | 100% | 752,745 | 100% |
Ana yerler
- Kerkük Kalesi
- Kerkük Kışlası, 1863'te Osmanlı tarafından kurulmuştur. Türkmenler tarafından imar edilip müzeye çevirme çalışmaları devam etmektedir.
- Danyal Peygamber'in Cami ve Türbesi
- Pirehmerd Pazarı
Arkeolojik Jarmo Kalesi ve Yorgantepe alanları da modern şehrin dışında bulunmaktadır.
Kerkük'un mimarisi I. Dünya Savaşı'nda ve Irak Savaşı'nda ağır hasarlar görmüştür. 2007 raporlarına göre, 18 adet kutsal sayılan yer harap edilmiştir. Bunların 10'u Kerkük ve güneydedir."[12]
iklim
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "World Gazetteer". World Gazetteer. 26 Ocak 2009. Erişim tarihi: 26 Ocak 2009.[ölü/kırık bağlantı] (EN)
- ^ "UNPO: Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region". www.unpo.org. 26 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
- ^ "Irak Kürdistan Bölgesi Anayasası". 23 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022.
- ^ "Kirkuk". Cities in transition. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2016.
- ^ "Kerkük-Musul Sorunu" (PDF). Kardaşlık Dergisi. Kerkük Vakfı. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
- ^ Bruinessen, Martin van, and Walter Posch. 2005. Looking into Iraq 17 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2016.
- ^ "Kerkük yarım günde düştü". Diken. 16 Ekim 2017. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.
- ^ Kâmûs-ül Â'lâm.
- ^ Part I. Kirkuk and its environs. — Chapter 2. Kirkuk in the Twentieth Century, page 43 21 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. // Crisis in Kirkuk: The Ethnopolitics of Conflict and Compromise. Authors: Liam Anderson, Gareth Stansfield. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2011, 312 pages. ISBN 9780812206043
- ^ Jenkins, Simon (7 Haziran 2007). "In Iraq's four-year looting frenzy, the allies have become the vandals". The Guardian. Londra. 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2015.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Kerkük ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Encyclopadia of the Orient Kerkûk 9 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.