Centaur (küçük gezegen): Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
SpdyBot (mesaj | katkılar)
Botlar
127.875 değişiklik
k genel dz. ve madde bakımı, değiştirildi: , → , (4), ) → ) (2), )ge → ) ge
Anaforizm (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
2.232 değişiklik
Eski metinde yer alan ibareler düzeltildi, ingilizce madde tamamen çevrildi ve yeni kaynaklarda desteklenerek güncellendi.
1. satır: 1. satır:

[[Dosya:Kuiper belt plot objects of outer solar system.png|sağ|upright=1.5|küçükresim|Bilinen dış Güneş Sistemi cisimlerinin konumları.<br />Centaurlar genellikle [[Kuiper kuşağı]]nın iç kısmı ve [[Jüpiter truvalıları]]nın dış kısmındaki bir yörüngede bulunurlar.
[[File:Kuiper belt plot objects of outer solar system.png|thumb|Dış [[Güneş Sistemi]] cisimlerinin konumları. <br />Centaurlar genellikle [[Kuiper kuşağı]]nın iç kısmı ve [[Jüpiter truvalıları]]nın dış kısmındaki bir yörüngede bulunurlar.
{| style="width: 100%; margin-bottom: 8px;"
{| class="sortable" style="width: 100%; margin-bottom: 8px;"
|-
|-
| valign=top width=45% |
| valign=top width=45% |
{{legend2|#FFFF00|border=1px solid #B3B300|[[Güneş]]}}<br />
{{legend2|#FFFF00|border=1px solid #B3B300|[[Güneş]]}}<br />
{{legend2|#aaa|border=1px solid #777|[[Jüpiter truvalıları]]}}&nbsp;{{küçük|(6.178)}}<br />
{{legend2|#aaa|border=1px solid #777|[[Jüpiter truvalıları]]}}&nbsp;{{small|(6,178)}}<br />
{{legend2|#FFC170|border=1px solid #D67900|[[Dağınık disk]]}}&nbsp;{{küçük|(&gt;300)}}
{{legend2|#FFC170|border=1px solid #D67900|[[Dağınık disk]]}}&nbsp;{{small|(&gt;300)}}
{{legend2|#A300A3|border=1px solid #3D003D|[[Neptün truvalıları]]&nbsp;{{küçük|(9)}}}}
{{legend2|#A300A3|border=1px solid #3D003D|{{w|Neptün truvalıları}}s&nbsp;{{small|(9)}}}}
| valign=top |
| valign=top |
{{legend2|#FF4D4D|border=1px solid #FF0000|[[Dev gezegen]]ler: [[Jüpiter|J]]{{·}}[[Satürn|S]]{{·}}[[Uranüs|U]]{{·}}[[Neptün|N]]}}<br />
{{legend2|#FF4D4D|border=1px solid #FF0000|[[Dev gezegen]]s: [[Jüpiter|Jüpiter (J)]]{{·}}[[Satürn|Satürn (S)]]{{·}}[[Uranüs|Uranüs (U)]]{{·}}[[Neptün|Neptün (N)]]}}<br />
{{legend2|#009900|border=1px solid #003300|'''Centaurlar'''}}&nbsp;{{küçük|(44.000)}}<br />
{{legend2|#009900|border=1px solid #003300|'''Centaurlar'''}}&nbsp;{{small|(44,000)}}<br />
{{legend2|#66CCFF|border=1px solid #00AAFF|[[Kuiper kuşağı]]}}&nbsp;{{küçük|(&gt;100.000)}}
{{legend2|#66CCFF|border=1px solid #00AAFF|[[Kuiper kuşağı]]}}&nbsp;{{small|(&gt;100,000)}}
|}
|}
''{{küçük|([[Astronomik birim|AU]] ölçeği; [[Devir (astronomi)|Devir]] Ocak 2015 itibarıyla; parantez içerisinde belirtilen # cisim sayısı)}}''
''{{small|([[Astronomik birim|AU]] ölçeği; [[Devir (astronomi)|devir]] Ocak 2015; # parantez içi sayılar nesne sayılarıdır.)}}''
|350x350pik]]
]]
{{Uzak küçük gezegenler bilgi kutusu}}
'''Centaurlar,''' [[Güneş Sistemi|Güneş Sisteminin]] dış bölgesinde, gaz devleri [[Jüpiter]] ve [[Neptün]] gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük gezegen grubudur. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanmaktadır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi [[Kuyruklu yıldız|kuyruklu yıldızlarının]] [[Aktif asteroit|aktif grubuna]] geçiş yaparlar.


Neredeyse tümünün yörüngelerinin dinamik ömrü birkaç milyon yılla sınırlı olup<ref name="Horner2004a">{{cite journal
{{Kötü çeviri}}
|last1=Horner |first1= J.
{{Ek kaynak gerekli|tarih=Mart 2021}}'''Centaur''', dış gezegenlerin arasında [[Apsis (astronomi)|günberi]] veya [[Ana eksen|yarı-büyük eksen]]e sahip olan [[Küçük Güneş Sistemi Cismi|küçük Güneş Sistemi cismi]]dir. Centaurlar genellikle kararsız [[yörünge]]lere sahiptir, çünkü bir veya daha fazla dev gezegenin yörüngelerini geçerler veya keserler. Bütün yörüngeleri neredeyse sadece birkaç milyon yıllık dinamik yaşam sürelerine sahiptir,<ref name=Horner2004a /> fakat bilinen bir centaur [[514107 Kaʻepaokaʻawela]] istikrarlı (ters yörüngede olsa da) bir yörüngeye sahip olabilir.<ref name="Namouni" /> Centaurlar genel olarak hem [[asteroit]]ler hem de [[kuyruklu yıldız]]ların özelliklerini gösterir. İsmini, at ve insanın karışımı olan mitolojik [[Kentaurlar|centaurlar]]dan alır. Büyük cisimlere yönelik gözlemsel ön yargı, toplam centaur popülasyonunun belirlenmesini zorlaştırır. Güneş Sisteminde 1&nbsp;km'den fazla çapa sahip centaurların sayısı için tahminler, 44.000<ref name=Horner2004a/> ile 10.000.000<ref name=Sarid2019 /><ref name=Sheppard2000 /> arasında değişmektedir.
|last2=Evans|first2= N.W.|last3= Bailey|first3= M. E.
|s2cid= 16002759
|title=Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics
|year=2004
|arxiv=astro-ph/0407400
|doi=10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x
|journal=[[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]]|volume=354|issue=3|pages=798–810 |bibcode=2004MNRAS.354..798H}}</ref>, muhtemelen [[Ters yön yörünge|ters yön yörüngeye]] sahip olan [[514107 Kaʻepaokaʻawela]] adlı cisim bu duruma bir istisna teşkil etmektedir. <ref>{{cite journal |last1=Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais |s2cid=54224209 |title=An interstellar origin for Jupiter's retrograde co-orbital asteroid |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=477 |issue=1 |pages=L117–L121 |date=May 2, 2018 |doi=10.1093/mnrasl/sly057 |arxiv=1805.09013 |bibcode=2018MNRAS.477L.117N }}</ref>{{efn|Bu iddiaya karşıt görüşler için <ref>{{cite magazine |last= Billings |first= Lee|date= 21 May 2018|title= Astronomers Spot Potential "Interstellar" Asteroid Orbiting Backward around the Sun |magazine= Scientific American|url= https://www.scientificamerican.com/article/astronomers-spot-potential-interstellar-asteroid-orbiting-backward-around-the-sun |access-date = 1 June 2018}}</ref>}} Centaurlar [[Asteroit|asteroitler]] ve [[Kuyruklu yıldız|kuyruklu yıldızların]] tipik karakteristik özelliklerini taşımaktadır.


Adlarını mitolojide yarı insan yarı at olarak tasvir edilen [[Kentaur|kentaurlardan]] almaktadırlar.
[[Jet İtki Laboratuvarı]] (JPL) tanımına göre keşfedilen ve burada kullanılan ilk centaur, 1920'de [[944 Hidalgo]] olmuştur. Ancak, 1977'de [[2060 Chiron]]'un keşfine kadar ayrı bir popülasyon olarak tanınmadılar. Doğrulanmış en büyük centaur, 1997 yılında keşfedilen 260 kilometre çapında orta büyüklükte bir [[Asteroit kuşağı|ana kuşak]] asteroiti kadar büyük olan ve bir halka sistemine sahip olduğu bilinen [[10199 Chariklo]]'dur.


Büyük cisimler kaynaklı gözlemsel zorluklar, toplam centaur popülasyonunun tam olarak belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, 1 kilometre çapından daha büyük olan centaur sayısının yaklaşık olarak 44.000 ila 10 milyon arasında olabileceği tahmin edilmektedir.<ref name="Horner2004a" /><ref name="Sarid2019" /><ref name="Sheppard2000">{{Cite journal
Yakın zamanlarda hiçbir centaur fotoğrafı çekilmemiştir, fakat 2004'te [[Cassini–Huygens|''Cassini'' sondası]] tarafından görüntülenen [[Satürn]]'ün uydusu [[Phoebe (uydu)|Phoebe]]'nin [[Kuiper kuşağı]]ndan çıkan yakalanmış bir centaur olabileceğine dair kanıtlar vardır.<ref name="Jewitt2007" /> Buna ek olarak, [[Hubble Uzay Teleskobu]] [[8405 Asbolus]]'un yüzey özellikleri hakkında bazı bilgiler toplamıştır.
|last=Sheppard |first= S.
|author2=Jewitt, D.
|author3=Trujillo, C.
|author4=Brown, M.
|author5=Ashley, M.
|s2cid= 119337442
|title=A Wide-Field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects
|date=2000
|doi= 10.1086/316805
|journal=[[The Astronomical Journal]]
|volume=120
|issue=5
|pages=2687–2694
|bibcode = 2000AJ....120.2687S |arxiv=astro-ph/0008445
}}</ref>


Bilinen ilk centaur olan [[944 Hidalgo]] [[Jet İtki Laboratuvarı]] tanımlamasıyla 1920 yılında keşfedilmiş, ancak 1977 yıında [[2060 Chiron]]'un bulunuşuna dek ayrı bir [[Küçük gezegen grupları listesi|küçük gezegen grubu]] olarak tanınmamıştır. Bilinen en büyük centaur, ana [[Asteroit kuşağı|asteroit kuşağında]] yer alan orta büyüklükteki bir asteroit boyutlarında olan 260 kilometrelik çapıyla 1997 yılında keşfedilen ve kendine ait bir [[Chariklo'nun halkaları|halka sistemi]] bulunan [[10199 Chariklo]]'dur.
[[1 Ceres]], dış gezegenler bölgesinde ortaya çıkmış olabilir<ref name="Castillo-Rogez" /> ve eğer öyleyse eski bir centaur olarak kabul edilebilir, fakat bugün görülen centaurların hepsi başka bir yerde ortaya çıkmıştır.


2004 yılında [[Cassini-Huygens|Cassini sondası]] tarafından görüntülenen [[Satürn'ün doğal uyduları|Satürn'ün uydusu]] [[Phoebe (uydu)|Phoebe]]'nin [[Kuiper Kuşağı|Kuiper kuşağı]] kökenli olarak [[Satürn]] tarafından yakalanmış bir centaur olabileceğine dair çeşitli kanıtlar olmasına rağmen, halihazırda hiçbir centaur yakından fotoğraflanmamıştır.<ref name="Jewitt2007">{{cite journal|last=Jewitt|first=David|author2=Haghighipour, Nader|s2cid=13282788|title=Irregular Satellites of the Planets: Products of Capture in the Early Solar System|journal=Annual Review of Astronomy and Astrophysics|date=2007|volume=45|issue=1|pages=261–95|url=http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/papers/2007/JH07.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20090919020650/http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/papers/2007/JH07.pdf|archive-date=2009-09-19|doi=10.1146/annurev.astro.44.051905.092459|bibcode=2007ARA&A..45..261J|arxiv=astro-ph/0703059|url-status=dead}}</ref> Bununla birlikte, [[Hubble Uzay Teleskobu]] tarafından [[8405 Asbolus]]'un yüzey özelliklerine ilişkin bazı kanıtlar toplanmıştır.
Centaur benzeri yörüngeleri işgal ettiği bilinen cisimlerden yaklaşık 30'unun kuyrukluyıldız benzeri toz püskülleri sergilediği, üçü: [[2060 Chiron]], [[60558 Echeclus]] ve [[29P/Schwassmann–Wachmann]]'ın Jüpiter'in ötesinde yörüngelerde, tespit edilebilir seviyede uçucu üretimine sahip olduğu bulunmuştur.<ref name=Wierzchos2017 /> Bu nedenle Chiron ve Echeclus hem asteroit hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılırken, Schwassmann-Wachmann 1 her zaman bir kuyruklu yıldız tanımlamasına sahipti. [[52872 Okyrhoe]] gibi diğer centaurların ise kuyruklu yıldız saçı özelliği gösterdiğinden şüphelenilmektedir. Güneş'e yeterince yakın olan herhangi bir centaurun [[Tedirginlik (astronomi)|tedirginlik]] etkisiyle bir kuyruklu yıldız olması beklenir.

==Sınıflandırma==
Dış Güneş Sistemi kaynaklı olduğu düşünülen cüce gezegen [[Ceres (cüce gezegen)|Ceres]]'in de eski bir centaur olabileceği kabul edilebilmekle birlikte, günümüzde bilinen tüm centaurlar Güneş Sistemi kaynaklı değildir.<ref>http://sites.nationalacademies.org/cs/groups/ssbsite/documents/webpage/ssb_183286.pdf {{Bare URL PDF|date=March 2022}}</ref>
Centaurun genel tanımı şu şekildedir: Küçük bir parçanın güneş etrafındaki yörünge hareketi ile Jüpiter'le Neptün arasında bir ve daha fazla büyük gezegenle kesişmesidir. Bu bölgede centaurun kendinden kaynaklı uzun süreli yörüngelerinin dayanıksızlığı, 2000 GM136 ve 2001 XZ255 bile, hiçbir gezegenle kesişmemiş olan, kademeli olarak yörüngelerinin değişmesi, onların bir veya daha fazla büyük gezegenle çakışmaya başlamasına kadar kafa karışıklığına sebep olmuştur.

Cenaur benzeri yörüngelere sahip olduğu bilinen yaklaşık 30 cicim ile birlikte [[kuyruklu yıldız]] benzeri bir [[Koma (kuyruklu yıldız)|komaya]] sahip olduğu keşfedilmiş olup, [[2060 Chiron]], [[60558 Echeclus]] ve [[29P/Schwassman-Wachmann 1]] adlı üç cismin ise tamamen Jüpiter'in ötesindeki yörüngelerde bulunabilen seviyelerde uçucu malzemeler içerdiği bilinmektedir.<ref name=Wierzchos2017/>

Chiron ve Echeclus hem centaur hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılırken, Schwassmann-Wachmann 1 ise yalnızca kuyruklu yıldız tanımına sahiptir. [[52872 Okyrhoe]] gibi diğer centaurların da komaları olabileceğinden şüphelenilmektedir. Güneş'e yeterince yaklaşabilecek olan herhangi bir centaurun da bir koma oluşturması beklenmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://iopscience.iop.org/article/10.1086/377012|başlık=An Optical Survey of the Active Centaur C/NEAT (2001 T4)|tarih=Ağustos 2003|sayı=810|dil=en|sayfalar=981–989|çalışma=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|cilt=115|ad=James M.|soyadı=Bauer|issn=0004-6280|doi=10.1086/377012|ad2=Yanga R.|ad3=Karen J.|soyadı2=Fernández|soyadı3=Meech}}</ref>

== Sınıflandırma ==
Centaurların bulundukları bölge, Güneş Sisteminin doğası gereği tutarsız olan Güneş'e 5 ila 30 AU mesafedeki bir yerdir.<ref name=":0">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1086/344586/meta|başlık=Observations of the Centaur 1999 UG5: Evidence of a Unique Outer Solar System Surface|tarih=2002-11-12|sayı=802|dil=en|sayfalar=1309|çalışma=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|cilt=114|ad=James M.|soyadı=Bauer|issn=1538-3873|doi=10.1086/344586|ad2=Karen J.|ad3=Yanga R.|ad4=Tony L.|ad5=Ted L.|soyadı2=Meech|soyadı3=Fernández|soyadı4=Farnham|soyadı5=Roush}}</ref> Kuiper kuşağı kaynaklı olduğu ileri sürülen bu cisimler, Güneş Sistemi içinde görece kısa bir zaman diliminde bulunacak ve belirli bir süre sonunda sistemin dışına doğru savrulacaklardır.<ref name=":0" /> Bu bölgedeki yörüngelerin doğasında var olan uzun vadeli istikrarsızlık nedeniyle, şu anda herhangi bir gezegenin yörüngesinden geçmeyen {{mp|2000 GM|137}} ve {{mp|2001 XZ|255}} gibi centaurlar bile, dev gezegenlerden birinin veya daha fazlasının yörüngesinden geçmeye başlayana kadar tedirgin olacak şekilde kademeli olarak değişen yörüngelerdedir.<ref name="Horner2004a" /> Cisimlerin bulundukları bölgedeki kararsızlıklar nedeniyle tutarlı ve net bir tanımlama yapılamamakta olup, kimi gökbilimciler yalnızca yarı büyük ekseni bu bölgeye isabet eden cisimleri centaur olarak kabul ederken, kimileri ise enberileri bu bölgeye isabet eden herhangi bir cismi centaur olarak kabul etmektedir.


===Tutarsız kriterler===
===Tutarsız kriterler===
Cisimlerin yörünge elemanlarının değerleri göz önüne alınarak, centaurlar için farklı kurumların farklı sınır değerleri kabul edilmektedir:
Bununla birlikte farklı kurumlar, [[yörünge öğeleri]]nin belirli değerlerine dayanarak sınırdaki cisimleri sınıflandırmak için farklı kriterlere sahiptir:
*The Minor Planet Center (MPC) centaurları Jüpiter yörüngesinde, Neptün'ünkinden küçük olan ve yarı büyük eksen boyunca günberiye sahip olan gezegenler olarak tanımlamaktadırlar. Fakat, bu günlerde The Minor Planet Center (MPC) centaurlarla saçılan disk objeleri beraber bir grup olarak saymaktadır.
*The Jet Propulsion Laboratory (JPL) benzer olarak centaurları Jüpiter ve Neptünün arasında yarı büyük eksene sahip olarak,a, tanımlamaktadır.(5.5 AU < a < 30.1 AU)
*Buna karşılık, the Deep Ecliptic Survey (DES) centaurları dinamik sınıflandırma şeması kullanarak tanımlamıştır. Bu sınıflandırmalar 10 milyon yıl uzatılmış olan şimdiki yörüngelerin davranışlarındaki simüle edilmiş değişikliğe dayandırılmıştır. The Deep Ecliptic Survey (DES) centaurları anlık günberileri yarı büyük eksenli Neptünün anlık günberisinin simülasyonun herhangi bir zaman evresinde, resonant olmayanlar olarak tanımlamaktadır.
*Neptün boyunca toplanmış güneş sistemi ise Jüpiter ve Neptün arasında yarı büyük ekseni olan ve Jupiter Tisserand'ın parametresi 3.05 üstündeyse centaur olarak, Jüpiter Tisserland'in parametresinin altına göre sınıflandırılan objeler, Kuiper kuşak obkelerini dahil etmezsek, sıradan bir günberi Satürn'ün yarı yolunu Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızı olarak kesebilir.(q<7.35). Ayrıca bu objeler, kendilerinin sabit olmayan yörüngelerine Neptün'ün dahil edildiği saçılan disklerle beraber sınıflandırılmıştır.
*Diğer astronotlar ise centaurları günberisi Neptün'ün içinde resonant olmayan, Hill küresi şeklinde gösterilen gas topluluğunun içinde tanımlamışlardır. 10 milyon yıl içinde centaurların içeriye ışıma yapan objeler olarak ve birbirleriyle daha güçlü etkileşim yapmaları ve normal saçılan disk objelere göre daha hızlı yayılmaları beklenmektedir.
*The JPL Small-Body Database listesi 324 centaurdan oluşmaktadır. Ayrıca ek olarak 65 trans-Neptünsel objeler (yarı büyük ekseni olan Neptün'ünkinden daha ileri olan, örnek olarak: a > 30.1) günberiye sahip Uranüs'ten daha yakın olanlardır. (q < 19 AU).


* [[Küçük Gezegen Merkezi]] (''Minor Planet Center''-MPC) centaurları [[Jüpiter]]'in yörüngesinin ötesinde bir [[Apsis (astronomi)|enberiye]] (5,2 AU < ''q'') ve [[Neptün]]'ünkinden daha küçük bir [[Yarı büyük ve yarı küçük eksen|yarı büyük eksene]] (''a'' < 30,1 AU) sahip olan cisimler olarak tanımlamaktadır.<ref name="MPC-centaur-def">{{cite web |url=http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/Unusual.html |title=Unusual Minor Planets |publisher=Minor Planet Center |access-date=2010-10-25 |df=dmy-all}}</ref> Ancak günümüzde MPC centaurları ve [[dağınık disk]] cisimlerini genellikle tek bir grup olarak listelemektedir.
===Ana hatlar arasında kalan cisimler===
* [[Jet İtki Laboratuvarı]] (JPL) da benzer şekilde centaurları Jüpiter ve Neptün'ün yarı büyük eksenleri arasında (5,5 AU ≤ ''a'' ≤ 30,1 AU) bir yarı büyük eksene sahip olarak tanımlamaktadır.<ref name="jplcent">{{cite web |title=Orbit Classification (Centaur) |publisher=JPL Solar System Dynamics |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb_help.cgi?class=CEN |access-date=2008-10-13 |df=dmy-all}}</ref> [[JPL Small-Body Database|JPL Küçük Cisim Veritabanı]] 707 adet cantaur ve 19 [[2060 Chiron|Chiron]] tipi kuyruklu yıldızı listelemektedir.<ref name="jplcentaurlist">{{cite web |title=JPL Small-Body Database Search Engine: List of centaurs |publisher=JPL Solar System Dynamics |url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb_query.cgi?obj_group=all;obj_kind=all;obj_numbered=all;ast_orbit_class=CEN;OBJ_field=0;ORB_field=0;table_format=HTML;max_rows=100;format_option=comp;c_fields=AcBhBgBjBiBnBsCkCqAi;.cgifields=format_option;.cgifields=obj_kind;.cgifields=obj_group;.cgifields=obj_numbered;.cgifields=ast_orbit_class;.cgifields=table_format;.cgifields=com_orbit_class&query=1&c_sort=AiA |access-date=2018-10-11 |df=dmy-all}}</ref>
Diğer cisimler sınıflandırma metodundan oluşan farklılıkları, 944 Hidalgo da dahil olmak üzere, 1920 yılında keşfedilen ve JPL Small-Body Database'de listelenen da yakalamıştır. (44594) 1999 OX3, 32 AU adında yarı büyük eksene sahip olan fakat hem Uranüsün hem de Neptünün yörüngeleriyle çakışan centaur olarak Deep Ecliptic Survey tarafından listelenmiştir. Dahili centaurlar içinde, (434620) 2005 VD, Jüpiter'e çok yakın olan günberi mesafesiyle, JPL ve DES centaurlar olarak listelenmişlerdir.
* Buna karşılık, [[Derin Ekliptik Araştırma|Deep Ecliptic Survey]] (DES) centaurları dinamik bir sınıflandırma şeması kullanarak tanımlamaktadır. Bu sınıflandırmalar, 10 milyon yıl boyunca takip edildiğinde cismin mevcut yörüngesinin davranışındaki değişime dayanmaktadır. DES yapmış olduğu simülasyonla, centaurları herhangi bir zamandaki anlık enberisi Neptün'ün aynı dönem içindeki yarı büyük ekseninden daha küçük olan ve [[Yörüngesel rezonans|rezonans]] olmayan cisimler olarak tanımlamaktadır. Bu tanım ile centaurların bir gezegenin yörüngesiyle kesişen cisimler olarak tanımlanabilmesi ve mevcut yörüngelerinde nispeten kısa yaşam süreleri olduğunu gösterilmesi amaçlanmıştır.<ref name="Elliot2005">{{cite journal|url=|title=The Deep Ecliptic Survey: A Search for Kuiper Belt Objects and Centaurs. II. Dynamical Classification, the Kuiper Belt Plane, and the Core Population|issue=2|pages=1117–1162|journal=The Astronomical Journal|year=2005|volume=129|doi=10.1086/427395|last=Elliot|first=J.L.|author2=Kern, S. D.|author3=Clancy, K. B.|author4=Gulbis, A. A. S.|author5=Millis, R. L.|author6=Buie, M. W.|author7=Wasserman, L. H.|author8=Chiang, E. I.|author9=Jordan, A. B.|author10=Trilling, D. E.|author11=Meech, K. J.|df=dmy-all|bibcode=2005AJ....129.1117E|doi-access=}}</ref>
* ''The Solar System Beyond Neptune'' (2008) adlı derleme, yarı büyük ekseni Jüpiter ve Neptün'ün yarı büyük eksenleri arasında olan ve Jüpiter'e bağlı [[Tisserand parametresi]] 3,05 değerinin üzerinde olan cisimleri centaur olarak tanımlamaktadır. Tisserand parametresi bunun altında olan cisimler ve Kuiper kuşağı cisimlerinin hariç tutulması amacıyla Satürn'ün enberisinin yarısına kadar uzanan tahmini bir enberi sınırı (''q'' ≤ 7. 35 AU) belirlenmiş olup, böylelikle Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızları olarak ve yarı büyük ekseni Neptünden büyük olan kararsız yörüngelerdeki nesneleri dağınık diskin üyeleri olarak sınıflandırmaktadır.<ref name="ArizonaBook_Gladman2008">{{cite book |title=Nomenclature in the Outer Solar System |journal=The Solar System Beyond Neptune |isbn=978-0-8165-2755-7 |year=2008 |first1=B. |last1=Gladman |author-link1=Brett J. Gladman |first2=B. |last2=Marsden |author-link2=Brian G. Marsden |first3=C. |last3=Van Laerhoven |url=http://www.lpi.usra.edu/books/ssbn2008/7002.pdf|bibcode=2008ssbn.book...43G }}</ref>
* Diğer gökbilimciler centaurları, Neptün'ün yörüngesi içinde bir enberi ile rezonans göstermeyen ve muhtemelen önümüzdeki 10 milyon yıl içinde bir gaz devinin [[Hill küresi|Hill küresini]] aşacağı kanıtlanabilen nesneler olarak tanımlamayı tercih etmektedir, böylece centaurlar içe doğru ve daha hızlı saçılan aynı zamanda da tipik saçılmış disk nesnelerinden daha güçlü bir şekilde diğer gezegenlerle etkileşime giren nesneler olarak düşünülebilir.<ref name="Chiang2007">{{cite journal |last1=Chaing |first1= Eugene |last2=Lithwick| first2=Y. |last3=Murray-Clay |first3=R. |last4=Buie |first4= M. |last5=Grundy |first5=W. |last6=Holman |first6=M. |title=A Brief History of Transneptunian Space |journal=Protostars and Planets V |editor-first1=B. |editor-last1=Reipurth |editor-first2=D. |editor-last2=Jewitt |editor-first3=K. |editor-last3=Keil |publisher=University of Arizona Press |location=Tucson, AZ |pages=895–911 |year=2007 |bibcode=2007prpl.conf..895C |arxiv=astro-ph/0601654}}</ref>
* Gladman & Marsden (2008) önermiş olduğu yeni adlandırma kriterleri centaur olarak sınıflandırılmış olan bazı nesneleri Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızları haline getirmektedir.<ref name="ArizonaBook_Gladman2008" /> Buna göre; hem [[60558 Echeclus|Echeclus]] ([[Apsis (astronomi)|q]] = 5,8 AU, [[Tisserand parametresi|TJ]] = 3,03) hem de [[52872 Okyrhoe|Okyrhoe]] (q = 5,8 AU; TJ = 2,95) geleneksel olarak cantaur olarak sınıflandırılmıştır. Bir asteroid olarak kabul edilen, ancak [[JPL]] tarafından cantaur olarak sınıflandırılan [[944 Hidalgo|Hidalgo]] (q = 1,95 AU; TJ = 2,07) da kategorisini Jüpiter ailesi kuyruklu yıldız olarak değiştirecektir.{{Efn|Yörünge periyotları 20 yıldan az olan ve yörünge eğikliği ekliptiğe göre 30 dereceye kadar olan kısa periyotlu kuyruklu yıldızlara '''Jüpiter-ailesi kuyruklu yıldızları''' (JFC'ler) denmektedir.<ref>{{cite web |url=http://www.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/jf.html |title=The Jupiter Family Comets |publisher=Department of Terrestrial Magnetism Carnegie Institution of Washington |access-date=11 August 2013}}</ref><ref name="britastro">{{cite web |url=http://www.britastro.org/projectalcock/Comets%20where%20are%20they.htm |title=Comets – where are they ? |date=6 November 2012 |publisher=British Astronomical Association |access-date=11 August 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130805211248/http://www.britastro.org/projectalcock/Comets%20where%20are%20they.htm |archive-date=5 August 2013}}</ref>}} Schwassmann-Wachmann 1 (q = 5.72 AU; TJ = 2.99) kullanılan tanıma bağlı olarak hem cantaur hem de Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızı olarak sınıflandırılmıştır.


===Henüz resmi bir kelime yok===
===Centaur olup olmadığı belirsiz nesneler===
Sınıflandırma yöntemlerindeki yukarıda sayılan farklılıklar arasında kalan nesnelerden yarı büyük ekseni 32 AU olan ancak hem Uranüs hem de Neptün'ün yörüngelerini kesen {{mpl|(44594) 1999 OX|3}} bulunmaktadır. Bu cisim [[Derin Ekliptik Araştırma|Derin Ekliptik Araştırması]] (DES) tarafından bir dış centaur olarak listelenmiştir. İç centaurlar arasında, Jüpiter'e çok yakın bir enberi mesafesine sahip olan [[(434620) 2005 VD]], hem [[Jet İtki Laboratuvarı|JPL]] hem de DES tarafından bir centaur olarak listelenmiştir.
Küçük Parçacıklar Uluslararası Astronomi Birleşimi Terimlendirmesi bu tartışmada resmi olarak herhangi bir yer almamıştır. Bunun yerine, bu komite şu isimlendirmeyi cisimler için kullanmıştır: Onların centaura benzeyen geçici yörüngelerini TNO'lar ve kuyrukluyıldızlar arasında yakıştırmıştır. "Sabit olmayan cisimler, reonant olmayanlar, büyük gezegenlerle çakışan Neptün'ünkinden daha büyük olan ve yarıbüyük eksene sahip cisimlerin yörüngeleri hibrit ve şekil değiştiren mitolojik yaratıklar olarak isimlendirilmişlerdir. Şimdiye kadar sadece iki elemanlı cisimler Ceto ve Phorcys ve Typhon ve Echidna bu tanımlamaya uygun olarak isimlendirilmişlerdir.


Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarına dönüşen centaurların %72'si de dahil olmak üzere, [[Kuiper Kuşağı|Kuiper Kuşağı cisimlerinin]] centaurların bulunduğu bölgedeki evriminin yakın tarihli bir yörünge simülasyonu,<ref name="Sarid2019">{{Cite journal
===Olası cüce gezegen daha fazla sorun çıkarıyor===
|last=Sarid |first= G.
Mike Brown'ın web sitesine göre olası cüce gezegenler olarak listelenen ve ölçülmüş çaplara sahip centaurlar arasında [[10199 Chariklo]], [[(523727) 2014 NW65]] ve [[2060 Chiron]] bulunmaktadır.<ref name="Brown-dplist" />
|author2=Volk, K.
|author3=Steckloff, J.
|author4=Harris, W.
|author5=Womack, M.
|author6=Woodney, L.
|s2cid= 199543466
|title=29P/Schwassmann-Wachmann 1, A Centaur in the Gateway to the Jupiter-Family Comets
|date=2019
|doi=10.3847/2041-8213/ab3fb3
|journal=[[The Astrophysical Journal Letters]]
|volume=883
|issue=1
|pages=7
|bibcode = 2019ApJ...883L..25S |arxiv=1908.04185
}}</ref> tüm centaurların %21'inin yörüngesinin kesiştiği 5,4 ile 7,8 AU arasında kısa ömürlü bir "yörünge geçidi" tanımlamıştır. Bu bölgede [[29P/Schwassmann-Wachmann]], [[P/2010 TO20 LINEAR-Grauer]], [[P/2008 CL94 Lemmon]] ve [[2016 LN8]] olmak üzere dört cismin bulunduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, simülasyonlar henüz tespit edilmemiş 1000'den fazla 1 km yarıçapından büyük boyutlu cisim olabileceğini göstermektedir. Bu geçiş bölgesindeki cisimler önemli faaliyetler gösterebilir ve centaur ile Jüpiter ailesi kuyruklu yıldız popülasyonları arasındaki ayrımı daha da bulanıklaştıran önemli bir evrimsel geçiş durumundadır.<ref name="Womack2017" /><ref name="Lacerda2013">{{Cite journal
|last=Lacerda |first= P.
|s2cid= 54030926
|title=Comet P/2010 TO20 LINEAR-Grauer as a Mini-29P/SW1
|date=2013
|doi=10.1093/mnras/sts164
|journal=[[Monthly Notices of the Royal Astronomical Society]]
|volume=883
|issue=2
|pages=1818–1826
|bibcode = 2013MNRAS.428.1818L |arxiv=1208.0598
}}</ref>


[[Uluslararası Astronomi Birliği]]'nin [[Astronomik adlandırma kuralları#Küçük gezegenler|Küçük Cisim İsimlendirme Komitesi]] tartışmanın herhangi bir tarafına resmi olarak ağırlık vermemiştir. Bu konuda yapmış olduğu düzenlemede; [[Neptün ötesi cisim|TNO]]'lar ve [[Kuyruklu yıldız|kuyruklu yıldızlar]] arasındaki centaur benzeri, "''yarı büyük eksenleri Neptün'ünkinden daha büyük olan kararsız, rezonanssız, dev gezegen geçişli yörüngelerdeki nesneler''"in diğer melez ve şekil değiştiren efsanevi yaratıkların adlarıyla adlandırılması politikasını benimsemiştir. Bu kapsamda, bugüne kadar yalnızca [[64489 Ceto|Ceto ve Phorcys]] ile [[42355 Typhon|Typhon ve Echidna]] adlı ikili cisimler yeni politikaya göre adlandırılmıştır.<ref name="Grundy2007">{{cite journal |last1=Grundy |first1= Will |first2=J.A. |last2=Stansberry |first3=K |last3=Noll |first4=D.C. |last4=Stephens |first5=D.E. |last5=Trilling |first6=S.D. |last6=Kern |first7=J.R. |last7=Spencer |first8=D.P. |last8=Cruikshank |first9=H.F. |last9=Levison |s2cid= 1532765 |title=The orbit, mass, size, albedo, and density of (65489) Ceto/Phorcys: A tidally-evolved binary Centaur |journal=Icarus |volume=191 |issue=1 |pages=286–297 |year=2007 |arxiv=0704.1523 |doi=10.1016/j.icarus.2007.04.004 |bibcode=2007Icar..191..286G}}</ref>
==Yörüngeler==
===Dağılım===
Sağda belirtilmiş olan diyagram, gezegenlerin yörüngelerinin bütün bilinen centaurlarla alakalı olanlarını örneklendirmektedir. Seçilen nesneler için, yörüngelerin dışmerkezleri kırmızı segmentlerle belirtilmiştirler. (günberiden günöteye kadar genişlemektedir.)


[[Michael E. Brown|Mike Brown]]'ın web sitesine göre olası [[Cüce gezegen|cüce gezegenler]] olarak listelenen çaplara sahip centaurlar arasında [[10199 Chariklo]], {{mpl|(523727) 2014 NW|65}} ve [[2060 Chiron]] bulunmaktadır.<ref name="Brown-dplist">{{cite web |title=How many dwarf planets are there in the outer solar system? (updates daily) |publisher=California Institute of Technology |author-link=Michael E. Brown |last=Brown |first=Michael E. |url=http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/dps.html |access-date=13 February 2021}}</ref>
Centaurların yörüngeleri geniş bir dışmerkezlilikle karakterlendirilmişlerdir, yüksek dışmerkezlilerden (Pholus, asbolus, Amicus, Nessus) daha dairesel olanlara doğrudur. (Chariklo ve Saturn crosserlar: Thereus ve Okyrhoe).
Geniş yelpazeli yörüngelerin parametlerini örneklendirmek için, birkaç obje çok tanınmamış yörüngelerle birlikte diyagramda sarı renkte belirtilmişlerdir:
*1999 XS35 (Apollo asteroid) dışmerkezli yörüngeyi takip etmektedir (e=0.947),kendisine Dünya'nın(0.94 AU) içindeki yörüngeden Neptüne kadardır. (>34 AU) [[Dosya:The Kuiper Belt.png|küçükresim|Caption text]]
*2007 TB434 yarı dairesel yörüngeyi takip etmektedir. (e<0.026)
*2001 XZ255 en düşük eğime sahiptir.(i<3°).
* Damocles birkaç centaurun içinde en yüksek eğime sahip olan centaurdur. (prograd i>70°, 2007 DA61, 2004 YH32, geriye doğru giden i<120° e.g. 2005 JT50; gösterilmemiş.)
*2004 YH32 çok yüksek eğimli yörüngeyi takip etmektedir.(yaklaşık 80°) Bu centaur asteroid kemerinden güneşe doğru çaprazlamasına giderken,Satürnü de geçer eğer kendi yörüngesinin gölgesi Jüpiter'in yörüngesinin üstüne düşerse, kendisi Jüpiter kadar gitmese bile.
Birçok bilinen centaurlar, Dioretsa'yı da içererek, ("asteroid" geriye doğru telaffuz edilen) gerileyen yörüngesini takip eder.


===Değişen Yörüngeleri===
== Yörüngeleri ==
Centaurların yörünge rezonanları tarafından korunmamasından dolayı, yörüngeleri 106-107 yıl arasında sabit olmamıştır. Örnek verecek olursak, 55576 Amycus yörüngesi Uranüsün 3:4 rezonansının içinde sabir olmayan bir yörüngedir. Amycus yörüngesinin dinamiksel çalışmaları centaurun muhtemelen cisimlerin orta yörünge noktası, Kuiper Belt'ten Jupiter ailesine dahil olan kısa periyotlu kuyrukluyıldızlara kadar bağlantı sağlamıştır. Cisimler, Kuiper belt tarafından karıştırılmış olabilir,bundan dolayı onlar Neptün çaprazı ve yerçekimsel olarak temas halinde gezegenle birlikte olaiblirler.(Daha fazlası için orijin teorilerine bakınız.). Daha sonra onlar centaur olarak sınıflandırıldılar fakar yörüngeleri hala düzensizdi, hızlıca evrimleşen centaur gibi bir veya daha fazla dışarıdaki gezegenlere yaklaşıyorlardı. Bazı centaurlar Jupiter çaprazı yörüngeler gibi ileride evrimleşeceklerdir, bundan dolayı günberileri güneş sistemi içinde azalabilir ve daha sonra belki de bunlar Jüpiter içindeki aktif kuyrukluyıldızlar olarak tekrar sınıflandırılacaklar, eğer kuyrukluyıldız özelliği gösterirlerse. Centaurlar böylece en sonunda Güneşle veya bir gezegenle veya başka bir şeyle çarpışacak, gezegenlere yaklaştıktan sonra, özellikle Jüpitere, yıldızlarası uzaya fırlatacaktır .


=== Yörünge çeşitliliği ===
==Fiziksel Karakterleri==
[[Image:TheKuiperBelt 42AU Centaurs.svg|right|thumb|upright=1.5|Bilinen centaurların yörüngeleri<ref group="note">For the purpose of this diagram, an object is classified as a centaur if its [[semi-major axis]] lies between Jupiter and Neptune</ref>]]
Centaurların boyutunun küçük olmasından dolayı yüzey gözlemlemeleri pek mümkün olmamıştır. Fakat, renk endekleri ve spektrumları yüzey kompozisyonlarını belirtmiştir ve cisimlerin orijinini anlama imkânı sunmuştur.


Bu diyagram bilinen centaurların yörüngelerini gezegenlerin yörüngeleriyle ilişkili olarak göstermektedir. Seçilen nesneler için, yörüngelerin [[Dış merkezlik (astronomi)|dışmerkezliği]] [[Apsis (astronomi)|enberiden enöteye]] uzanan kırmızı çizgilerle gösterilmiştir.
===Renkler===
[[Dosya:TheKuiperBelt Albedo and Color.svg|küçükresim|Centaurların renk dağılımı]]
Centaurların renklerinde herhangi bir yüzey kompozisyonlarını anlatan kısımlarında çok çeşitlilik söz konusudur. Yandaki diyagramda, renk endeksleri belli bir büyüklükte olan cismin mavi içindeki (B), görünür (V) içindeki ve kırmızı filtrelerin (R) içindeki büyüklüğünün ölçüsünü belirtmektedir. Yandaki diyagram tüm centaurların bilinen renk endekleriyle birlikte değişmiş renk içindeki farklılıkları örneklendirmektedir. Referans olarak iki ay vardır: Triton ve Phoebe ve Mars gezegenleri çizilmiştir. (sarı satırlar büyüklüğü belirtmektedir, ölçeği değil.)
Centaurlar iki grup olarak ayrılmışlardır:
*Çok kırmızı, örnek olarak 5145 Pholus.
*Mavi (veya bazı yazarlara göre gri-mavi), örnek olarak 2060 Chiron.
Renk farklılığını açıklamak için çok sayıda teoriler vardır fakat ayrıntılı olarak iki kategoride belirtilmişlerdir:
*Renk farklılığı orijin içindeki veya centaur kompozisyonundan meydana gelmiştir. (aşağıda orijine bakabilirsiniz.)
*Renk farklılığı, farklı bir seviyedeki uzay-hava etkisini radyasyondan veya kuyrukluyıldız davranışından yansıtmaktadır.
İkinci kategorideki örnekler, Chiron periyodik kuyrukluyıldız davranışından dolayı buzula maruz kalmış olmasını mavi ya da gri renk endeksi vererek açıklarken, Pholus'un kızılımsı rengini ışın almış kırmızı kabuklu organikler olarak açıklamıştır. Aktivitedeki ve renkteki korelasyon mümkün değildir fakat, aktif centaurlar gibi maviden (Chiron) kırmızıya (166P/NEAT) renk kaplamışlardır. Alternatif olarak, Pholus son zamanlarda yüzey transferler süreci oluşturamadığı için Kuiper Belt'ten atılmıştır.


Centaurların yörüngeleri yüksek oranda dış merkezli olanlardan ([[5145 Pholus|Pholus]], [[8405 Asbolus|Asbolus]], [[55576 Amycus|Amycus]], [[7066 Nessus|Nessus]]) daha dairesel olanlara ([[10199 Chariklo|Chariklo]] ve [[Satürn'ün yörüngesinden geçen küçük gezegenler|Satürn-geçişliler]] [[32532 Thereus|Thereus]] and [[52872 Okyrhoe|Okyrhoe]]) kadar geniş bir dış merkezlilik aralığı sergilemektedir.
===Tayflar===
Cisimlerin boyutuyla ve diğer faktörleriyle alakalı spektrum açıklaması genellikle belirsizdir, fakat spektra yüzey kompozisyonlarının içyüzünü anlama imkânı sunar. Renklerle birlilte, görüntülenmiş spektrumlar yüzeyde birçok modele uygurdur. Su buz imzaları birçok sayıda centaur üzerinde onaylanmıştır .(2060 Chiron, 10199 Chariklo ve 5145 Pholus da dahil olmak üzere .) Su buz imzasına ekl olarak, diğer modeller şunlardır:
*Chariklo'nun yüzeyinin tolin (Titan ve Triton gibi) karışımlarından amorf karbonla birlikte meydana geldiği söylenmektedir.
*Pholus ise Titan benzeri tolinlerden(karbon siyahı, olivin ve metanol buz) oluştuğu söylenmektedir.
*52872 Okyrhoe yüzeyinin ise kerojenlerden, olivinlerde ve az miktarda buzdan oluştuğu söylenmektedir.
*8405 Asbolus'un yüzde 15 miktarında Triton türevi tolin karışımından, yüzde 8 oranda Tital türevi karışımlardan, yüzde 37 oranında amorf karbondan ve yüzde 40 oranında buz tolinlerden oluştuğu söylenmektedir.
Chiron,kuyrukluyıldıza benzerliğiyle bilinen ve en kompleks görünen centaurdur. Spektrumlarındaki çeşitlilik gözlemlemenin periyoduna bağlıdır. Su buz imzası özelliği düşük aktiflik periyodu boyunca saptandı ve yüksek aktivite boyunca görünmez hale dönüştü.


Yörüngelerin parametre aralığını göstermek için, çok olağandışı yörüngelere sahip birkaç nesne diyagramda sarı renkle gösterilmiştir:
===Kuyruklu Yıldızlarla Benzerlikleri===
Chiron gözlemlemeleri sonucunda 1988 ve 1989 civarlarında günberisi kuyruklu yıldız saçılmasını bulmuştur. Bu şekil gaz ve toz bulutuna benzeyen yüzeyinde buharlaşan bir şekildedir. Bu yüzden Chiron resmi olarak hem kuyrukluyıldız hem de asteroid olarak sınıflandırılmıştır, normal bir kuyruklu yıldızdan çok geniş ve bilinemeyen bir anlaşmazlık olmasına rağmen. Diğer centaurlar kuyrukluyıldıza benzeyen davranışlarıyla bilinmektedirler: iki tane kadar,60558 Echeclus ve 166P/NEAT bu özelliği göstermektedirler. 166P/NEAT kuyrukluyıldız saçılması özelliği gösterirken keşfedilmiştir ve kuyrukluyıldız olarak sınıflandırılmıştır, yörüngesi centaur olmasına rağmen. 60558 Echeclus kuyrukluyıldız saçılması özelliği göstermeden keşfedilmiştir fakat hala aktiftir ve şimdi bu doğrultuda hem kuyrukluyıldız hem de asteroid olarak sınıflandırılıyor.
Centaurlarla kuyruklu yıldızlar arasında belli bir yörünge farklılığı yoktur. 29/P Schwassmann-Wachmann ve 39P/Oterma benzer centaur yörüngesine sahip olduklarından beri centaur olarak tanımlanmıştır. 39P/Oterma hala inaktiftir ve en son aktif olarak 1963 yılında Jüpiter tarafından centaur orbiti içine karıştırılmadan önce görülmüştür. Belirsiz kuyruklu yıldız 38P/Stephan Oterma Jüpiter'in yörüngesi boyunca eğer günberi mesafesine sahip olsaydı muhtemelen kuyruklu yıldız saçılması özelliği göstermezdi. 2200 yılına kadar, 78P/Gehrels muhtemelen centaura benzeyen bir görüngeye göç edecektir.


* {{mpl|1999 XS|35}} ([[Apollo asteroitleri listesi|Apollo asteroidi]]) son derece dış merkezli bir yörüngeyi ({{nowrap|1=''e'' = 0,947}}) takip ederek Dünya'nın yörüngesinin içinden (0,94 AU) Neptün'ün oldukça ötesine (> 34 AU) kadar uzanır
==Köken teorileri==
* {{mp|2007 TB|434}} yarı dairesel bir yörünge izler (e < 0,026)
Son gelişmelerin için centaut gelişmesi üzerindeki çalışmalar büyük bir öneme sahiptir ama hala sınırlı fiziksel veri yüzünden gecikme yaşanmaktadır. Centaur orijini için farklı modeller oluşturulmuştur.
* {{mp|2001 XZ|255}} en düşük [[Yörünge eğikliği|yörünge eğikliğine]] sahiptir (i < 3°).
Simülasyonlar Kuiper Belt yörüngesindeki objeleri bazılarının karıştırıldığını göstermektedir, objelerin çıkarılması centaur oluşmasını sonucudur. Saçılmış disk objeleri dinamik olarak bu çıkarmalara en iyi adaylardır. Fakat renkleri centaurların çift renkli yapılarına uymamaktadır. Plutinolar aynı çift renkli özellik gösteren Kuiper Belt objelerinin sınıflarındandır ve plutinoların tüm yörüngeleri Plüton tarafından oluşan çıkarmadan dolayı ilk baştaki düşünülen kadar sabit diyemeyiz. Gelecek yenilikler KBO'lar üzerinde daha çok fiziksel veriler beklemektedir.
* {{mpl-|144908|2004 YH|32}} centaur popülasyonunun çok azında görülen aşırı [[ters yön yörünge]] eğikliğine (i > 60°) sahip olan bir centaurdur. Öylesine yüksek eğimli (79°) bir yörüngeyi takip etmektedir ki, izlemekte olduğu [[Asteroit kuşağı|asteroit kuşağından]] başlayarak [[Satürn]]'ün yakınlarına kadar süren ve Güneş Sistemini dikine keserek çok geniş bir yol aldığı yörüngesi, Jüpiter'in Güneş etrafında kat etmekte olduğu yörüngesinden daha kısadır.


Bilinen bir düzineden fazla centaur ters yönlü bir yörüngeye sahiptir. Eğimleri ortalamadan ([[20461 Dioretsa|Dioretsa]] 160°) aşırıya ({{mpl|(342842) 2008 YB|3}} 105°; {{nowrap|''i'' < 120°}})<ref name="Marcos">{{Cite journal
==Dikkat çeken Centaurlar==
| author = C. de la Fuente Marcos
En çok bilinen Centaurlar şu şekildedir:
| author2 = R. de la Fuente Marcos
| s2cid = 119255885
| title = Large retrograde Centaurs: visitors from the Oort cloud?
| journal = Astrophysics and Space Science
| date = 2014 | doi = 10.1007/s10509-014-1993-9
| volume = 352
| issue = 2
| pages = 409–419
| arxiv=1406.1450 | bibcode = 2014Ap&SS.352..409D
}}
</ref> kadar değişmektedir. Bu yüksek eğimli, ters yönlü centaurların on yedisinin tartışmalı bir şekilde yıldızlararası bir kökene sahip olduğu iddia edilmiştir.<ref>{{cite journal |last1=Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais |s2cid=216056648 |title=An interstellar origin for high-inclination Centaurs |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |volume=494 |issue=2 |pages=2191–2199 |date=May 2020 |doi=10.1093/mnras/staa712 |arxiv=2004.10510 |bibcode=2020MNRAS.494.2191N }}</ref><ref>{{cite journal|arxiv=2006.04534|doi=10.1093/mnrasl/slaa111|title=No evidence for interstellar planetesimals trapped in the Solar system|year=2020|last1=Raymond|first1=S. N.|last2=Brasser|first2=R.|last3=Batygin|first3=K.|last4=Morbidelli|first4=A.|s2cid=219531537|journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters|volume=497|issue=1|pages=L46–L49|bibcode=2020MNRAS.497L..46M}}</ref><ref name="Namouni_Moreira Morias_2020b">{{cite journal |last1=Namouni |first1=Fathi |title=Inclination pathways of planet-crossing asteroids |journal=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |year=2022 |volume=510 |pages=276–291 |doi=10.1093/mnras/stab3405 |arxiv=2111.10777
}}</ref>
=== Değişken yörüngeler ===
[[File:AsbolA.png|upright=1.5|thumb|right|Bu diyagram, Asbolus'un önümüzdeki 5500 yıl boyunca yarı büyük ekseninin, günümüz yörünge elemanlarının biraz farklı iki tahmini kullanılarak hesaplanmasını göstermektedir. Jüpiter'in 4713 yılındaki karşılaşmasından sonra iki hesaplama birbirinden ayrılmaktadır.]]


Centaurlar yörünge rezonansları tarafından korunmadıkları için, yörüngeleri 10<sup>6</sup>&ndash;10<sup>7</sup> yıllık bir zaman ölçeği içinde kararsızdır.<ref name=Jewitt2006/> Örneğin, [[55576 Amycus]] [[Uranüs]]'ün 3:4 [[Yörüngesel rezonans|rezonansına]] yakın kararsız bir yörüngede bulunmaktadır. <ref name=Horner2004a/>Cisimlerin yörüngeleri üzerinde yapılan dinamik çalışmalar, yörüngelerinin muhtemelen Kuiper kuşağından kısa periyotlu kuyruklu yıldızların ve Jüpiter ailesine geçiş yapan cisimlerin bir ara durumu olduğunu göstermektedir.<ref name="Sheppard2000" />
* 55576 Amycus 2002 NEAT at Palomar
* 54598 Bienor 2000 Marc W. Buie et al.
* 10370 Hylonome 1995 Mauna Kea Observatory
* 10199 Chariklo 1997 Spacewatch
* 8405 Asbolus 1995 Spacewatch (James V. Scotti)
* 7066 Nessus 1993 Spacewatch (David L. Rabinowitz)
* 5145 Pholus 1993 Spacewatch (David L. Rabinowitz)
* 2060 Chiron 1977 Charles T. Kowal


Bu cisimler Kuiper kuşağından [[Tedirginlik (astronomi)|tedirgin olmuş]] ve bunun üzerine Neptün'ü geçerek bu gezegenle [[Kütleçekim|kütleçekimsel]] bir etkileşime girmiş olabilirler. Bu cisimlerin yörüngeleri kaotiktir ve centaurların yörüngeleri [[Dev gezegen|dış gezegenlerden birine]] yaklaştıkça nispeten hızlı bir şekilde dönüşürler. Bazı centaurlar [[Jüpiter'in yörüngesinden geçen küçük gezegenler listesi|Jüpiter'i kesen]] yörüngelere doğru ilerlerken enberileri iç Güneş Sistemi'ne kadar küçülebilir ve eğer [[kuyruklu yıldız]] aktivitesi gösterirlerse Jüpiter ailesinde aktif kuyruklu yıldızlar olarak yeniden sınıflandırılabilirler. Centaurlar nihayetinde Güneş ya da bir gezegenle çarpışacak ya da gezegenlerden birine, özellikle de Jüpiter'e yaklaştıktan sonra yıldızlararası uzaya fırlatılacaklardır.<ref name="Wierzchos2017" />
==Ayrıca bakınız==
*[[Asteroit|Asteroid]]
*[[Cüce gezegen|Cüce Gezegen]]


== Kaynakça ==
== Fiziksel özellikleri ==
Centaurların nispeten küçük boyutları yüzeylerin uzaktan gözlemlenmesini zorlaştırsa da, [[Asteroit tayf tipleri|renk indeksleri ile spektrumlar]] yüzey bileşimi ve cisimlerin kökeni hakkında bazı ipuçları sağlayabilir.<ref name="Jewitt2006">{{Kitap kaynağı|başlık=Solar system update|tarih=2006|yer=Berlin Heidelberg New York|yayıncı=Springer|seri=Springer Praxis books in astronomy and planetary sciences|isbn=978-3-540-26056-1|editor-first=Philippe|editor-last=Blondel}}</ref>
{{Kaynakça|refs=


=== Renkler ===
<ref name=Horner2004a>{{dergi kaynağı|soyadı1=Horner |ad1= J.|soyadı2=Evans|ad2= N.W.|soyadı3= Bailey|ad3= M. E.|s2cid= 16002759|başlık=Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics|yıl=2004|arxiv=astro-ph/0407400|doi=10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x|dergi=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society|cilt=354|sayı=3|sayfalar=798-810|bibcode=2004MNRAS.354..798H}}</ref>
[[File:TheKuiperBelt Albedo and Color.svg|right|thumb|Centaurların renk dağılımı]]
<ref name="Namouni">{{dergi kaynağı |soyadı1=Fathi Namouni ve Maria Helena Moreira Morais |s2cid=54224209 |başlık=An interstellar origin for Jupiter's retrograde co-orbital asteroid |dergi=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |cilt=477 |sayı=1 |sayfalar=L117-L121|tarih=2 Mayıs 2018 |doi=10.1093/mnrasl/sly057 |arxiv=1805.09013 |bibcode=2018MNRAS.477L.117N }}</ref>


Centaurların renk çeşitliliği çok fazladır ve bu da basit bir yüzey bileşimi modeline karşı zorluk yaratmaktadır.<ref name="Barucci">{{cite web| first1= M. A.| last1= Barucci| first2= A.| last2= Doressoundiram| first3= D. P.| last3= Cruikshank| title= Physical Characteristics of TNOs and Centaurs| year= 2003| url= http://www.lesia.obspm.fr/~alaind/TNO/Barucci2003_comet2.pdf| publisher= Laboratory for Space Studies and Astrophysics Instrumentation, Paris Observatory| access-date= 20 March 2008| url-status= dead| archive-url= https://web.archive.org/web/20080529193555/http://www.lesia.obspm.fr/~alaind/TNO/Barucci2003_comet2.pdf| archive-date= 29 May 2008}}</ref> Yan diyagramdaki renk indeksleri, bir nesnenin mavi (B), görünür (V) (yani yeşil-sarı) ve kırmızı (R) filtrelerle görünen büyüklüğünün ölçümleridir. Diyagram, bilinen renk indekslerine sahip tüm centaurlar için bu farklılıkları (abartılı renklerle) göstermektedir. Referans için, iki uydu: [[Triton (uydu)|Triton]] ve [[Phoebe (uydu)|Phoebe]] ve [[Mars]] gezegeni çizilmiştir (sarı etiketler, boyut ölçekli değildir).
<ref name=Sarid2019>{{dergi kaynağı|soyadı=Sarid |ad= G.|yazar2=Volk, K.|yazar3=Steckloff, J.|yazar4=Harris, W.|yazar5=Womack, M.|yazar6=Woodney, L.|s2cid= 199543466|başlık=29P/Schwassmann-Wachmann 1, A Centaur in the Gateway to the Jupiter-Family Comets|tarih=2019|doi=10.3847/2041-8213/ab3fb3|dergi=The Astrophysical Journal Letters|cilt=883|sayı=1|sayfalar=7|bibcode= 2019ApJ...883L..25S |arxiv=1908.04185}}</ref>


Centaurlar iki sınıfa ayrılmış gibi görünmektedir:
<ref name=Sheppard2000>{{dergi kaynağı|soyadı=Sheppard |ad= S.|yazar2=Jewitt, D.|yazar3=Trujillo, C.|yazar4=Brown, M.|yazar5=Ashley, M.|s2cid= 119337442|başlık=A Wide-Field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects|url=https://archive.org/details/sim_astronomical-journal_2000-11_120_5/page/2687 |tarih=2000|doi= 10.1086/316805|dergi=The Astronomical Journal|cilt=120|sayı=5|sayfalar=2687-2694|bibcode= 2000AJ....120.2687S |arxiv=astro-ph/0008445}}</ref>
* Oldukça kırmızı &ndash; [[5145 Pholus]]
* Mavi (veya Mavi-gri, bazı bilim insanlarına göre) &ndash; [[2060 Chiron]] veya {{mpl|2020 MK|4}}


Bu renk farkını açıklamak için çok sayıda teori bulunmaktadır, ancak bunlar genel olarak iki kategoriye ayrılabilir:
<ref name="Jewitt2007">{{dergi kaynağı|soyadı=Jewitt|ad=David|yazar2=Haghighipour, Nader|s2cid=13282788|başlık=Irregular Satellites of the Planets: Products of Capture in the Early Solar System|dergi=Annual Review of Astronomy and Astrophysics|tarih=2007|cilt=45|sayı=1|sayfalar=261-95|url=http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/papers/2007/JH07.pdf|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090919020650/http://www.ifa.hawaii.edu/~jewitt/papers/2007/JH07.pdf|arşivtarihi=19 Eylül 2009|doi=10.1146/annurev.astro.44.051905.092459|bibcode=2007ARA&A..45..261J|arxiv=astro-ph/0703059|ölüurl=evet}}</ref>
*Renk farkı, centaurun kökeni ve/veya bileşimindeki bir farklılıktan kaynaklanmaktadır.
* Renk farkı, [[radyasyon]] ve/veya kuyruklu yıldız faaliyetlerinden kaynaklanan farklı bir uzay hava durumu seviyesini yansıtmaktadır.


İkinci kategoriye örnek olarak, Pholus'un kırmızımsı rengi olası bir radyoaktif kırmızı organik manto olarak açıklanırken, Chiron'un periyodik kuyrukluyıldız aktivitesi nedeniyle buzu açığa çıkmış ve bu da ona mavi/gri bir indeks kazandırmıştır. Bununla birlikte, aktif centaurlar maviden (Chiron) kırmızıya (166P/NEAT) uzanan renk aralığını kapsadığından, aktivite ve renk arasındaki korelasyon kesin değildir.<ref name="Baueretal2003">
<ref name="Castillo-Rogez">[http://sites.nationalacademies.org/cs/groups/ssbsite/documents/webpage/ssb_183286.pdf Dawn at Ceres: What Have we Learned?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20181008123813/http://sites.nationalacademies.org/cs/groups/ssbsite/documents/webpage/ssb_183286.pdf |tarih=8 Ekim 2018 }} Committee on Astrobiology and Planetary Science Irvine, 12 Eylül 2017</ref>
{{Akademik dergi kaynağı|url=http://iopscience.iop.org/article/10.1086/377012|başlık=An Optical Survey of the Active Centaur C/NEAT (2001 T4)|tarih=Ağustos 2003|sayı=810|dil=en|sayfalar=981–989|çalışma=Publications of the Astronomical Society of the Pacific|cilt=115|ad=James M.|soyadı=Bauer|issn=0004-6280|doi=10.1086/377012|ad2=Yanga R.|ad3=Karen J.|soyadı2=Fernández|soyadı3=Meech}}</ref> Alternatif olarak, Pholus Kuiper kuşağından kısa bir süre önce dışarı itilmiş olabilir, bu nedenle yüzey dönüşüm süreçleri henüz gerçekleşmemiştir.


Delsanti ve diğerleri radyasyonun neden olduğu kızarma ve çarpışmaların neden olduğu kızarma gibi birbiriyle çakışan birden fazla süreç olduğunu öne sürmektedir.<ref name="Peixinho 2003">{{cite journal
<ref name=Wierzchos2017>{{dergi kaynağı|soyadı=Wierzchos |ad= K.|yazar2=Womack, M.|yazar3=Sarid, G.|s2cid= 119093318|başlık=Carbon Monoxide in the Distantly Active Centaur (60558) 174P/Echeclus at 6 au|tarih=2017|doi=10.3847/1538-3881/aa689c|dergi=The Astronomical Journal|cilt=153|sayı=5|sayfalar=8|bibcode= 2017AJ....153..230W |arxiv=1703.07660}}</ref>
|first1=N.|last1=Peixinho|first2= A.|last2=Doressoundiram|first3= A.|last3=Delsanti
|first4=H.|last4=Boehnhardt|first5=M. A.|last5=Barucci|first6=I.|last6=Belskaya
|s2cid=8515984|title=Reopening the TNOs Color Controversy: Centaurs Bimodality and TNOs Unimodality
|journal=Astronomy and Astrophysics|volume=410
|issue=3|pages= L29–L32|year=2003
|doi=10.1051/0004-6361:20031420|arxiv=astro-ph/0309428|bibcode=2003A&A...410L..29P}}</ref><ref name="Hainaut, Delsanti 2002">
{{Akademik dergi kaynağı|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2002A&A...389..641H|başlık=Colors of Minor Bodies in the Outer Solar System. A statistical analysis|tarih=2002-07-01|sayfalar=641–664|çalışma=Astronomy and Astrophysics|cilt=389|ad=O. R.|soyadı=Hainaut|issn=0004-6361|doi=10.1051/0004-6361:20020431|ad2=A. C.|soyadı2=Delsanti}}
</ref>


=== Spektrum/Tayf ===
<ref name="Brown-dplist">{{Web kaynağı | başlık = How many dwarf planets are there in the outer solar system? (updates daily) | yayıncı = California Institute of Technology | soyadı = Brown | ad = Michael E. | url = http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/dps.html | erişimtarihi = 13 Şubat 2021 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20141006150015/http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/dps.html | arşivtarihi = 6 Ekim 2014}}</ref>
Spektrumların yorumlanması, parçacık boyutları ve diğer faktörlerle ilişkili olarak genellikle belirsizdir, ancak spektrumlar yüzey bileşimi hakkında bir fikir sunmaktadır. Renklerde olduğu gibi, gözlemlenen spektrumlar da yüzeyin bir dizi modeline uyum sağlayabilir.


Su buzu izleri bir dizi centaurda ([[2060 Chiron]], [[10199 Chariklo]] ve [[5145 Pholus]] dahil) doğrulanmıştır.<ref name=Jewitt2006/> Su buzu izlerine ek olarak, bir dizi başka model de ortaya atılmıştır:
}}
*Chariklo'nun yüzeyinin [[Amorf katı|amorf]] [[karbon]] ile [[Tholin|tholinlerin]] ([[Titan (uydu)|Titan]] ve [[Triton (uydu)|Triton]]'da tespit edilenler gibi) bir karışımı olduğu öne sürülmüştür.
*Pholus'un Titan benzeri [[Tholin|tholinler]], [[karbon siyahı]], [[olivin]] ve [[metanol]] buzu karışımı ile kaplı olduğu öne sürülmüştür.<ref>Bir Magnezyum Demir Silikat sınıfı (Mg, Fe)2SiO4, magmatik kayaçların ortak bileşenleri.</ref>
*[[52872 Okyrhoe|52872 Okyrhoe'nun]] yüzeyinin [[kerojen]], [[olivin]] ve küçük bir oranda [[Buz|su buzu]] karışımı olduğu öne sürülmüştür.
*[[8405 Asbolus]]'un %15 Triton benzeri tholin, %8 Titan benzeri tholin, %37 amorf karbon ve %40 buz tholininin bir karışımı olduğu öne sürülmüştür.
[[2060 Chiron|Chiron]] bunların içinde en karmaşık olanı gibi görünmektedir. Gözlenen spektrumlar gözlem dönemine bağlı olarak değişmektedir. Su buzu belirtisi düşük aktivite döneminde tespit edilmiş ve yüksek aktivite döneminde kaybolmuştur.<ref name="Dotto 2003">
{{cite journal| last1=Dotto| first1= E| last2= Barucci| first2=M A| last3= De Bergh| first3=C| s2cid= 189905595| title=Colours and composition of the Centaurs| journal=Earth, Moon, and Planets| volume=92| number= 1–4| pages= 157–167| date=June 2003| doi=10.1023/b:moon.0000031934.89097.88| bibcode=2003EM&P...92..157D}}</ref><ref name="Water on Chiron">{{cite journal
|first1=Jane X.|last1=Luu|first2=David|last2=Jewitt|author2-link=David Jewitt
|first3=C. A.|last3=Trujillo|s2cid=9946112|author3-link=Chadwick A. Trujillo
|title=Water Ice on 2060 Chiron and its Implications for Centaurs and Kuiper Belt Objects
|journal=The Astrophysical Journal|volume=531|year=2000 |issue=2
|pmid=10688775|pages=L151–L154
|doi=10.1086/312536|arxiv=astro-ph/0002094|bibcode=2000ApJ...531L.151L}}</ref><ref name="Jewitt_Asbolus_Chiron2002">{{cite journal
|first1=Y. R.|last1=Fernandez|author2-link=David Jewitt|first2=D. C.|last2=Jewitt|first3=S. S.|last3=Sheppard
|s2cid=11266670|title=Thermal Properties of Centaurs Asbolus and Chiron
|journal=The Astronomical Journal|volume=123|issue=2|year=2002|pages=1050–1055
|arxiv=astro-ph/0111395|doi=10.1086/338436|bibcode=2002AJ....123.1050F}}</ref>


===Kuyruklu yıldızlar ile olan benzerlikleri===
{{Küçük Güneş sistemi cisimleri}}
[[Image:Comet38P2067.png|thumb|right|[[38P/Stephan–Oterma|38P]] kuyruklu yıldızı 1982 ve 2067 yılları arasında Jüpiter, Satürn ve Uranüs’e yakın geçişleri esnasında centaur benzeri yönelimler gösterecektir.<ref name=hybrid>{{cite web
{{Güneş Sistemi}}
|date=1981-04-04 |at=last obs
|title=JPL Close-Approach Data: 38P/Stephan-Oterma
|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=38P;cad=1#cad
|publisher= NASA
|access-date=2009-05-07}}</ref>]]
1988 ve 1989 yıllarında [[2060 Chiron|Chiron]] enberi konumundayken yapılan gözlemlerde bu cismin koma görüntüsü sergilediği tespit edilmiştir. Bu nedenle, Chiron'un tipik olarak kuyruklu yıldızlardan çok daha geniş oluşuna ve bu konudaki süregelen tartışmalara rağmen Chiron hem küçük gezegen hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmıştır.<ref name=":1">{{Akademik dergi kaynağı|url=http://dx.doi.org/10.3847/psj/acc463|başlık=Phase Curves of Kuiper Belt Objects, Centaurs, and Jupiter-family Comets from the ATLAS Survey|tarih=2023-04-01|sayı=4|sayfalar=75|çalışma=The Planetary Science Journal|cilt=4|ad=Matthew M.|soyadı=Dobson|issn=2632-3338|doi=10.3847/psj/acc463|ad2=Megan E.|ad3=Susan D.|ad4=Anne J.|ad5=Alan|ad6=Luke J.|ad7=Larry|ad8=A. N.|ad9=Ken W.|ad10=John L.|ad11=Henry|soyadı2=Schwamb|soyadı3=Benecchi|soyadı4=Verbiscer|soyadı5=Fitzsimmons|soyadı6=Shingles|soyadı7=Denneau|soyadı8=Heinze|soyadı9=Smith|soyadı10=Tonry|soyadı11=Weiland}}</ref> Chiron benzeri kuyruklu yıldız aktivitesi göstermekte olan [[60558 Echeclus]] ve [[166P/NEAT]]'e ilişkin gözlemlerde, 166/NEAT adlı cismin bir centaur yörüngesi izlemesine rağmen bir komasının bulunduğunun tespitiyle kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmasına karar verilmiştir. Diğer cisim olan Echeclus ise, tespit edilen bir koma görüntüsü olmamasına rağmen, gözlem yayının yeterli veri elde etmek için yeterli olmamasıyla cismin aktivitesinin halen daha sürmesi nedenleriyle hem bir centaur hem de bir kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmaktadır. <ref name="Choietal2006">{{cite journal| first1= Y-J.|last1= Choi|first2= P.R.| last2= Weissman| first3=D. |last3= Polishook |title=(60558) 2000 EC_98| journal= IAU Circ.| number=8656| date=January 2006| page= 2}}</ref> Ancak, ATLAS araşırmasından elde edilen veriler ışığında Echeclus'un da ksin olarak kuyruklu yıldız benzeri aktivite gösterdiği anlaşılmıştır.<ref name=":1" /> Sonuç olarak bu şekilde yaklaşık 30 centaurun enberi noktalarına doğru hareket halinde olan [[Aktif asteroit|aktif asteroitler]] olduğu tespit edilmiştir.<ref name=Jewitt2009>{{cite journal
|last=Jewitt |first= D.
|s2cid= 119093318
|title=The Active Centaurs
|date=2009
|doi=10.3847/1538-3881/aa689c
|arxiv= 0902.4687
|journal=[[The Astronomical Journal]]
|volume=137
|issue=5
|pages=4295–4312
|bibcode = 2009AJ....137.4296J
}}</ref>


Echeclus<ref name=Wierzchos2017>{{cite journal
{{Otorite kontrolü}}
|last=Wierzchos |first= K.
|author2=Womack, M.
|author3=Sarid, G.
|s2cid= 119093318
|title=Carbon Monoxide in the Distantly Active Centaur (60558) 174P/Echeclus at 6 au
|date=2017
|doi=10.3847/1538-3881/aa689c
|journal=[[The Astronomical Journal]]
|volume=153
|issue=5
|pages=8
|bibcode = 2017AJ....153..230W |arxiv=1703.07660
}}</ref>ve Chiron<ref name=womack1999>{{Cite web
| last1 = Womack | first1 = M. | last2 = Stern | first2 = A.
| title = Observations of Carbon Monoxide in (2060) Chiron.
| publisher=Lunar and Planetary Science XXVIII
| date=1999
| url= http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc97/pdf/1492.PDF
| access-date=2017-07-11 }}</ref>’da az miktarda karbon monoksit bulunduğu tespit edilmiş ve [[karbonmonoksit]] üretimi değerinden türetilen değerlerin görünür bir koma oluşturmak için yeterli olduğu hesaplanmıştır. Her iki cisim için de hesaplanan karbonmonoksit üretim değeri, sıklıkla bir centaur olarak sınıflandırılan bir diğer aktif kuyruklu yıldız olan [[29P/Schwassmann–Wachmann]] adlı cismin değerlerinden daha düşüktür.<ref name=Womack2017>{{cite journal
|last=Womack |first= M.
|author2=Wierzchos, K.
|author3=Sarid, G.
|s2cid= 118507805
|title= CO in Distantly Active Comets
|date=2017
|doi=10.1088/1538-3873/129/973/031001
|journal=[[Publications of the Astronomical Society of the Pacific]]
|volume=129
|number=973
|pages=031001
|bibcode = 2017PASP..129c1001W |arxiv=1611.00051
}}</ref>


Centaurlar ve kuyruklu yıldızlar arasında kesin bir yörüngesel farklılık bulunmamaktadır. Hem [[29P/Schwassmann-Wachmann]] hem de [[39P/Oterma]] tipik olarak bir centaur yörüngesi izlemeleri nedeniyle centaur sınıfına dahil edilmektedir. 39P/Oterma, 1963 yılında Jüpiter tarafından yörünge bozulmasına uğraması nedeniyle bir centaur yörüngesi kazanması öncesinde aktif bir koma görüntüsü göstermiş olup, halihazırda inaktif durumdadır.<ref name="Mazzotta2006">{{cite journal|url=|title=The dust coma of the active Centaur P/2004 A1 (LONEOS): a CO-driven environment?|issue=3|pages=935–944|journal=Astronomy & Astrophysics|year=2006|volume=460|doi=10.1051/0004-6361:20065189|last=Mazzotta Epifani|first=E.|author2=Palumbo, P.|author3=Capria, M. T.|author4=Cremonese, G.|author5=Fulle, M.|author6=Colangeli, L.|bibcode=2006A&A...460..935M|doi-access=}}</ref>
[[Kategori:Güneş sistemi]]

[[Kategori:Centaurlar (küçük Güneş Sistemi cisimleri)]]
===Dönme süreleri===
[[Kategori:Uzak küçük gezegenler]]
Chiron ve Chariklo adlı cisimlerin ışık eğrilerinin dönme süresi analizi sırasıyla 5,5±0,4~ ve 7,0± 0,6~ saatlik dönme süresi elde edilmiştir.<ref name="Galiazzo et al. 2016">{{cite journal
|first1=M. A.|last1=Galiazzo|first2= C.|last2=de la Fuente Marcos|first3= R.|last3=de la Fuente Marcos
|first4=G.|last4=Carraro|first5=M.|last5=Maris|first6=M.|last6=Montalto
|s2cid=119204060|title=Photometry of Centaurs and trans-Neptunian objects: 2060 Chiron (1977 UB), 10199 Chariklo (1997 CU26), 38628 Huya (2000 EB173), 28978 Ixion (2001 KX76), and 90482 Orcus (2004 DW)
|journal=Astrophysics and Space Science|volume=361
|issue=3|pages=212–218|year=2016
|doi=10.1007/s10509-016-2801-5|
arxiv=1605.08251|bibcode= 2016Ap&SS.361..212G}}</ref>

===Boyut, yoğunluk, yansıtma===
Centaurların boyutları yüzlerce kilometre çapa kadar erişebilir. Bilinen en büyük centaurun çapı yaklaşık 300 kilometreden fazladır ve 20 AU mesefenin ötesinde bir konumda yer almaktadır.<ref>{{cite journal
|author1=Galiazzo, M. A. |author2=Wiegert, P. |author3=Aljbaae, S. |s2cid=118898917 |name-list-style=amp | title=Influence of the Centaurs and TNOs on the main belt and its families
| journal=Astrophysics and Space Science
| date=2016
| volume=361
| issue=12
| pages=361–371
| bibcode=2016Ap&SS.361..371G | doi = 10.1007/s10509-016-2957-z
|arxiv=1611.05731}}</ref>

Centaurların [[Yansıtabilirlik|albedoları]], 0,2 ile 0,02 arasında değişmektedir.<ref name=":2">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-3881/aac210|başlık=Albedos of Centaurs, Jovian Trojans, and Hildas|tarih=2018-06-20|sayı=1|sayfalar=19|çalışma=The Astronomical Journal|cilt=156|ad=W.|soyadı=Romanishin|issn=1538-3881|doi=10.3847/1538-3881/aac210|ad2=S. C.|soyadı2=Tegler}}</ref><ref name="jplcentaurlist" /> Bu değer, centaurların çok karanlık görünümlü gök cisimleri olduğunu göstermektedir. Albedolarının düşük olması, yüzeylerinin toz ve kirle kaplı olmasından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, kırmızı renk veren centaurlar, gri görünümlülere oranla daha yüksek albedo değeri göstermektedir.<ref name=":2" /> Kırmızı ve gri cantaurların albedo açısından birbirinden farklı popülasyonlar olduğu %99,95'lik bir güvenle ortaya konmuştur.<ref name=":3">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=HhBYx9ng-WQC&oi=fnd&pg=PA161&ots=-1RFuP03zA&sig=-JCErMoB-kdnY-etMdFQdgkIXZY&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|başlık=The Solar System Beyond Neptune|erişimtarihi=24 Temmuz 2023|tarih=2008|bölüm=Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope|dil=en|yayıncı=University of Arizona Press|ad=M. Antonietta|soyadı=Barucci|isbn=978-0-8165-2755-7}}</ref> Gri nesnelerin ortalama albedosu 0,06 ± 0,02 iken daha kırmızı nesnelerin ortalama albedosu ise 0,12 ± 0,05'tir.<ref name=":3" />

== Kökenine ilişkin hipotezler ==
Centaurların kökenleri üzerine yapılan çalışmalar son zamanlarda artmakla birlikte, konuya ilişkin çeşitli iddialar bulunmaktadır. Genel olarak bu cisimlerin [[Neptün ötesi cisim|Neptün ötesi bölgede]] yer alan [[Dağınık disk|dağınık disk nesneleri]] ve [[Kuiper Kuşağı|Kuiper kuşağı]] ile [[Oort bulutu]] nesnelerinin [[Dev gezegen|dev gezegenlerin]] çekim kuvveti nedeniyle yörüngelerinde yaşanan [[Tedirginlik (astronomi)|bozulmalar]] kaynaklı olarak Güneş sistemine çekildikleri, aynı zamanda bu tutarsız yörüngeler sebebiyle de belirli bir zaman sonra benzer şekilde Güneş sistemi dışına doğru itilecekleri hipotezi genel olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0019103507000991|başlık=The origin and distribution of the Centaur population|tarih=Eylül 2007|sayı=1|dil=en|sayfalar=224–235|çalışma=Icarus|cilt=190|ad=Romina P.|soyadı=Di Sisto|doi=10.1016/j.icarus.2007.02.012|ad2=Adrián|soyadı2=Brunini}}</ref> Centaurlara benzer şekilde; [[Plütino|Plutinolar]] da Kuiper kuşağı kaynaklı olduğu düşünülen ve iki renkli bir yapı<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.3847/0004-6256/152/6/210|başlık=TWO COLOR POPULATIONS OF KUIPER BELT AND CENTAUR OBJECTS AND THE SMALLER ORBITAL INCLINATIONS OF RED CENTAUR OBJECTS|tarih=2016-12-05|sayı=6|sayfalar=210|çalışma=The Astronomical Journal|cilt=152|ad=S. C.|soyadı=Tegler|issn=1538-3881|doi=10.3847/0004-6256/152/6/210|ad2=W.|ad3=G. J.|soyadı2=Romanishin|soyadı3=Consolmagno, S. J.}}</ref> sergileyen bir grup olup, [[Plüton]] tarafından oluşan yörünge bozulması nedeniyle tüm plutinoların da yörüngelerinin başlangıçta düşünüldüğü kadar kararlı olmadığına dair iddialar bulunmaktadır. <ref name="wan2001">{{cite journal|url=|title=The orbit evolution of 32&nbsp;plutinos over 100&nbsp;million years|issue=2|pages=700–705|journal=Astronomy and Astrophysics|year=2001|volume=368|doi=10.1051/0004-6361:20010056|author=Wan, X.-S.|author2=Huang, T.-Y.|bibcode=2001A&A...368..700W|doi-access=}}</ref>

Bununla birlikte, centaurların Jüpiter'le yakın karşılaşmalar veya çarpışmalar sırasında tetiklenen parçalanma olaylarından kaynaklanıyor olabileceği hipotezi öne sürülmüştür. <ref name="Marcos2021">{{cite journal
|title = The active centaur 2020 MK4
|first1 = C. |last1 = de la Fuente Marcos
|first2 = R. |last2 = de la Fuente Marcos
|first3 = J. |last3 = Licandro
|first4 = M. |last4 = Serra-Ricart
|first5 = S. |last5 = Martino
|first6 = J. |last6 = de Leon
|first7 = F. |last7 = Chaudry
|first8 = M. R. |last8 = Alarcón
|doi=10.1051/0004-6361/202039117
|url=https://www.aanda.org/articles/aa/abs/2021/05/aa39117-20/aa39117-20.html
|journal=[[Astronomy & Astrophysics]]
|date= 13 May 2021
|volume= 649
|issue= 1
|pages=A85 (15 pages)
|arxiv=2104.01668
|bibcode=2021A&A...649A..85D |s2cid = 233024896 }}</ref> {{Mpl|2020|MK|4}}, [[P/2008 CL94 (Lemmon)]] ve [[P/2010 TO20 (LINEAR-Grauer)]] adlı centaurlarının yörüngeleri, keşfedilen ilk centaur olan [[29P/Schwassmann-Wachmann]] kuyruklu yıldızının yörüngesine yakın geçmektedir ve cisimlerden birinin aktifken 29P'nin komasından geçmiş olabileceği yakın karşılaşmalar mümkündür.<ref name="Marcos2021" />

Ayrıca en az bir centaur, {{Mpl|2013|VZ|70}}, Satürn'ün düzensiz [[Satürn'ün doğal uyduları|doğal uydu]] popülasyonu arasında çarpma, parçalanma veya gelgit bozulması kaynaklı bir kökene sahip olabilir.<ref name="Marcos2022">{{cite journal
|title = Centaur 2013 VZ<sub>70</sub>: Debris from Saturn's irregular moon population?
|first1 = C. |last1 = de la Fuente Marcos
|first2 = R. |last2 = de la Fuente Marcos
|doi=10.1051/0004-6361/202142166
|url=https://www.aanda.org/articles/aa/abs/2022/01/aa42166-21/aa42166-21.html
|journal=[[Astronomy & Astrophysics]]
|date= 10 January 2022
|volume=657
|issue=1
|pages=A59 (10 pp)
|arxiv=2110.04264
|bibcode=2022A&A...657A..59D|s2cid = 238856647 }}</ref>

==Önemli üyeler==
{{Ana liste|Centaurlar listesi (gök cismi)}}
{| class="wikitable"
! İsim !! Yıl !! Kaşif !! Yarı yaşam zamanı<ref name="Horner2004a" /> !! Sınıf {{efn|sınıf, nesnenin enberi ve enöte mesafesiyle tanımlanır: S, Satürn'ün yakınında bir enberi/enöteyi, Uranüs'ün yakınında, N, Neptün'ün yakınında ve K, Kuiper kuşağında bir enberi/enötesi durumunu belirtir.}
}
|-
| [[55576 Amycus]] || 2002 || [[Near Earth Asteroid Tracking|NEAT]] at [[Palomar Gözlemevi|Palomar]] || 11.1&nbsp;[[Yıl|Ma]] || UK
|-
| [[54598 Bienor]] || 2000 || [[Marc Buie|Marc W. Buie]] et al. || ? || U
|-
| [[10370 Hylonome]] || 1995 || [[Mauna Kea Gözlemevleri|Mauna Kea Observatory]] || 6.3&nbsp;Ma || UN
|-
| [[10199 Chariklo]] || 1997 || [[Spacewatch]] || 10.3&nbsp;Ma || U
|-
| [[8405 Asbolus]] || 1995 || [[Spacewatch]] ([[James V. Scotti]]) || 0.86&nbsp;Ma || SN
|-
| [[7066 Nessus]] || 1993 || [[Spacewatch]] ([[David L. Rabinowitz]]) || 4.9&nbsp;Ma || SK
|-
| [[5145 Pholus]] || 1992 || [[Spacewatch]] ([[David L. Rabinowitz]]) || 1.28&nbsp;Ma || SN
|-
| [[2060 Chiron]] || 1977 || [[Charles T. Kowal]] || 1.03&nbsp;Ma || SU
|}
{{Notelist}}

==See also==
* [[Asteroit]]
* [[Cüce gezegen]]
* [[Küçük gezegen]]
* [[Asteroitlerin standart fiziksel özellikleri]]
* [[Küçük Güneş Sistemi Cismi]]
* [[Aktif asteroit]]
* [[Küçük gezegen grupları listesi]]

==Notes==
{{Reflist|group=note}}

==References==
{{Reflist|30em}}

==External links==
{{Commons category|Centaurs (minor planets)}}
* [https://minorplanetcenter.net//iau/lists/Centaurs.html List of centaurs and scattered-disk objects]
* Centaurs from [http://www.daviddarling.info/encyclopedia/C/Centaur.html The Encyclopedia of Astrobiology Astronomy and Spaceflight]
* {{cite journal|first1=Jonathan|last1=Horner|first2=Patryk Sofia|last2=Lykawka|s2cid=53982616|title=Planetary Trojans – the main source of short period comets?|journal=International Journal of Astrobiology|arxiv=1007.2541|doi=10.1017/S1473550410000212|year=2010|volume=9|issue=4|pages=227–234|bibcode = 2010IJAsB...9..227H }}
* [http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2013-234 NASA's WISE Finds Mysterious Centaurs May Be Comets (2013)]

{{Küçük Güneş sistemi cisimleri}}
{{Asteroitler}}

{{Güneş Sistemi}}

Sayfanın 15.19, 24 Temmuz 2023 tarihindeki hâli

Dış Güneş Sistemi cisimlerinin konumları.
Centaurlar genellikle Kuiper kuşağının iç kısmı ve Jüpiter truvalılarının dış kısmındaki bir yörüngede bulunurlar.
      Güneş
      Jüpiter truvalıları (6,178)
      Dağınık disk (>300)       Neptün truvalılarıs (9) 		      Dev gezegens: Jüpiter (J) · Satürn (S) · Uranüs (U) · Neptün (N)
      Centaurlar (44,000)
      Kuiper kuşağı (>100,000)
(AU ölçeği; devir Ocak 2015; # parantez içi sayılar nesne sayılarıdır.)
Uzak küçük gezegen türleri

Centaurlar, Güneş Sisteminin dış bölgesinde, gaz devleri Jüpiter ve Neptün gezegenleri arasında, tutarlı olmayan yörüngelerde bulunan bir küçük gezegen grubudur. Bu cisimlerin yörüngelerindeki tutarsızlık bir veya birden çok büyük gezegenin yörüngeleriyle kesişmelerinden kaynaklanmaktadır. Centaur'ların kendileri, kısa ömürlü kararsız yörüngelere sahiptir ve birkaç milyon yıl içinde Kuiper kuşağı nesnelerinin aktif olmayan popülasyonundan Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarının aktif grubuna geçiş yaparlar.

Neredeyse tümünün yörüngelerinin dinamik ömrü birkaç milyon yılla sınırlı olup[1], muhtemelen ters yön yörüngeye sahip olan 514107 Kaʻepaokaʻawela adlı cisim bu duruma bir istisna teşkil etmektedir. [2][a] Centaurlar asteroitler ve kuyruklu yıldızların tipik karakteristik özelliklerini taşımaktadır.

Adlarını mitolojide yarı insan yarı at olarak tasvir edilen kentaurlardan almaktadırlar.

Büyük cisimler kaynaklı gözlemsel zorluklar, toplam centaur popülasyonunun tam olarak belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Bununla birlikte, 1 kilometre çapından daha büyük olan centaur sayısının yaklaşık olarak 44.000 ila 10 milyon arasında olabileceği tahmin edilmektedir.[1][4][5]

Bilinen ilk centaur olan 944 Hidalgo Jet İtki Laboratuvarı tanımlamasıyla 1920 yılında keşfedilmiş, ancak 1977 yıında 2060 Chiron'un bulunuşuna dek ayrı bir küçük gezegen grubu olarak tanınmamıştır. Bilinen en büyük centaur, ana asteroit kuşağında yer alan orta büyüklükteki bir asteroit boyutlarında olan 260 kilometrelik çapıyla 1997 yılında keşfedilen ve kendine ait bir halka sistemi bulunan 10199 Chariklo'dur.

2004 yılında Cassini sondası tarafından görüntülenen Satürn'ün uydusu Phoebe'nin Kuiper kuşağı kökenli olarak Satürn tarafından yakalanmış bir centaur olabileceğine dair çeşitli kanıtlar olmasına rağmen, halihazırda hiçbir centaur yakından fotoğraflanmamıştır.[6] Bununla birlikte, Hubble Uzay Teleskobu tarafından 8405 Asbolus'un yüzey özelliklerine ilişkin bazı kanıtlar toplanmıştır.

Dış Güneş Sistemi kaynaklı olduğu düşünülen cüce gezegen Ceres'in de eski bir centaur olabileceği kabul edilebilmekle birlikte, günümüzde bilinen tüm centaurlar Güneş Sistemi kaynaklı değildir.[7]

Cenaur benzeri yörüngelere sahip olduğu bilinen yaklaşık 30 cicim ile birlikte kuyruklu yıldız benzeri bir komaya sahip olduğu keşfedilmiş olup, 2060 Chiron, 60558 Echeclus ve 29P/Schwassman-Wachmann 1 adlı üç cismin ise tamamen Jüpiter'in ötesindeki yörüngelerde bulunabilen seviyelerde uçucu malzemeler içerdiği bilinmektedir.[8]

Chiron ve Echeclus hem centaur hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılırken, Schwassmann-Wachmann 1 ise yalnızca kuyruklu yıldız tanımına sahiptir. 52872 Okyrhoe gibi diğer centaurların da komaları olabileceğinden şüphelenilmektedir. Güneş'e yeterince yaklaşabilecek olan herhangi bir centaurun da bir koma oluşturması beklenmektedir.[9]

Sınıflandırma

Centaurların bulundukları bölge, Güneş Sisteminin doğası gereği tutarsız olan Güneş'e 5 ila 30 AU mesafedeki bir yerdir.[10] Kuiper kuşağı kaynaklı olduğu ileri sürülen bu cisimler, Güneş Sistemi içinde görece kısa bir zaman diliminde bulunacak ve belirli bir süre sonunda sistemin dışına doğru savrulacaklardır.[10] Bu bölgedeki yörüngelerin doğasında var olan uzun vadeli istikrarsızlık nedeniyle, şu anda herhangi bir gezegenin yörüngesinden geçmeyen 2000 GM137 ve 2001 XZ255 gibi centaurlar bile, dev gezegenlerden birinin veya daha fazlasının yörüngesinden geçmeye başlayana kadar tedirgin olacak şekilde kademeli olarak değişen yörüngelerdedir.[1] Cisimlerin bulundukları bölgedeki kararsızlıklar nedeniyle tutarlı ve net bir tanımlama yapılamamakta olup, kimi gökbilimciler yalnızca yarı büyük ekseni bu bölgeye isabet eden cisimleri centaur olarak kabul ederken, kimileri ise enberileri bu bölgeye isabet eden herhangi bir cismi centaur olarak kabul etmektedir.

Tutarsız kriterler

Cisimlerin yörünge elemanlarının değerleri göz önüne alınarak, centaurlar için farklı kurumların farklı sınır değerleri kabul edilmektedir:

  • Küçük Gezegen Merkezi (Minor Planet Center-MPC) centaurları Jüpiter'in yörüngesinin ötesinde bir enberiye (5,2 AU < q) ve Neptün'ünkinden daha küçük bir yarı büyük eksene (a < 30,1 AU) sahip olan cisimler olarak tanımlamaktadır.[11] Ancak günümüzde MPC centaurları ve dağınık disk cisimlerini genellikle tek bir grup olarak listelemektedir.
  • Jet İtki Laboratuvarı (JPL) da benzer şekilde centaurları Jüpiter ve Neptün'ün yarı büyük eksenleri arasında (5,5 AU ≤ a ≤ 30,1 AU) bir yarı büyük eksene sahip olarak tanımlamaktadır.[12] JPL Küçük Cisim Veritabanı 707 adet cantaur ve 19 Chiron tipi kuyruklu yıldızı listelemektedir.[13]
  • Buna karşılık, Deep Ecliptic Survey (DES) centaurları dinamik bir sınıflandırma şeması kullanarak tanımlamaktadır. Bu sınıflandırmalar, 10 milyon yıl boyunca takip edildiğinde cismin mevcut yörüngesinin davranışındaki değişime dayanmaktadır. DES yapmış olduğu simülasyonla, centaurları herhangi bir zamandaki anlık enberisi Neptün'ün aynı dönem içindeki yarı büyük ekseninden daha küçük olan ve rezonans olmayan cisimler olarak tanımlamaktadır. Bu tanım ile centaurların bir gezegenin yörüngesiyle kesişen cisimler olarak tanımlanabilmesi ve mevcut yörüngelerinde nispeten kısa yaşam süreleri olduğunu gösterilmesi amaçlanmıştır.[14]
  • The Solar System Beyond Neptune (2008) adlı derleme, yarı büyük ekseni Jüpiter ve Neptün'ün yarı büyük eksenleri arasında olan ve Jüpiter'e bağlı Tisserand parametresi 3,05 değerinin üzerinde olan cisimleri centaur olarak tanımlamaktadır. Tisserand parametresi bunun altında olan cisimler ve Kuiper kuşağı cisimlerinin hariç tutulması amacıyla Satürn'ün enberisinin yarısına kadar uzanan tahmini bir enberi sınırı (q ≤ 7. 35 AU) belirlenmiş olup, böylelikle Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızları olarak ve yarı büyük ekseni Neptünden büyük olan kararsız yörüngelerdeki nesneleri dağınık diskin üyeleri olarak sınıflandırmaktadır.[15]
  • Diğer gökbilimciler centaurları, Neptün'ün yörüngesi içinde bir enberi ile rezonans göstermeyen ve muhtemelen önümüzdeki 10 milyon yıl içinde bir gaz devinin Hill küresini aşacağı kanıtlanabilen nesneler olarak tanımlamayı tercih etmektedir, böylece centaurlar içe doğru ve daha hızlı saçılan aynı zamanda da tipik saçılmış disk nesnelerinden daha güçlü bir şekilde diğer gezegenlerle etkileşime giren nesneler olarak düşünülebilir.[16]
  • Gladman & Marsden (2008) önermiş olduğu yeni adlandırma kriterleri centaur olarak sınıflandırılmış olan bazı nesneleri Jüpiter ailesi kuyrukluyıldızları haline getirmektedir.[15] Buna göre; hem Echeclus (q = 5,8 AU, TJ = 3,03) hem de Okyrhoe (q = 5,8 AU; TJ = 2,95) geleneksel olarak cantaur olarak sınıflandırılmıştır. Bir asteroid olarak kabul edilen, ancak JPL tarafından cantaur olarak sınıflandırılan Hidalgo (q = 1,95 AU; TJ = 2,07) da kategorisini Jüpiter ailesi kuyruklu yıldız olarak değiştirecektir.[b] Schwassmann-Wachmann 1 (q = 5.72 AU; TJ = 2.99) kullanılan tanıma bağlı olarak hem cantaur hem de Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızı olarak sınıflandırılmıştır.

Centaur olup olmadığı belirsiz nesneler

Sınıflandırma yöntemlerindeki yukarıda sayılan farklılıklar arasında kalan nesnelerden yarı büyük ekseni 32 AU olan ancak hem Uranüs hem de Neptün'ün yörüngelerini kesen (44594) 1999 OX3 bulunmaktadır. Bu cisim Derin Ekliptik Araştırması (DES) tarafından bir dış centaur olarak listelenmiştir. İç centaurlar arasında, Jüpiter'e çok yakın bir enberi mesafesine sahip olan (434620) 2005 VD, hem JPL hem de DES tarafından bir centaur olarak listelenmiştir.

Jüpiter ailesi kuyruklu yıldızlarına dönüşen centaurların %72'si de dahil olmak üzere, Kuiper Kuşağı cisimlerinin centaurların bulunduğu bölgedeki evriminin yakın tarihli bir yörünge simülasyonu,[4] tüm centaurların %21'inin yörüngesinin kesiştiği 5,4 ile 7,8 AU arasında kısa ömürlü bir "yörünge geçidi" tanımlamıştır. Bu bölgede 29P/Schwassmann-Wachmann, P/2010 TO20 LINEAR-Grauer, P/2008 CL94 Lemmon ve 2016 LN8 olmak üzere dört cismin bulunduğu bilinmektedir. Bununla birlikte, simülasyonlar henüz tespit edilmemiş 1000'den fazla 1 km yarıçapından büyük boyutlu cisim olabileceğini göstermektedir. Bu geçiş bölgesindeki cisimler önemli faaliyetler gösterebilir ve centaur ile Jüpiter ailesi kuyruklu yıldız popülasyonları arasındaki ayrımı daha da bulanıklaştıran önemli bir evrimsel geçiş durumundadır.[19][20]

Uluslararası Astronomi Birliği'nin Küçük Cisim İsimlendirme Komitesi tartışmanın herhangi bir tarafına resmi olarak ağırlık vermemiştir. Bu konuda yapmış olduğu düzenlemede; TNO'lar ve kuyruklu yıldızlar arasındaki centaur benzeri, "yarı büyük eksenleri Neptün'ünkinden daha büyük olan kararsız, rezonanssız, dev gezegen geçişli yörüngelerdeki nesneler"in diğer melez ve şekil değiştiren efsanevi yaratıkların adlarıyla adlandırılması politikasını benimsemiştir. Bu kapsamda, bugüne kadar yalnızca Ceto ve Phorcys ile Typhon ve Echidna adlı ikili cisimler yeni politikaya göre adlandırılmıştır.[21]

Mike Brown'ın web sitesine göre olası cüce gezegenler olarak listelenen çaplara sahip centaurlar arasında 10199 Chariklo, (523727) 2014 NW65 ve 2060 Chiron bulunmaktadır.[22]

Yörüngeleri

Yörünge çeşitliliği

Bilinen centaurların yörüngeleri[note 1]

Bu diyagram bilinen centaurların yörüngelerini gezegenlerin yörüngeleriyle ilişkili olarak göstermektedir. Seçilen nesneler için, yörüngelerin dışmerkezliği enberiden enöteye uzanan kırmızı çizgilerle gösterilmiştir.

Centaurların yörüngeleri yüksek oranda dış merkezli olanlardan (Pholus, Asbolus, Amycus, Nessus) daha dairesel olanlara (Chariklo ve Satürn-geçişliler Thereus and Okyrhoe) kadar geniş bir dış merkezlilik aralığı sergilemektedir.

Yörüngelerin parametre aralığını göstermek için, çok olağandışı yörüngelere sahip birkaç nesne diyagramda sarı renkle gösterilmiştir:

  • 1999 XS35 (Apollo asteroidi) son derece dış merkezli bir yörüngeyi (e = 0,947) takip ederek Dünya'nın yörüngesinin içinden (0,94 AU) Neptün'ün oldukça ötesine (> 34 AU) kadar uzanır
  • 2007 TB434 yarı dairesel bir yörünge izler (e < 0,026)
  • 2001 XZ255 en düşük yörünge eğikliğine sahiptir (i < 3°).
  • 2004 YH32 centaur popülasyonunun çok azında görülen aşırı ters yön yörünge eğikliğine (i > 60°) sahip olan bir centaurdur. Öylesine yüksek eğimli (79°) bir yörüngeyi takip etmektedir ki, izlemekte olduğu asteroit kuşağından başlayarak Satürn'ün yakınlarına kadar süren ve Güneş Sistemini dikine keserek çok geniş bir yol aldığı yörüngesi, Jüpiter'in Güneş etrafında kat etmekte olduğu yörüngesinden daha kısadır.

Bilinen bir düzineden fazla centaur ters yönlü bir yörüngeye sahiptir. Eğimleri ortalamadan (Dioretsa 160°) aşırıya ((342842) 2008 YB3 105°; i < 120°)[23] kadar değişmektedir. Bu yüksek eğimli, ters yönlü centaurların on yedisinin tartışmalı bir şekilde yıldızlararası bir kökene sahip olduğu iddia edilmiştir.[24][25][26]

Değişken yörüngeler

Bu diyagram, Asbolus'un önümüzdeki 5500 yıl boyunca yarı büyük ekseninin, günümüz yörünge elemanlarının biraz farklı iki tahmini kullanılarak hesaplanmasını göstermektedir. Jüpiter'in 4713 yılındaki karşılaşmasından sonra iki hesaplama birbirinden ayrılmaktadır.

Centaurlar yörünge rezonansları tarafından korunmadıkları için, yörüngeleri 106–107 yıllık bir zaman ölçeği içinde kararsızdır.[27] Örneğin, 55576 Amycus Uranüs'ün 3:4 rezonansına yakın kararsız bir yörüngede bulunmaktadır. [1]Cisimlerin yörüngeleri üzerinde yapılan dinamik çalışmalar, yörüngelerinin muhtemelen Kuiper kuşağından kısa periyotlu kuyruklu yıldızların ve Jüpiter ailesine geçiş yapan cisimlerin bir ara durumu olduğunu göstermektedir.[5]

Bu cisimler Kuiper kuşağından tedirgin olmuş ve bunun üzerine Neptün'ü geçerek bu gezegenle kütleçekimsel bir etkileşime girmiş olabilirler. Bu cisimlerin yörüngeleri kaotiktir ve centaurların yörüngeleri dış gezegenlerden birine yaklaştıkça nispeten hızlı bir şekilde dönüşürler. Bazı centaurlar Jüpiter'i kesen yörüngelere doğru ilerlerken enberileri iç Güneş Sistemi'ne kadar küçülebilir ve eğer kuyruklu yıldız aktivitesi gösterirlerse Jüpiter ailesinde aktif kuyruklu yıldızlar olarak yeniden sınıflandırılabilirler. Centaurlar nihayetinde Güneş ya da bir gezegenle çarpışacak ya da gezegenlerden birine, özellikle de Jüpiter'e yaklaştıktan sonra yıldızlararası uzaya fırlatılacaklardır.[8]

Fiziksel özellikleri

Centaurların nispeten küçük boyutları yüzeylerin uzaktan gözlemlenmesini zorlaştırsa da, renk indeksleri ile spektrumlar yüzey bileşimi ve cisimlerin kökeni hakkında bazı ipuçları sağlayabilir.[27]

Renkler

Centaurların renk dağılımı

Centaurların renk çeşitliliği çok fazladır ve bu da basit bir yüzey bileşimi modeline karşı zorluk yaratmaktadır.[28] Yan diyagramdaki renk indeksleri, bir nesnenin mavi (B), görünür (V) (yani yeşil-sarı) ve kırmızı (R) filtrelerle görünen büyüklüğünün ölçümleridir. Diyagram, bilinen renk indekslerine sahip tüm centaurlar için bu farklılıkları (abartılı renklerle) göstermektedir. Referans için, iki uydu: Triton ve Phoebe ve Mars gezegeni çizilmiştir (sarı etiketler, boyut ölçekli değildir).

Centaurlar iki sınıfa ayrılmış gibi görünmektedir:

Bu renk farkını açıklamak için çok sayıda teori bulunmaktadır, ancak bunlar genel olarak iki kategoriye ayrılabilir:

  • Renk farkı, centaurun kökeni ve/veya bileşimindeki bir farklılıktan kaynaklanmaktadır.
  • Renk farkı, radyasyon ve/veya kuyruklu yıldız faaliyetlerinden kaynaklanan farklı bir uzay hava durumu seviyesini yansıtmaktadır.

İkinci kategoriye örnek olarak, Pholus'un kırmızımsı rengi olası bir radyoaktif kırmızı organik manto olarak açıklanırken, Chiron'un periyodik kuyrukluyıldız aktivitesi nedeniyle buzu açığa çıkmış ve bu da ona mavi/gri bir indeks kazandırmıştır. Bununla birlikte, aktif centaurlar maviden (Chiron) kırmızıya (166P/NEAT) uzanan renk aralığını kapsadığından, aktivite ve renk arasındaki korelasyon kesin değildir.[29] Alternatif olarak, Pholus Kuiper kuşağından kısa bir süre önce dışarı itilmiş olabilir, bu nedenle yüzey dönüşüm süreçleri henüz gerçekleşmemiştir.

Delsanti ve diğerleri radyasyonun neden olduğu kızarma ve çarpışmaların neden olduğu kızarma gibi birbiriyle çakışan birden fazla süreç olduğunu öne sürmektedir.[30][31]

Spektrum/Tayf

Spektrumların yorumlanması, parçacık boyutları ve diğer faktörlerle ilişkili olarak genellikle belirsizdir, ancak spektrumlar yüzey bileşimi hakkında bir fikir sunmaktadır. Renklerde olduğu gibi, gözlemlenen spektrumlar da yüzeyin bir dizi modeline uyum sağlayabilir.

Su buzu izleri bir dizi centaurda (2060 Chiron, 10199 Chariklo ve 5145 Pholus dahil) doğrulanmıştır.[27] Su buzu izlerine ek olarak, bir dizi başka model de ortaya atılmıştır:

Chiron bunların içinde en karmaşık olanı gibi görünmektedir. Gözlenen spektrumlar gözlem dönemine bağlı olarak değişmektedir. Su buzu belirtisi düşük aktivite döneminde tespit edilmiş ve yüksek aktivite döneminde kaybolmuştur.[33][34][35]

Kuyruklu yıldızlar ile olan benzerlikleri

38P kuyruklu yıldızı 1982 ve 2067 yılları arasında Jüpiter, Satürn ve Uranüs’e yakın geçişleri esnasında centaur benzeri yönelimler gösterecektir.[36]

1988 ve 1989 yıllarında Chiron enberi konumundayken yapılan gözlemlerde bu cismin koma görüntüsü sergilediği tespit edilmiştir. Bu nedenle, Chiron'un tipik olarak kuyruklu yıldızlardan çok daha geniş oluşuna ve bu konudaki süregelen tartışmalara rağmen Chiron hem küçük gezegen hem de kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmıştır.[37] Chiron benzeri kuyruklu yıldız aktivitesi göstermekte olan 60558 Echeclus ve 166P/NEAT'e ilişkin gözlemlerde, 166/NEAT adlı cismin bir centaur yörüngesi izlemesine rağmen bir komasının bulunduğunun tespitiyle kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmasına karar verilmiştir. Diğer cisim olan Echeclus ise, tespit edilen bir koma görüntüsü olmamasına rağmen, gözlem yayının yeterli veri elde etmek için yeterli olmamasıyla cismin aktivitesinin halen daha sürmesi nedenleriyle hem bir centaur hem de bir kuyruklu yıldız olarak sınıflandırılmaktadır. [38] Ancak, ATLAS araşırmasından elde edilen veriler ışığında Echeclus'un da ksin olarak kuyruklu yıldız benzeri aktivite gösterdiği anlaşılmıştır.[37] Sonuç olarak bu şekilde yaklaşık 30 centaurun enberi noktalarına doğru hareket halinde olan aktif asteroitler olduğu tespit edilmiştir.[39]

Echeclus[8]ve Chiron[40]’da az miktarda karbon monoksit bulunduğu tespit edilmiş ve karbonmonoksit üretimi değerinden türetilen değerlerin görünür bir koma oluşturmak için yeterli olduğu hesaplanmıştır. Her iki cisim için de hesaplanan karbonmonoksit üretim değeri, sıklıkla bir centaur olarak sınıflandırılan bir diğer aktif kuyruklu yıldız olan 29P/Schwassmann–Wachmann adlı cismin değerlerinden daha düşüktür.[19]

Centaurlar ve kuyruklu yıldızlar arasında kesin bir yörüngesel farklılık bulunmamaktadır. Hem 29P/Schwassmann-Wachmann hem de 39P/Oterma tipik olarak bir centaur yörüngesi izlemeleri nedeniyle centaur sınıfına dahil edilmektedir. 39P/Oterma, 1963 yılında Jüpiter tarafından yörünge bozulmasına uğraması nedeniyle bir centaur yörüngesi kazanması öncesinde aktif bir koma görüntüsü göstermiş olup, halihazırda inaktif durumdadır.[41]

Dönme süreleri

Chiron ve Chariklo adlı cisimlerin ışık eğrilerinin dönme süresi analizi sırasıyla 5,5±0,4~ ve 7,0± 0,6~ saatlik dönme süresi elde edilmiştir.[42]

Boyut, yoğunluk, yansıtma

Centaurların boyutları yüzlerce kilometre çapa kadar erişebilir. Bilinen en büyük centaurun çapı yaklaşık 300 kilometreden fazladır ve 20 AU mesefenin ötesinde bir konumda yer almaktadır.[43]

Centaurların albedoları, 0,2 ile 0,02 arasında değişmektedir.[44][13] Bu değer, centaurların çok karanlık görünümlü gök cisimleri olduğunu göstermektedir. Albedolarının düşük olması, yüzeylerinin toz ve kirle kaplı olmasından kaynaklanmaktadır. Bununla birlikte, kırmızı renk veren centaurlar, gri görünümlülere oranla daha yüksek albedo değeri göstermektedir.[44] Kırmızı ve gri cantaurların albedo açısından birbirinden farklı popülasyonlar olduğu %99,95'lik bir güvenle ortaya konmuştur.[45] Gri nesnelerin ortalama albedosu 0,06 ± 0,02 iken daha kırmızı nesnelerin ortalama albedosu ise 0,12 ± 0,05'tir.[45]

Kökenine ilişkin hipotezler

Centaurların kökenleri üzerine yapılan çalışmalar son zamanlarda artmakla birlikte, konuya ilişkin çeşitli iddialar bulunmaktadır. Genel olarak bu cisimlerin Neptün ötesi bölgede yer alan dağınık disk nesneleri ve Kuiper kuşağı ile Oort bulutu nesnelerinin dev gezegenlerin çekim kuvveti nedeniyle yörüngelerinde yaşanan bozulmalar kaynaklı olarak Güneş sistemine çekildikleri, aynı zamanda bu tutarsız yörüngeler sebebiyle de belirli bir zaman sonra benzer şekilde Güneş sistemi dışına doğru itilecekleri hipotezi genel olarak kabul edilmektedir.[46] Centaurlara benzer şekilde; Plutinolar da Kuiper kuşağı kaynaklı olduğu düşünülen ve iki renkli bir yapı[47] sergileyen bir grup olup, Plüton tarafından oluşan yörünge bozulması nedeniyle tüm plutinoların da yörüngelerinin başlangıçta düşünüldüğü kadar kararlı olmadığına dair iddialar bulunmaktadır. [48]

Bununla birlikte, centaurların Jüpiter'le yakın karşılaşmalar veya çarpışmalar sırasında tetiklenen parçalanma olaylarından kaynaklanıyor olabileceği hipotezi öne sürülmüştür. [49] (2020) MK4, P/2008 CL94 (Lemmon) ve P/2010 TO20 (LINEAR-Grauer) adlı centaurlarının yörüngeleri, keşfedilen ilk centaur olan 29P/Schwassmann-Wachmann kuyruklu yıldızının yörüngesine yakın geçmektedir ve cisimlerden birinin aktifken 29P'nin komasından geçmiş olabileceği yakın karşılaşmalar mümkündür.[49]

Ayrıca en az bir centaur, (2013) VZ70, Satürn'ün düzensiz doğal uydu popülasyonu arasında çarpma, parçalanma veya gelgit bozulması kaynaklı bir kökene sahip olabilir.[50]

Önemli üyeler

Detaylı liste için bakınız: Centaurlar listesi (gök cismi)
İsim Yıl Kaşif Yarı yaşam zamanı[1] sınıf, nesnenin enberi ve enöte mesafesiyle tanımlanır: S, Satürn'ün yakınında bir enberi/enöteyi, Uranüs'ün yakınında, N, Neptün'ün yakınında ve K, Kuiper kuşağında bir enberi/enötesi durumunu belirtir.}

}

55576 Amycus 2002 NEAT at Palomar 11.1 Ma UK
54598 Bienor 2000 Marc W. Buie et al. ? U
10370 Hylonome 1995 Mauna Kea Observatory 6.3 Ma UN
10199 Chariklo 1997 Spacewatch 10.3 Ma U
8405 Asbolus 1995 Spacewatch (James V. Scotti) 0.86 Ma SN
7066 Nessus 1993 Spacewatch (David L. Rabinowitz) 4.9 Ma SK
5145 Pholus 1992 Spacewatch (David L. Rabinowitz) 1.28 Ma SN
2060 Chiron 1977 Charles T. Kowal 1.03 Ma SU
  1. ^ Bu iddiaya karşıt görüşler için [3]
  2. ^ Yörünge periyotları 20 yıldan az olan ve yörünge eğikliği ekliptiğe göre 30 dereceye kadar olan kısa periyotlu kuyruklu yıldızlara Jüpiter-ailesi kuyruklu yıldızları (JFC'ler) denmektedir.[17][18]

See also

Notes

  1. ^ For the purpose of this diagram, an object is classified as a centaur if its semi-major axis lies between Jupiter and Neptune

References

  1. ^ a b c d e Horner, J.; Evans, N.W.; Bailey, M. E. (2004). "Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 354 (3): 798–810. arXiv:astro-ph/0407400 $2. Bibcode:2004MNRAS.354..798H. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x. 
  2. ^ Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais (May 2, 2018). "An interstellar origin for Jupiter's retrograde co-orbital asteroid". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 477 (1): L117–L121. arXiv:1805.09013 $2. Bibcode:2018MNRAS.477L.117N. doi:10.1093/mnrasl/sly057. 
  3. ^ Billings, Lee (21 May 2018). "Astronomers Spot Potential "Interstellar" Asteroid Orbiting Backward around the Sun". Scientific American. Erişim tarihi: 1 June 2018. 
  4. ^ a b Sarid, G.; Volk, K.; Steckloff, J.; Harris, W.; Womack, M.; Woodney, L. (2019). "29P/Schwassmann-Wachmann 1, A Centaur in the Gateway to the Jupiter-Family Comets". The Astrophysical Journal Letters. 883 (1): 7. arXiv:1908.04185 $2. Bibcode:2019ApJ...883L..25S. doi:10.3847/2041-8213/ab3fb3. 
  5. ^ a b Sheppard, S.; Jewitt, D.; Trujillo, C.; Brown, M.; Ashley, M. (2000). "A Wide-Field CCD Survey for Centaurs and Kuiper Belt Objects". The Astronomical Journal. 120 (5): 2687–2694. arXiv:astro-ph/0008445 $2. Bibcode:2000AJ....120.2687S. doi:10.1086/316805. 
  6. ^ Jewitt, David; Haghighipour, Nader (2007). "Irregular Satellites of the Planets: Products of Capture in the Early Solar System" (PDF). Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 45 (1): 261–95. arXiv:astro-ph/0703059 $2. Bibcode:2007ARA&A..45..261J. doi:10.1146/annurev.astro.44.051905.092459. 2009-09-19 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  7. ^ http://sites.nationalacademies.org/cs/groups/ssbsite/documents/webpage/ssb_183286.pdf
  8. ^ a b c Wierzchos, K.; Womack, M.; Sarid, G. (2017). "Carbon Monoxide in the Distantly Active Centaur (60558) 174P/Echeclus at 6 au". The Astronomical Journal. 153 (5): 8. arXiv:1703.07660 $2. Bibcode:2017AJ....153..230W. doi:10.3847/1538-3881/aa689c. 
  9. ^ Bauer, James M.; Fernández, Yanga R.; Meech, Karen J. (Ağustos 2003). "An Optical Survey of the Active Centaur C/NEAT (2001 T4)". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (İngilizce). 115 (810): 981–989. doi:10.1086/377012. ISSN 0004-6280. 
  10. ^ a b Bauer, James M.; Meech, Karen J.; Fernández, Yanga R.; Farnham, Tony L.; Roush, Ted L. (2002-11-12). "Observations of the Centaur 1999 UG5: Evidence of a Unique Outer Solar System Surface". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (İngilizce). 114 (802): 1309. doi:10.1086/344586. ISSN 1538-3873. 
  11. ^ "Unusual Minor Planets". Minor Planet Center. Erişim tarihi: 25 October 2010. 
  12. ^ "Orbit Classification (Centaur)". JPL Solar System Dynamics. Erişim tarihi: 13 October 2008. 
  13. ^ a b "JPL Small-Body Database Search Engine: List of centaurs". JPL Solar System Dynamics. Erişim tarihi: 11 October 2018. 
  14. ^ Elliot, J.L.; Kern, S. D.; Clancy, K. B.; Gulbis, A. A. S.; Millis, R. L.; Buie, M. W.; Wasserman, L. H.; Chiang, E. I.; Jordan, A. B.; Trilling, D. E.; Meech, K. J. (2005). "The Deep Ecliptic Survey: A Search for Kuiper Belt Objects and Centaurs. II. Dynamical Classification, the Kuiper Belt Plane, and the Core Population". The Astronomical Journal. 129 (2): 1117–1162. Bibcode:2005AJ....129.1117E. doi:10.1086/427395. 
  15. ^ a b Gladman, B.; Marsden, B.; Van Laerhoven, C. (2008). Nomenclature in the Outer Solar System (PDF). The Solar System Beyond Neptune. Bibcode:2008ssbn.book...43G. ISBN 978-0-8165-2755-7. 
  16. ^ Chaing, Eugene; Lithwick, Y.; Murray-Clay, R.; Buie, M.; Grundy, W.; Holman, M. (2007). Reipurth, B.; Jewitt, D.; Keil, K. (Ed.). "A Brief History of Transneptunian Space". Protostars and Planets V. Tucson, AZ: University of Arizona Press: 895–911. arXiv:astro-ph/0601654 $2. Bibcode:2007prpl.conf..895C. 
  17. ^ "The Jupiter Family Comets". Department of Terrestrial Magnetism Carnegie Institution of Washington. Erişim tarihi: 11 August 2013. 
  18. ^ "Comets – where are they ?". British Astronomical Association. 6 November 2012. 5 August 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 August 2013. 
  19. ^ a b Womack, M.; Wierzchos, K.; Sarid, G. (2017). "CO in Distantly Active Comets". Publications of the Astronomical Society of the Pacific. 129 (973): 031001. arXiv:1611.00051 $2. Bibcode:2017PASP..129c1001W. doi:10.1088/1538-3873/129/973/031001. 
  20. ^ Lacerda, P. (2013). "Comet P/2010 TO20 LINEAR-Grauer as a Mini-29P/SW1". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 883 (2): 1818–1826. arXiv:1208.0598 $2. Bibcode:2013MNRAS.428.1818L. doi:10.1093/mnras/sts164. 
  21. ^ Grundy, Will; Stansberry, J.A.; Noll, K; Stephens, D.C.; Trilling, D.E.; Kern, S.D.; Spencer, J.R.; Cruikshank, D.P.; Levison, H.F. (2007). "The orbit, mass, size, albedo, and density of (65489) Ceto/Phorcys: A tidally-evolved binary Centaur". Icarus. 191 (1): 286–297. arXiv:0704.1523 $2. Bibcode:2007Icar..191..286G. doi:10.1016/j.icarus.2007.04.004. 
  22. ^ Brown, Michael E. "How many dwarf planets are there in the outer solar system? (updates daily)". California Institute of Technology. Erişim tarihi: 13 February 2021. 
  23. ^ C. de la Fuente Marcos; R. de la Fuente Marcos (2014). "Large retrograde Centaurs: visitors from the Oort cloud?". Astrophysics and Space Science. 352 (2): 409–419. arXiv:1406.1450 $2. Bibcode:2014Ap&SS.352..409D. doi:10.1007/s10509-014-1993-9. 
  24. ^ Fathi Namouni and Maria Helena Moreira Morais (May 2020). "An interstellar origin for high-inclination Centaurs". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 494 (2): 2191–2199. arXiv:2004.10510 $2. Bibcode:2020MNRAS.494.2191N. doi:10.1093/mnras/staa712. 
  25. ^ Raymond, S. N.; Brasser, R.; Batygin, K.; Morbidelli, A. (2020). "No evidence for interstellar planetesimals trapped in the Solar system". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society: Letters. 497 (1): L46–L49. arXiv:2006.04534 $2. Bibcode:2020MNRAS.497L..46M. doi:10.1093/mnrasl/slaa111. 
  26. ^ Namouni, Fathi (2022). "Inclination pathways of planet-crossing asteroids". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 510: 276–291. arXiv:2111.10777 $2. doi:10.1093/mnras/stab3405. 
  27. ^ a b c Blondel, Philippe, (Ed.) (2006). Solar system update. Springer Praxis books in astronomy and planetary sciences. Berlin Heidelberg New York: Springer. ISBN 978-3-540-26056-1. 
  28. ^ Barucci, M. A.; Doressoundiram, A.; Cruikshank, D. P. (2003). "Physical Characteristics of TNOs and Centaurs" (PDF). Laboratory for Space Studies and Astrophysics Instrumentation, Paris Observatory. 29 May 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 March 2008. 
  29. ^ Bauer, James M.; Fernández, Yanga R.; Meech, Karen J. (Ağustos 2003). "An Optical Survey of the Active Centaur C/NEAT (2001 T4)". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (İngilizce). 115 (810): 981–989. doi:10.1086/377012. ISSN 0004-6280. 
  30. ^ Peixinho, N.; Doressoundiram, A.; Delsanti, A.; Boehnhardt, H.; Barucci, M. A.; Belskaya, I. (2003). "Reopening the TNOs Color Controversy: Centaurs Bimodality and TNOs Unimodality". Astronomy and Astrophysics. 410 (3): L29–L32. arXiv:astro-ph/0309428 $2. Bibcode:2003A&A...410L..29P. doi:10.1051/0004-6361:20031420. 
  31. ^ Hainaut, O. R.; Delsanti, A. C. (2002-07-01). "Colors of Minor Bodies in the Outer Solar System. A statistical analysis". Astronomy and Astrophysics. 389: 641–664. doi:10.1051/0004-6361:20020431. ISSN 0004-6361. 
  32. ^ Bir Magnezyum Demir Silikat sınıfı (Mg, Fe)2SiO4, magmatik kayaçların ortak bileşenleri.
  33. ^ Dotto, E; Barucci, M A; De Bergh, C (June 2003). "Colours and composition of the Centaurs". Earth, Moon, and Planets. 92 (1–4): 157–167. Bibcode:2003EM&P...92..157D. doi:10.1023/b:moon.0000031934.89097.88. 
  34. ^ Luu, Jane X.; Jewitt, David; Trujillo, C. A. (2000). "Water Ice on 2060 Chiron and its Implications for Centaurs and Kuiper Belt Objects". The Astrophysical Journal. 531 (2): L151–L154. arXiv:astro-ph/0002094 $2. Bibcode:2000ApJ...531L.151L. doi:10.1086/312536. PMID 10688775. 
  35. ^ Fernandez, Y. R.; Jewitt, D. C.; Sheppard, S. S. (2002). "Thermal Properties of Centaurs Asbolus and Chiron". The Astronomical Journal. 123 (2): 1050–1055. arXiv:astro-ph/0111395 $2. Bibcode:2002AJ....123.1050F. doi:10.1086/338436. 
  36. ^ "JPL Close-Approach Data: 38P/Stephan-Oterma". NASA. 1981-04-04. last obs. Erişim tarihi: 2009-05-07. 
  37. ^ a b Dobson, Matthew M.; Schwamb, Megan E.; Benecchi, Susan D.; Verbiscer, Anne J.; Fitzsimmons, Alan; Shingles, Luke J.; Denneau, Larry; Heinze, A. N.; Smith, Ken W.; Tonry, John L.; Weiland, Henry (2023-04-01). "Phase Curves of Kuiper Belt Objects, Centaurs, and Jupiter-family Comets from the ATLAS Survey". The Planetary Science Journal. 4 (4): 75. doi:10.3847/psj/acc463. ISSN 2632-3338. 
  38. ^ Choi, Y-J.; Weissman, P.R.; Polishook, D. (January 2006). "(60558) 2000 EC_98". IAU Circ. (8656): 2. 
  39. ^ Jewitt, D. (2009). "The Active Centaurs". The Astronomical Journal. 137 (5): 4295–4312. arXiv:0902.4687 $2. Bibcode:2009AJ....137.4296J. doi:10.3847/1538-3881/aa689c. 
  40. ^ Womack, M.; Stern, A. (1999). "Observations of Carbon Monoxide in (2060) Chiron" (PDF). Lunar and Planetary Science XXVIII. Erişim tarihi: 2017-07-11. 
  41. ^ Mazzotta Epifani, E.; Palumbo, P.; Capria, M. T.; Cremonese, G.; Fulle, M.; Colangeli, L. (2006). "The dust coma of the active Centaur P/2004 A1 (LONEOS): a CO-driven environment?". Astronomy & Astrophysics. 460 (3): 935–944. Bibcode:2006A&A...460..935M. doi:10.1051/0004-6361:20065189. 
  42. ^ Galiazzo, M. A.; de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R.; Carraro, G.; Maris, M.; Montalto, M. (2016). "Photometry of Centaurs and trans-Neptunian objects: 2060 Chiron (1977 UB), 10199 Chariklo (1997 CU26), 38628 Huya (2000 EB173), 28978 Ixion (2001 KX76), and 90482 Orcus (2004 DW)". Astrophysics and Space Science. 361 (3): 212–218. arXiv:1605.08251 $2. Bibcode:2016Ap&SS.361..212G. doi:10.1007/s10509-016-2801-5. 
  43. ^ Galiazzo, M. A.; Wiegert, P.; Aljbaae, S. (2016). "Influence of the Centaurs and TNOs on the main belt and its families". Astrophysics and Space Science. 361 (12): 361–371. arXiv:1611.05731 $2. Bibcode:2016Ap&SS.361..371G. doi:10.1007/s10509-016-2957-z. 
  44. ^ a b Romanishin, W.; Tegler, S. C. (2018-06-20). "Albedos of Centaurs, Jovian Trojans, and Hildas". The Astronomical Journal. 156 (1): 19. doi:10.3847/1538-3881/aac210. ISSN 1538-3881. 
  45. ^ a b Barucci, M. Antonietta (2008). "Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope". The Solar System Beyond Neptune (İngilizce). University of Arizona Press. ISBN 978-0-8165-2755-7. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023. 
  46. ^ Di Sisto, Romina P.; Brunini, Adrián (Eylül 2007). "The origin and distribution of the Centaur population". Icarus (İngilizce). 190 (1): 224–235. doi:10.1016/j.icarus.2007.02.012. 
  47. ^ Tegler, S. C.; Romanishin, W.; Consolmagno, S. J., G. J. (2016-12-05). "TWO COLOR POPULATIONS OF KUIPER BELT AND CENTAUR OBJECTS AND THE SMALLER ORBITAL INCLINATIONS OF RED CENTAUR OBJECTS". The Astronomical Journal. 152 (6): 210. doi:10.3847/0004-6256/152/6/210. ISSN 1538-3881. 
  48. ^ Wan, X.-S.; Huang, T.-Y. (2001). "The orbit evolution of 32 plutinos over 100 million years". Astronomy and Astrophysics. 368 (2): 700–705. Bibcode:2001A&A...368..700W. doi:10.1051/0004-6361:20010056. 
  49. ^ a b de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R.; Licandro, J.; Serra-Ricart, M.; Martino, S.; de Leon, J.; Chaudry, F.; Alarcón, M. R. (13 May 2021). "The active centaur 2020 MK4". Astronomy & Astrophysics. 649 (1): A85 (15 pages). arXiv:2104.01668 $2. Bibcode:2021A&A...649A..85D. doi:10.1051/0004-6361/202039117. 
  50. ^ de la Fuente Marcos, C.; de la Fuente Marcos, R. (10 January 2022). "Centaur 2013 VZ70: Debris from Saturn's irregular moon population?". Astronomy & Astrophysics. 657 (1): A59 (10 pp). arXiv:2110.04264 $2. Bibcode:2022A&A...657A..59D. doi:10.1051/0004-6361/202142166. 

External links

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Centaur_(küçük_gezegen)&oldid=30004041" sayfasından alınmıştır