Çin ekonomik reformu: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Metehan2 (mesaj | katkılar)
Devriyeler
11.621 değişiklik
kDeğişiklik özeti yok
Makina86 (mesaj | katkılar)
Beyaz liste
8.570 değişiklik
1979 -1984 arası ve başlangıç reformları hakkında bilgi eklendi
Etiket: 2017 kaynak düzenleyici
6. satır: 6. satır:


Çin'deki ekonomik politikaların başarısı ve bunları uygulama şekilleri Çin toplumunda muazzam değişikliklerle sonuçlanmıştır. Büyük ölçekli hükûmet planlama programlarının piyasa özellikleriyle birleştirilmesi yoksulluğu asgariye indirirken, gelirler ve gelir eşitsizlikleri arttı ve [[Çin'deki Yeni Sol|Yeni Sol]]un öncülük ettiği tepkilere yol açtı. Akademik çevrelerde Çin'deki "çift yönlü" ekonominin başarısının nedeni tartışılmakta ve hem [[Doğu Bloku]] ile [[Rusya]]'da sosyalizmi reform etme çabalarıyla hem de diğer gelişmekte olan ülke ekonomilerinin büyümesiyle karşılaştırılmıştır.
Çin'deki ekonomik politikaların başarısı ve bunları uygulama şekilleri Çin toplumunda muazzam değişikliklerle sonuçlanmıştır. Büyük ölçekli hükûmet planlama programlarının piyasa özellikleriyle birleştirilmesi yoksulluğu asgariye indirirken, gelirler ve gelir eşitsizlikleri arttı ve [[Çin'deki Yeni Sol|Yeni Sol]]un öncülük ettiği tepkilere yol açtı. Akademik çevrelerde Çin'deki "çift yönlü" ekonominin başarısının nedeni tartışılmakta ve hem [[Doğu Bloku]] ile [[Rusya]]'da sosyalizmi reform etme çabalarıyla hem de diğer gelişmekte olan ülke ekonomilerinin büyümesiyle karşılaştırılmıştır.

==Reformların seyri==

=== Reformların başlangıcı ===
Eylül 1976'da [[Mao Zedong]] öldü ve Ekim ayında [[Hua Guofeng]], [[Ye Jianying]] ve [[Wang Dongxing]] ile birlikte [[Dörtlü Çete]]'yi tutuklayarak [[Kültür Devrimi]]'ne son verdi. Hua'nın Kültür Devrimi dönemi ekonomi politikalarından kopuşu, [[Deng Şiaoping]]'in 1975 reform ajandasıyla tutarlıydı.<ref name=":0" /> Hua, ulusal ekonomik kalkınmayı en yüksek öncelikli sorun yaptı ve "üretici güçlerin özgürleşmesi"nin sağlanması gereğini vurguladı.<ref name=":0" /> "Sovyet tarzı büyük sanayileşmeyi kapitalist dünyaya açılmayla birleştirdi". Onun liderliğinde Çin, ilk Özel Ekonomik Bölgesini açtı ve doğrudan yabancı yatırımı çekmek için büyük çabalar başlattı.<ref name=":0" />

"Boluan Fanzheng" döneminde, özellikle Deng ve reformist müttefiklerinin Aralık 1978'de Hua Guofeng'in yerine [[Ulu lider|en önemli lider]] olarak Deng ile iktidara gelmesinden sonra, ekonomik reformlar ciddi şekilde başladı. Deng iktidara geldiğinde, seçkinler arasında ekonomik reformlar için yaygın bir destek vardı.<ref>{{Cite book |last1=Marquis |first1=Christopher |title=Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise |last2=Qiao |first2=Kunyuan |date=2022-11-15 |publisher=[[Yale University Press]] |isbn=978-0-300-26883-6 |doi=10.2307/j.ctv3006z6k |jstor=j.ctv3006z6k |s2cid=253067190 |author-link=Christopher Marquis}}</ref> ''de facto'' (fiili) lider olarak Deng'in politikaları, parti muhafazakarlarının muhalefetiyle karşılaştı ancak ülkenin zenginliğini artırmada son derece başarılı oldu.

===1979–1984===
[[Dosya:深圳邓小平画像.jpg|küçükresim|Deng Şiaoping'in 1979'da Deng tarafından onaylanan ilk [[Çin'in özel ekonomik bölgeleri|özel ekonomik bölgeleri]]nden biri olan [[Shenzen|Shenzhen, Guangdong'daki resmi.|alt=|250x250px]]

1979'da Deng Şiaoping, "Dört Modernizasyon" hedefini vurguladı ve ayrıca "xiaokang" veya "orta derecede müreffeh toplum" fikrini önerdi.<ref>{{Cite web|date=21 November 2019|title=Meet "moderately prosperous" China|url=https://worldin.economist.com/article/17353/edition2020meet-moderately-prosperous-china|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200604040502/https://worldin.economist.com/article/17353/edition2020meet-moderately-prosperous-china |archive-date=2020-06-04 |access-date=2020-05-26|website=Economist|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Commentary: Sprinting toward a moderately prosperous society|url=http://www.xinhuanet.com/english/2019-03/04/c_137868580.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20190304175320/http://www.xinhuanet.com/english/2019-03/04/c_137868580.htm |archive-date=2019-03-04 |access-date=2020-05-26|website=[[Xinhuanet]]}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Wong|first=John|date=1998-03-01|title=Xiao‐kang: Deng Xiaoping's socio‐economic development target for China|url=https://doi.org/10.1080/10670569808724309|journal=Journal of Contemporary China|volume=7|issue=17|pages=141–152|doi=10.1080/10670569808724309|issn=1067-0564}}</ref> [[Lee Kuan Yew]]'in [[Singapur tarihi|Singapur]]'da ekonomik başarı yaratmada başarıları, Çin'deki Komünist liderlik üzerinde derin bir etkisi vardı. Çin'deki liderler özellikle Deng Xiaoping döneminde, onun ekonomik büyüme, girişimcilik ve muhalefeti ince bir şekilde bastırma politikalarını taklit etmek için büyük çaba sarf ettiler. Yıllar içinde, 22.000'den fazla Çinli yetkili, yöntemleri incelemek üzere Singapur'a gönderildi.<ref>{{cite news|first=C.|last=Buckley|title=In Lee Kuan Yew, China Saw a Leader to Emulate|url=https://sinosphere.blogs.nytimes.com/2015/03/23/in-lee-kuan-yew-china-saw-a-leader-to-emulate/|work=The New York Times|url-access=subscription|archive-date=March 24, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150324185135/https://sinosphere.blogs.nytimes.com/2015/03/23/in-lee-kuan-yew-china-saw-a-leader-to-emulate/|date=March 23, 2015}}</ref>

Deng'in ilk reformları, Çin Komünist Partisi tarafından uzun süredir yanlış yönetilen bir sektör olan tarımda başladı. 1970'lerin sonlarında, gıda kaynakları ve üretim o kadar yetersiz hale geldi ki, hükümet yetkilileri Çin'in [[Büyük İleri Atılım|Büyük İleri Atılım]] sırasında on milyonlarca insanı öldüren kıtlıklar olan "[[Büyük Çin Kıtlığı|1959 felaketini]]" tekrarlamak üzere olduğu konusunda uyarıda bulunuyordu.<ref>{{harvnb|Brandt|2008|p=8}}</ref> Deng, tarımı kollektiflikten uzaklaştırarak ve Halk komünlerinin topraklarını özel parsellere bölen hanehalkı sorumluluk sistemini vurgulayarak yanıt verdi. Yeni politikaya göre köylüler, mahsullerinin sözleşmeli bir kısmını hükümete sattıkları sürece toprakları üzerinde resmi kontrol uygulayabiliyorlardı.<ref name="auto">{{Cite book|title=The World Transformed: 1945 to the Present|last1=Hunt|first1=Michael H.|isbn=9780312245832|pages=355|ol=OL3695802M|oclc=1151774819|lccn=2003101700|year=2004|url=https://archive.org/details/worldtransformed0000hunt/page/n5/mode/1up|location=Boston|publisher=Bedford/St. Martin's}}</ref> Bu hareket, 1975 ile 1985 yılları arasında tarımsal üretimi yüzde 25 artırarak, ekonominin diğer bölümlerinin özelleştirilmesi için bir emsal oluşturdu.<ref name="auto"/> Deng'in teşvik ettiği reformların aşağıdan yukarıya yaklaşımı, Sovyetler Birliği'ndeki [[Perestroyka]]'nın yukarıdan aşağıya yaklaşımının aksine, Çin'in ekonomik geçişinin başarısına katkıda bulunan önemli bir faktör olarak görülür.<ref>Cited by Susan L. Shirk in ''The Political Logic of Economic Reform in China'', University of California, Berkeley and Los Angeles, 1993. {{ISBN|0-520-07706-7}}</ref>

Verimliliği artırmak için kentsel sanayide de reformlar uygulandı. (Devlete ait işletme reformu 1979) devlete ait sanayilerin plan kotasının üzerindeki herhangi bir üretimi satmasına izin verilen ve malların hem plan hem de piyasa fiyatlarından satılarak vatandaşların Maocu dönemin kıtlıklardan kaçınmasına olanak tanıyan ikili bir fiyat sistemi getirildi. Ayrıca 1980'lerde Endüstriyel Sorumluluk Sisteminin benimsenmesi, bireylerin veya grupların işletmeyi sözleşme ile yönetmesine izin vererek devlete ait işletmelerin gelişimini daha da teşvik eder. Komünistlerin iktidara gelmesinden bu yana ilk kez özel işletmelerin faaliyet göstermesine izin verildi ve yavaş yavaş endüstriyel üretimin daha büyük bir yüzdesini oluşturmaya başladılar.<ref>{{harvnb|Brandt|2008|p=10}}</ref> Fiyat esnekliği de artırılarak hizmet sektörü genişletildi.<ref name="Loren 11">{{harvnb|Brandt|2008|p=11}}</ref>

Aynı zamanda, Aralık 1978'de Deng, Çin'de iş kurmak isteyen yabancı işletmelere kapı açmak için [[Açık Kapı Politikası]] adlı yeni bir politika duyurdu.<ref name="bbc">{{cite web |url= http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/02/china_party_congress/china_ruling_party/key_people_events/html/open_door_policy.stm |title= Open Door Policy |publisher= BBC |access-date= 2019-05-17 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170725013350/http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/02/china_party_congress/china_ruling_party/key_people_events/html/open_door_policy.stm |archive-date= 2017-07-25 |url-status= live }}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=-ab47HrgioMC&pg=PA1 |title=The China-Hong Kong Connection: The Key to China's Open Door Policy|author= Yun-Wing Sung| publisher=Cambridge University Press |date=16 January 1992|isbn= 978-0521382458 }}</ref> [[Kuomintang]] döneminden bu yana ilk kez ülke [[Doğrudan yabancı yatırım|yabancı yatırıma]] açıldı. Deng, yabancı yatırım için, ekonomik büyümeyi engelleyen bürokratik düzenlemelerden ve müdahalelerden nispeten bağımsız olan, [[Shenzhen]], [[Zhuhai]] ve [[Xiamen]] dahil olmak üzere bir dizi Özel Ekonomik Bölge yarattı. Bu bölgeler, ulusal ekonomi için büyümenin motorları haline geldi.<ref name="Loren 11"/> 31 Ocak 1979'da Shenzhen'in Shekou Sanayi Bölgesi kuruldu ve Çin'de "açılan" ilk deneysel alan oldu.<ref name=":11">{{Cite web|date=2018-12-27|title=Unsung hero of China's opening up is star of Shenzhen museum|url=https://www.scmp.com/lifestyle/travel-leisure/article/2179330/unsung-hero-chinas-opening-40-years-ago-remembered-shenzhen|access-date=2020-09-05|website=South China Morning Post|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Shekou Industrial Zone — firsts in reform and opening-up|url=https://www.chinadaily.com.cn/regional/2016-10/09/content_27003052.htm|access-date=2020-09-05|website=[[China Daily]]}}</ref>

Temmuz 1979'da Çin, Çin ve yabancı yatırımın kullanıldığı ortak girişim yasasını kabul etti.<ref name=":21">{{Cite book |last=Zhao |first=Suisheng |url=https://www.worldcat.org/oclc/1332788951 |title=The dragon roars back : transformational leaders and dynamics of Chinese foreign policy |date=2023 |publisher=[[Stanford University Press]] |isbn=978-1-5036-3415-2 |location=Stanford, California |pages=54–55 |oclc=1332788951}}</ref> Bu yasa, Amerika Birleşik Devletleri gibi gelişmiş ülkelerden yabancı teknoloji ve sermayenin çekilmesine ve emilmesine yardımcı olmada etkili oldu, Çin'in bu tür ülkelere ihracatını kolaylaştırdı ve böylece Çin'in müteakip hızlı ekonomik büyümesine katkıda bulundu.[<ref name=":21" />

Yuan Geng'in önderliğinde, "Shekou modeli" yavaş yavaş oluşturuldu ve ünlü sloganı ''Vakit Nakittir, Verimlilik Hayattır'' ve daha sonra Çin'in diğer bölgelerine geniş çapta yayıldı.<ref name=":11" /><ref>{{Cite web|last=Cheong|first=Danson|date=2018-12-07|title=Shenzhen – from village to city of opportunities|url=https://www.straitstimes.com/asia/east-asia/shenzhen-birthplace-of-chinas-reforms|access-date=2020-09-05|website=The Straits Times|language=en}}</ref> Ocak 1984'te Deng Şiaoping, Shenzhen ve Zhuhai'ye ilk teftiş gezisini yaptı ve "Shenzhen hızını" ve özel ekonomi bölgelerinin başarısını övdü.<ref>{{Cite web|title=Jan 24–29,1984: Deng Xiaoping visits Shenzhen and Zhuhai – China – Chinadaily.com.cn|url=https://www.chinadaily.com.cn/china/19thcpcnationalcongress/2011-01/24/content_29715088.htm|access-date=2020-06-17|website=China Daily}}</ref><ref>{{Cite book|last=Yuan|first=Yiming|url=https://books.google.com/books?id=QpNcDgAAQBAJ&q=Deng+Xiaoping+1984+shenzhen+speed&pg=PA25|title=Studies on China's Special Economic Zones|date=2017-03-15|publisher=Springer|isbn=978-981-10-3704-7|language=en}}</ref>

[[Dosya:Hu Yaobang Bronze statue at Yaobang Cemetery.jpg|küçükresim|200x200px|Dönemin [[Çin Komünist Partisi genel sekreteri|ÇKP Genel Sekreteri]] [[Hu Yaobang]], dönemin [[Çin başbakanı]] [[Zhao Ziyang]] ile birlikte reformların uygulanmasında önemli bir rol oynadı.]]

Deng Şiaoping'in yanı sıra reformların gerçekleştirilmesine yardımcı olan önemli üst düzey reformcular arasında o zamanki [[Çin Komünist Partisi genel sekreteri|ÇKP Genel Sekreteri]] [[Hu Yaobang]] ve ardından [[Çin başbakanı]] [[Zhao Ziyang]] yer alır.<ref>{{Cite web|date=2019-04-14|title=Hu Yaobang: an icon of China's reform – and of how little has changed|url=https://www.scmp.com/week-asia/opinion/article/3005932/mao-tiananmen-hu-yaobang-icon-chinas-reform-and-reminder-how|access-date=2021-01-12|website=South China Morning Post|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2015-01-14|title=Zhao Ziyang: The forgotten architect of China's economic reforms {{!}} DW {{!}} 14.01.2015|url=https://www.dw.com/en/zhao-ziyang-the-forgotten-architect-of-chinas-economic-reforms/a-18189721|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150820065657/http://www.dw.com/en/zhao-ziyang-the-forgotten-architect-of-chinas-economic-reforms/a-18189721 |archive-date=2015-08-20 |access-date=2021-01-12|publisher=[[Deutsche Welle]]|language=en-GB}}</ref> Deng'in reformlarını destekleyen diğer liderler arasında [[Xi Zhongxun]] ([[Şi Cinping]]'in babası), [[Wan Li]], Hu Qili ve diğerleri yer alır.<ref>{{Cite web|last=Hornby|first=Lucy|date=2018-11-15|title=Xi versus Deng, the family feud over China's reforms|url=https://www.ft.com/content/839ccb0c-e439-11e8-8e70-5e22a430c1ad|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181118071750/https://www.ft.com/content/839ccb0c-e439-11e8-8e70-5e22a430c1ad |archive-date=2018-11-18 |access-date=2021-01-12|website=[[Financial Times]]|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|title=Chinese reform politician Wan Li dies at 98|url=https://apnews.com/article/4f27c6724138455fa3e3d4d466c7c3f2|access-date=2021-01-12|website=AP NEWS}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hu Qili Urged People Throughout Country to Help Change China With AM-China, Bjt|url=https://apnews.com/article/35aa6fca81ab24bc070d8010cf0f819d|access-date=2021-01-12|website=AP NEWS}}</ref> Diğer bir etkili lider [[Chen Yun]] idi ve bazıları tarafından reformlar konusunda daha muhafazakar bir ideolojiye sahip olan Deng'den sonra Çin'deki en güçlü ikinci kişi olarak görülüyordu.<ref>{{Cite journal|last=Bachman|first=David|year=1986|title=Differing Visions of China's Post-Mao Economy: The Ideas of Chen Yun, Deng Xiaoping, and Zhao Ziyang|url=https://www.jstor.org/stable/2644194|journal=Asian Survey|volume=26|issue=3|pages=292–321|doi=10.2307/2644194|jstor=2644194|issn=0004-4687}}</ref><ref name=":8">{{Cite news|last=Wudunn|first=Sheryl|date=1995-04-11|title=Chen Yun, a Chinese Communist Patriarch Who Helped Slow Reforms, Is Dead at 89 (Published 1995)|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1995/04/11/obituaries/chen-yun-a-chinese-communist-patriarch-who-helped-slow-reforms-is-dead-at-89.html|access-date=2021-01-12|issn=0362-4331}}</ref><ref name=":10">{{Cite news|title=CHEN YUN DIES|language=en-US|newspaper=[[The Washington Post]]|url=https://www.washingtonpost.com/archive/local/1995/04/11/chen-yun-dies/f1ff26a6-ed7c-4e4e-9505-34d66a5c5deb/|access-date=2021-01-12|issn=0190-8286}}</ref> Deng Şiaoping, modern Çin'in ekonomik reformlarının mimarı olarak kabul edilse de, Chen, planlama ve inşasının ayrıntılarına daha doğrudan dahil oldu ve Deng'in birçok reformuna karşı çıkan güce liderlik etti.<ref name=":8" /><ref name=":12">{{Cite journal|last=Sullivan|first=Lawrence R.|year=1988|title=Assault on the Reforms: Conservative Criticism of Political and Economic Liberalization in China, 1985–86|url=https://www.jstor.org/stable/654442|journal=The China Quarterly|volume=114|issue=114|pages=198–222|doi=10.1017/S030574100002676X|jstor=654442|s2cid=154870609 |issn=0305-7410}}</ref> İki taraf, Chen 1995'te ölene kadar reformların genel yönü konusunda mücadele etti.<ref name=":8" /><ref name=":10" /><ref name=":12" /> Chen'in fikirlerinin önemli bir özelliği, genel bir plan kapsamında kaynakları tahsis etmek için piyasayı kullanmaktı. 1980'lerin başındaki bazı reformlar, aslında, Chen'in 1950'lerin ortalarında ana hatlarını çizdiği bir programın uygulanmasıydı. Chen buna "kuş kafesi ekonomisi (鸟笼经济/鳥籠經濟)" adını verdi.<ref>Exupoli. [http://sites.google.com/site/exupoli/Home/exupoli-community/birdcage-economy "Bird Cage Economics"]. ''Exupoli.net''.</ref><ref name=":9" /> Chen'e göre, "kafes plandır ve büyük ya da küçük olabilir. Ancak kuş [ekonomi] kafes içinde istediği gibi uçmakta özgürdür."<ref name=":8" /><ref name=":9">{{Citation|last1=Coase|first1=Ronald|title=A Bird in the Cage: Market Reform under Socialism|year=2012|url=https://doi.org/10.1057/9781137019370_4|work=How China Became Capitalist|pages=68–103|editor-last=Coase|editor-first=Ronald|place=London|publisher=Palgrave Macmillan UK|language=en|doi=10.1057/9781137019370_4|isbn=978-1-137-01937-0|access-date=2021-01-12|last2=Wang|first2=Ning|editor2-last=Wang|editor2-first=Ning}}</ref> Chen ve [[Li Xiannian]] dahil olmak üzere diğer bazı muhafazakar liderler, Deng'in savunduğu önde gelen özel ekonomik bölge olan Shenzhen'i hiç ziyaret etmediler.<ref name=":9" />


== Ayrıca bakınız ==
== Ayrıca bakınız ==

Sayfanın 13.32, 26 Mayıs 2023 tarihindeki hâli

Çin ekonomik reformu (Basitleştirilmiş Çince: 改革开放; Geleneksel Çince: 改革開放; pinyin: Gǎigé kāifàng, harfi harfine "reform ve açılma"), Çin'de Deng Şiaoping önderliğiyle Çin Komünist Partisindeki reformist kesimlerin Aralık 1978'de başlattığı ve "Çin değerleri ile sosyalizm" olarak anılan ekonomik reform programına ilişkindir.

19. yüzyıl öncesinde Çin, dünyanın en büyük ve en gelişmiş ekonomilerinden birine sahipti.[1] 18. yüzyılda Adam Smith, Çin'in uzun zamandan beri dünyanın en zengin, yani en bereketli, en çalışkan, en müreffeh ve en şehirleşmiş ülkelerinden biri olduğunu ileri sürdü.[2] Ekonomik büyüme 16. yüzyıldan itibaren durmaya başladı[3] ve 1930'larda kısa süreli bir toparlamanın dışında 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın büyük bir kısmında mutlak anlamda geriledi.[4]

Pazar ilkelerini getiren ekonomik reformlar 1978'de başlamış ve iki aşamada gerçekleşmiştir. İlk aşama kapsamında 1970'lerin sonlarında ve 1980'lerin başında tarım dekollektifleştirildi, ülke yabancı yatırıma açıldı ve girişimcilerin işletmeye başlamasına izin verildi. Bununla birlikte, çoğu sanayi hâlâ devlet mülkiyetinde kaldı. 1980'lerin sonlarında ve 1990'larda reformun ikinci aşaması, bankacılık ve petrol gibi sektörlerde devlet tekelleri kalmış olmasına rağmen, devlete ait sanayinin özelleştirilmesi ve kontrat yapması ve fiyat kontrollerinin, korumacı politikaların ve düzenlemelerin kaldırılmasını içeriyordu. Özel sektör, 2005 yılına kadar Çin'de gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 70'ini oluşturan olağanüstü bir büyüme kaydetti.[5] 1978'den 2013'e kadar benzeri görülmemiş bir büyüme gerçekleşti; ekonomi yılda% 9.5 arttı. Muhafazakâr Hu-Vın Yönetimi, bazı reformları geri çevirerek 2005 sonrasında ekonomiyi daha fazla denetledi ve kontrol etti.[6]

Çin'deki ekonomik politikaların başarısı ve bunları uygulama şekilleri Çin toplumunda muazzam değişikliklerle sonuçlanmıştır. Büyük ölçekli hükûmet planlama programlarının piyasa özellikleriyle birleştirilmesi yoksulluğu asgariye indirirken, gelirler ve gelir eşitsizlikleri arttı ve Yeni Solun öncülük ettiği tepkilere yol açtı. Akademik çevrelerde Çin'deki "çift yönlü" ekonominin başarısının nedeni tartışılmakta ve hem Doğu Bloku ile Rusya'da sosyalizmi reform etme çabalarıyla hem de diğer gelişmekte olan ülke ekonomilerinin büyümesiyle karşılaştırılmıştır.

Reformların seyri

Reformların başlangıcı

Eylül 1976'da Mao Zedong öldü ve Ekim ayında Hua Guofeng, Ye Jianying ve Wang Dongxing ile birlikte Dörtlü Çete'yi tutuklayarak Kültür Devrimi'ne son verdi. Hua'nın Kültür Devrimi dönemi ekonomi politikalarından kopuşu, Deng Şiaoping'in 1975 reform ajandasıyla tutarlıydı.[7] Hua, ulusal ekonomik kalkınmayı en yüksek öncelikli sorun yaptı ve "üretici güçlerin özgürleşmesi"nin sağlanması gereğini vurguladı.[7] "Sovyet tarzı büyük sanayileşmeyi kapitalist dünyaya açılmayla birleştirdi". Onun liderliğinde Çin, ilk Özel Ekonomik Bölgesini açtı ve doğrudan yabancı yatırımı çekmek için büyük çabalar başlattı.[7]

"Boluan Fanzheng" döneminde, özellikle Deng ve reformist müttefiklerinin Aralık 1978'de Hua Guofeng'in yerine en önemli lider olarak Deng ile iktidara gelmesinden sonra, ekonomik reformlar ciddi şekilde başladı. Deng iktidara geldiğinde, seçkinler arasında ekonomik reformlar için yaygın bir destek vardı.[8] de facto (fiili) lider olarak Deng'in politikaları, parti muhafazakarlarının muhalefetiyle karşılaştı ancak ülkenin zenginliğini artırmada son derece başarılı oldu.

1979–1984

[[Dosya:深圳邓小平画像.jpg|küçükresim|Deng Şiaoping'in 1979'da Deng tarafından onaylanan ilk özel ekonomik bölgelerinden biri olan Shenzhen, Guangdong'daki resmi.|alt=|250x250px

1979'da Deng Şiaoping, "Dört Modernizasyon" hedefini vurguladı ve ayrıca "xiaokang" veya "orta derecede müreffeh toplum" fikrini önerdi.[9][10][11] Lee Kuan Yew'in Singapur'da ekonomik başarı yaratmada başarıları, Çin'deki Komünist liderlik üzerinde derin bir etkisi vardı. Çin'deki liderler özellikle Deng Xiaoping döneminde, onun ekonomik büyüme, girişimcilik ve muhalefeti ince bir şekilde bastırma politikalarını taklit etmek için büyük çaba sarf ettiler. Yıllar içinde, 22.000'den fazla Çinli yetkili, yöntemleri incelemek üzere Singapur'a gönderildi.[12]

Deng'in ilk reformları, Çin Komünist Partisi tarafından uzun süredir yanlış yönetilen bir sektör olan tarımda başladı. 1970'lerin sonlarında, gıda kaynakları ve üretim o kadar yetersiz hale geldi ki, hükümet yetkilileri Çin'in Büyük İleri Atılım sırasında on milyonlarca insanı öldüren kıtlıklar olan "1959 felaketini" tekrarlamak üzere olduğu konusunda uyarıda bulunuyordu.[13] Deng, tarımı kollektiflikten uzaklaştırarak ve Halk komünlerinin topraklarını özel parsellere bölen hanehalkı sorumluluk sistemini vurgulayarak yanıt verdi. Yeni politikaya göre köylüler, mahsullerinin sözleşmeli bir kısmını hükümete sattıkları sürece toprakları üzerinde resmi kontrol uygulayabiliyorlardı.[14] Bu hareket, 1975 ile 1985 yılları arasında tarımsal üretimi yüzde 25 artırarak, ekonominin diğer bölümlerinin özelleştirilmesi için bir emsal oluşturdu.[14] Deng'in teşvik ettiği reformların aşağıdan yukarıya yaklaşımı, Sovyetler Birliği'ndeki Perestroyka'nın yukarıdan aşağıya yaklaşımının aksine, Çin'in ekonomik geçişinin başarısına katkıda bulunan önemli bir faktör olarak görülür.[15]

Verimliliği artırmak için kentsel sanayide de reformlar uygulandı. (Devlete ait işletme reformu 1979) devlete ait sanayilerin plan kotasının üzerindeki herhangi bir üretimi satmasına izin verilen ve malların hem plan hem de piyasa fiyatlarından satılarak vatandaşların Maocu dönemin kıtlıklardan kaçınmasına olanak tanıyan ikili bir fiyat sistemi getirildi. Ayrıca 1980'lerde Endüstriyel Sorumluluk Sisteminin benimsenmesi, bireylerin veya grupların işletmeyi sözleşme ile yönetmesine izin vererek devlete ait işletmelerin gelişimini daha da teşvik eder. Komünistlerin iktidara gelmesinden bu yana ilk kez özel işletmelerin faaliyet göstermesine izin verildi ve yavaş yavaş endüstriyel üretimin daha büyük bir yüzdesini oluşturmaya başladılar.[16] Fiyat esnekliği de artırılarak hizmet sektörü genişletildi.[17]

Aynı zamanda, Aralık 1978'de Deng, Çin'de iş kurmak isteyen yabancı işletmelere kapı açmak için Açık Kapı Politikası adlı yeni bir politika duyurdu.[18][19] Kuomintang döneminden bu yana ilk kez ülke yabancı yatırıma açıldı. Deng, yabancı yatırım için, ekonomik büyümeyi engelleyen bürokratik düzenlemelerden ve müdahalelerden nispeten bağımsız olan, Shenzhen, Zhuhai ve Xiamen dahil olmak üzere bir dizi Özel Ekonomik Bölge yarattı. Bu bölgeler, ulusal ekonomi için büyümenin motorları haline geldi.[17] 31 Ocak 1979'da Shenzhen'in Shekou Sanayi Bölgesi kuruldu ve Çin'de "açılan" ilk deneysel alan oldu.[20][21]

Temmuz 1979'da Çin, Çin ve yabancı yatırımın kullanıldığı ortak girişim yasasını kabul etti.[22] Bu yasa, Amerika Birleşik Devletleri gibi gelişmiş ülkelerden yabancı teknoloji ve sermayenin çekilmesine ve emilmesine yardımcı olmada etkili oldu, Çin'in bu tür ülkelere ihracatını kolaylaştırdı ve böylece Çin'in müteakip hızlı ekonomik büyümesine katkıda bulundu.[[22]

Yuan Geng'in önderliğinde, "Shekou modeli" yavaş yavaş oluşturuldu ve ünlü sloganı Vakit Nakittir, Verimlilik Hayattır ve daha sonra Çin'in diğer bölgelerine geniş çapta yayıldı.[20][23] Ocak 1984'te Deng Şiaoping, Shenzhen ve Zhuhai'ye ilk teftiş gezisini yaptı ve "Shenzhen hızını" ve özel ekonomi bölgelerinin başarısını övdü.[24][25]

[[Dosya:Hu Yaobang Bronze statue at Yaobang Cemetery.jpg|küçükresim|200x200px|Dönemin ÇKP Genel Sekreteri Hu Yaobang, dönemin Çin başbakanı Zhao Ziyang ile birlikte reformların uygulanmasında önemli bir rol oynadı.]]

Deng Şiaoping'in yanı sıra reformların gerçekleştirilmesine yardımcı olan önemli üst düzey reformcular arasında o zamanki ÇKP Genel Sekreteri Hu Yaobang ve ardından Çin başbakanı Zhao Ziyang yer alır.[26][27] Deng'in reformlarını destekleyen diğer liderler arasında Xi Zhongxun (Şi Cinping'in babası), Wan Li, Hu Qili ve diğerleri yer alır.[28][29][30] Diğer bir etkili lider Chen Yun idi ve bazıları tarafından reformlar konusunda daha muhafazakar bir ideolojiye sahip olan Deng'den sonra Çin'deki en güçlü ikinci kişi olarak görülüyordu.[31][32][33] Deng Şiaoping, modern Çin'in ekonomik reformlarının mimarı olarak kabul edilse de, Chen, planlama ve inşasının ayrıntılarına daha doğrudan dahil oldu ve Deng'in birçok reformuna karşı çıkan güce liderlik etti.[32][34] İki taraf, Chen 1995'te ölene kadar reformların genel yönü konusunda mücadele etti.[32][33][34] Chen'in fikirlerinin önemli bir özelliği, genel bir plan kapsamında kaynakları tahsis etmek için piyasayı kullanmaktı. 1980'lerin başındaki bazı reformlar, aslında, Chen'in 1950'lerin ortalarında ana hatlarını çizdiği bir programın uygulanmasıydı. Chen buna "kuş kafesi ekonomisi (鸟笼经济/鳥籠經濟)" adını verdi.[35][36] Chen'e göre, "kafes plandır ve büyük ya da küçük olabilir. Ancak kuş [ekonomi] kafes içinde istediği gibi uçmakta özgürdür."[32][36] Chen ve Li Xiannian dahil olmak üzere diğer bazı muhafazakar liderler, Deng'in savunduğu önde gelen özel ekonomik bölge olan Shenzhen'i hiç ziyaret etmediler.[36]

Ayrıca bakınız

Literatür

  • Brandt, Loren (2008). "China's Great Transformation". Brandt, Loren; Rawski, G. Thomas (Ed.). China's Great Transformation. Cambridge: Cambridge University Press. 

Kaynakça

  1. ^ "Dahlman, Carl J; Aubert, Jean-Eric. China and the Knowledge Economy: Seizing the 21st century. WBI Development Studies. World Bank Publications. 30 Ocak 2008 tarihinde erişilmiştir". 4 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  2. ^ Ulusların Zenginliği ("The Wealth of Nations"), Adam Smith, 1776
  3. ^ Maddison, Angus (2007): "Contours of the World Economy, 1–2030 AD. Essays in Macro-Economic History", Oxford University Press, ISBN 978-0-19-922721-1, sayfa 382, tablo A.7.
  4. ^ Brandt 2008, s. 4.
  5. ^ Engardio, Peter (21 Ağustos 2005). "'China Is a Private-Sector Economy'". Bloomberg Businessweek. 29 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  6. ^ Scissors, Derek (May–Haziran 2009). "Deng Undone: The Costs of Halting Market Reform in China". Foreign Affairs. 88 (3). 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2017. 
  7. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :0 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  8. ^ Marquis, Christopher; Qiao, Kunyuan (2022-11-15). Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise. Yale University Press. doi:10.2307/j.ctv3006z6k. ISBN 978-0-300-26883-6. JSTOR j.ctv3006z6k. 
  9. ^ "Meet "moderately prosperous" China". Economist (İngilizce). 21 November 2019. 2020-06-04 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-05-26. 
  10. ^ "Commentary: Sprinting toward a moderately prosperous society". Xinhuanet. 2019-03-04. 2019-03-04 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2020-05-26. 
  11. ^ Wong, John (1998-03-01). "Xiao‐kang: Deng Xiaoping's socio‐economic development target for China". Journal of Contemporary China. 7 (17): 141–152. doi:10.1080/10670569808724309. ISSN 1067-0564. 
  12. ^ Buckley, C. (March 23, 2015). "In Lee Kuan Yew, China Saw a Leader to Emulate". The New York Times. March 24, 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Geçersiz |url-erişimi=subscription (yardım)
  13. ^ Brandt 2008, s. 8
  14. ^ a b Hunt, Michael H. (2004). The World Transformed: 1945 to the Present. Boston: Bedford/St. Martin's. s. 355. ISBN 9780312245832. LCCN 2003101700. OCLC 1151774819. OL 3695802M. 
  15. ^ Cited by Susan L. Shirk in The Political Logic of Economic Reform in China, University of California, Berkeley and Los Angeles, 1993. 0-520-07706-7
  16. ^ Brandt 2008, s. 10
  17. ^ a b Brandt 2008, s. 11
  18. ^ "Open Door Policy". BBC. 2017-07-25 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2019-05-17. 
  19. ^ Yun-Wing Sung (16 January 1992). The China-Hong Kong Connection: The Key to China's Open Door Policy. Cambridge University Press. ISBN 978-0521382458. 
  20. ^ a b "Unsung hero of China's opening up is star of Shenzhen museum". South China Morning Post (İngilizce). 2018-12-27. Erişim tarihi: 2020-09-05. 
  21. ^ "Shekou Industrial Zone — firsts in reform and opening-up". China Daily. Erişim tarihi: 2020-09-05. 
  22. ^ a b Zhao, Suisheng (2023). The dragon roars back : transformational leaders and dynamics of Chinese foreign policy. Stanford, California: Stanford University Press. ss. 54–55. ISBN 978-1-5036-3415-2. OCLC 1332788951. 
  23. ^ Cheong, Danson (2018-12-07). "Shenzhen – from village to city of opportunities". The Straits Times (İngilizce). Erişim tarihi: 2020-09-05. 
  24. ^ "Jan 24–29,1984: Deng Xiaoping visits Shenzhen and Zhuhai – China – Chinadaily.com.cn". China Daily. Erişim tarihi: 2020-06-17. 
  25. ^ Yuan, Yiming (2017-03-15). Studies on China's Special Economic Zones (İngilizce). Springer. ISBN 978-981-10-3704-7. 
  26. ^ "Hu Yaobang: an icon of China's reform – and of how little has changed". South China Morning Post (İngilizce). 2019-04-14. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  27. ^ "Zhao Ziyang: The forgotten architect of China's economic reforms | DW | 14.01.2015" (İngilizce). Deutsche Welle. 2015-01-14. 2015-08-20 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  28. ^ Hornby, Lucy (2018-11-15). "Xi versus Deng, the family feud over China's reforms". Financial Times (İngilizce). 2018-11-18 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  29. ^ "Chinese reform politician Wan Li dies at 98". AP NEWS. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  30. ^ "Hu Qili Urged People Throughout Country to Help Change China With AM-China, Bjt". AP NEWS. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  31. ^ Bachman, David (1986). "Differing Visions of China's Post-Mao Economy: The Ideas of Chen Yun, Deng Xiaoping, and Zhao Ziyang". Asian Survey. 26 (3): 292–321. doi:10.2307/2644194. ISSN 0004-4687. JSTOR 2644194. 
  32. ^ a b c d Wudunn, Sheryl (1995-04-11). "Chen Yun, a Chinese Communist Patriarch Who Helped Slow Reforms, Is Dead at 89 (Published 1995)". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  33. ^ a b "CHEN YUN DIES". The Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. Erişim tarihi: 2021-01-12. 
  34. ^ a b Sullivan, Lawrence R. (1988). "Assault on the Reforms: Conservative Criticism of Political and Economic Liberalization in China, 1985–86". The China Quarterly. 114 (114): 198–222. doi:10.1017/S030574100002676X. ISSN 0305-7410. JSTOR 654442. 
  35. ^ Exupoli. "Bird Cage Economics". Exupoli.net.
  36. ^ a b c Coase, Ronald; Wang, Ning (2012), Coase, Ronald; Wang, Ning (Ed.), "A Bird in the Cage: Market Reform under Socialism", How China Became Capitalist (İngilizce), London: Palgrave Macmillan UK, ss. 68–103, doi:10.1057/9781137019370_4, ISBN 978-1-137-01937-0, erişim tarihi: 2021-01-12 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin_ekonomik_reformu&oldid=29775181" sayfasından alınmıştır