Siyasi parti: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Cartsterta (mesaj | katkılar)
Devriyeler
3.622 değişiklik
k geliştirilmeye devam edilecek.
Cartsterta (mesaj | katkılar)
Devriyeler
3.622 değişiklik
Değişiklik özeti yok
1. satır: 1. satır:
{{Kaynaksız|tarih=Ekim 2018}}
{{Kaynaksız|tarih=Ekim 2018}}
[[Dosya:CHPkur10.jpg|küçükresim|Siyasi partilerin üyeleri, toplu olarak siyasi gücü elde etmek ve kullanmak için koordine olurlar.]]
{{Parti siyaseti}}
{{Parti siyaseti}}
{{Politika kenar çubuğu|Alt seriler}}
{{Politika kenar çubuğu|Alt seriler}}
35. satır: 36. satır:
20. yüzyılın başında Avrupa'da, çoğu parti sisteminin karakteristik liberal-muhafazakar ayrımı, örgütlü sendikaların desteğini alan sosyalist partilerin ortaya çıkmasıyla bozulmuştur.
20. yüzyılın başında Avrupa'da, çoğu parti sisteminin karakteristik liberal-muhafazakar ayrımı, örgütlü sendikaların desteğini alan sosyalist partilerin ortaya çıkmasıyla bozulmuştur.


20. yüzyılın sömürgecilikten kurtuluş dalgası sırasında, Avrupa ve Kuzey Amerika dışındaki birçok yeni bağımsız ülke, genellikle bağımsızlık hareketlerinden ortaya çıkan parti sistemleri geliştirmiştir. Örneğin, Hindistan'ın bağımsızlık hareketindeki fraksiyonlardan bir siyasi parti sistemi ortaya çıkmış ve 1970'lerde Indira Gandhi'nin politikalarıyla güçlendirilip istikrar kazanmıştır. Hindistan Ulusal Kongresi'nin oluşumu, Hindistan'ın bağımsızlığını destekleyen bir fraksiyon olarak Britanya Hindistanı'nda erken 20. yüzyılda gelişmiş ve Hindistan'ın bağımsızlığından hemen sonra önemli bir siyasi parti haline gelmiştir. Bu, birçok yeni bağımsız ülkede görülen bir dinamiği önceden haber vermiştir; örneğin, Uganda Ulusal Kongresi, bağımsızlık yanlısı bir parti ve Uganda'daki ilk siyasi partidir ve adı Hindistan Ulusal Kongresi'ni örnek alarak gelişmiştir.
20. yüzyılın sömürgecilikten kurtuluş dalgası sırasında, Avrupa ve Kuzey Amerika dışındaki birçok yeni bağımsız ülke, genellikle bağımsızlık hareketlerinden ortaya çıkan parti sistemleri geliştirmiştir. Örneğin, Hindistan'ın bağımsızlık hareketindeki fraksiyonlardan bir siyasi parti sistemi ortaya çıkmış ve 1970'lerde Indira Gandhi'nin politikalarıyla güçlendirilip istikrar kazanmıştır. Hindistan Ulusal Kongresi'nin oluşumu, Hindistan'ın bağımsızlığını destekleyen bir fraksiyon olarak Britanya Hindistanı'nda erken 20. yüzyılda gelişmiş ve Hindistan'ın bağımsızlığından hemen sonra önemli bir siyasi parti haline gelmiştir. Bu, birçok yeni bağımsız ülkede görülen bir dinamiği önceden haber vermiştir; örneğin, [[Uganda Ulusal Kongresi]], bağımsızlık yanlısı bir parti ve Uganda'daki ilk siyasi partidir ve adı Hindistan Ulusal Kongresi'ni örnek alarak gelişmiştir.


Demokrasilerde daha geniş oy kullanma hakları ve sonunda evrensel oy hakkının yavaşça yayılmasıyla birlikte siyasi partiler büyük ölçüde genişlemiş ve ancak o zaman siyasi partilerin tam halk ile hükümet arasında aracılar olarak bir vizyonu gelişmiştir.
Demokrasilerde daha geniş oy kullanma hakları ve sonunda evrensel oy hakkının yavaşça yayılmasıyla birlikte siyasi partiler büyük ölçüde genişlemiş ve ancak o zaman siyasi partilerin tam halk ile hükümet arasında aracılar olarak bir vizyonu gelişmiştir.

== Siyasi partilerin ortaya çıkış nedenleri ==
Siyasi partiler, neredeyse tüm modern ülkelerin neredeyse yaygın bir özelliğidir. Hemen hemen tüm demokratik ülkeler güçlü siyasi partilere sahiptir ve birçok siyaset bilimci, iki partiden daha az partiye sahip olan ülkeleri zorunlu olarak otokratik olarak kabul etmektedir. Bununla birlikte, bu kaynaklar, çok sayıda rekabetçi partiye sahip bir ülkenin zorunlu olarak demokratik olmadığına izin verir ve birçok [[Otokrasi|otokratik]] ülkenin siyasetinin tek bir baskın siyasi parti etrafında düzenlendiğini belirtir. Neredeyse her modern ülkede siyasi partilerin yaygınlığı ve gücü, araştırmacıları siyasi partilerin neredeyse siyasetin bir kuralı olduğunu düşündürmüş ve siyasi partilerin neden modern devletlerin vazgeçilmez bir parçası gibi göründüğünü sormaya yönlendirmiştir. Bu nedenle, siyasi bilimciler siyasi partilerin neredeyse evrensel bir siyasi olgu olmasının nedenlerine yönelik birkaç açıklama getirmiştir.<ref>{{cite journal|title=The Political Theory of Parties and Partisanship: Catching up|pages=95–110|journal=Annual Review of Political Science|year=2020|volume=23|doi=10.1146/annurev-polisci-041916-020727|doi-access=free|last1=Muirhead|first1=Russell|last2=Rosenblum|first2=Nancy L.}}</ref><ref name="Przeworski00">{{cite book|title=Democracy and development: Political institutions and well-being in the world, 1950–1990|page=20|publisher=Cambridge University Press|year=2000|last1=Przeworski|first1=Adam|last2=Alvarez|first2=Michael E.|last3=Cheibub|first3=Jose Antonio|last4=Limongi|first4=Fernando}}</ref><ref>{{cite journal|title=A complete data set of political regimes, 1800–2007|issue=12|pages=1523–1554|journal=Comparative Political Studies|year=2013|volume=46|doi=10.1177/0010414012463905|last1=Boix|first1=Carles|last2=Miller|first2=Michael|last3=Rosato|first3=Sebastian|s2cid=45833659}}</ref><ref name="Svolik08">{{cite journal|title=Authoritarian reversals and democratic consolidation|issue=2|pages=153–168|journal=American Political Science Review|year=2008|volume=102|doi=10.1017/S0003055408080143|last=Svolik|first=Milan|s2cid=34430604}}</ref><ref name="Svolik08" /><ref>{{cite journal|title=Autocratic elections: Stabilizing tool or force for change?|issue=1|pages=98–143|journal=World Politics|year=2017|volume=69|doi=10.1017/S0043887116000149|last1=Knutsen|first1=Carl Henrik|last2=Nygård|first2=Håvard Mokleiv|last3=Wig|first3=Tore|doi-access=free}}</ref><ref name="Chhibber04" />

=== Sosyal bölünme ===
[[Dosya:IICCR_G005_May_1st_rally_in_Bucharest.jpg|küçükresim|[[Romanya Komünist Partisi]] gibi siyasi partiler, işçi örgütleri gibi toplumun mevcut kesimlerinden doğabilir veya bunlarla yakından bağlantılı olabilir.]]
'''Siyasi partilerin varoluşunun temel açıklamalarından biri, insanlar arasındaki mevcut ayrılıklardan ortaya çıktığıdır:''' toplum belirli bir şekilde bölünmüş durumdadır ve bir parti, bu bölünmeyi seçim rekabetine organize etmek için oluşturulur. 1950'lerden itibaren, ekonomistler ve siyaset bilimciler, parti örgütlerinin seçmenlerin siyasi konular üzerindeki tercih dağılımından faydalanabileceğini göstermiş, seçmenlerin inandıklarına yanıt olarak kendilerini ayarlayarak daha rekabetçi hale gelmiştir. 1960'lardan itibaren, akademisyenler, belirli ülkelerdeki sosyal kesimleri tanımlamaya başlamış ve bu kesimlerin belirli partilerin ortaya çıkmasına neden olabileceği gibi özel ülkelerde dini ayrışmalara da yol açmış olabileceğini belirlemişlerdir.

Siyasi partilerin sosyal kesimler tarafından üretildiği teorisi çeşitli eleştirilere maruz kalmıştır. Bazı yazarlar, ya mevcut ayrışmalardan partilerin ortaya çıktığı iddiası için kanıt bulamayarak ya da iddianın deneysel olarak test edilemez olduğunu savunarak bunu empirik olarak sorgulamışlardır. Diğerleri ise, sosyal kesimler siyasi partilerin var olmasına neden olabileceği gibi, tam tersi etkiyi gizlediğini belirtir: siyasi partilerin altında yatan sosyal ayrışmalarda da değişikliklere neden olduklarını ifade ederler.  Başka bir itiraz da, parti kaynaklarının mevcut sosyal ayrışmalardan ortaya çıktığı açıklama ise, bu teorinin siyasi partilerin nereden geldiğine dair eksik bir hikaye olduğudur, çünkü aynı zamanda bu sosyal ayrışmaların kökenlerini de açıklamalıdır.<ref name="Downs57">{{cite book|url=https://archive.org/details/economictheoryof0000down|title=An economic theory of democracy|pages=114–142|publisher=Harper Collins|year=1957|last=Downs|first=Anthony|url-access=registration}}</ref><ref>{{cite journal|title=Review of Voting for Policy, Not Parties: How Voters Compensate for Power Sharing, by [[Orit Kedar]]|date=December 2010|issue=4|pages=1257–1258|journal=Perspectives on Politics|volume=8|doi=10.1017/S153759271000280X|first=James|last=Adams|s2cid=147390789}}</ref> <ref name="Lipset67">{{cite book|title=Cleavage structures, party systems, and voter alignments: Cross-national perspectives|page=50|publisher=New York Free Press|year=1967|last1=Lipset|first1=Seymour Martin|last2=Rokkan|first2=Stein}}</ref><ref name="Ware95">{{cite book|title=Political parties and party systems|page=22|publisher=Oxford University Press|year=1995|last=Ware|first=Alan}}</ref><ref>{{cite journal|title=Is the Lipset-Rokkan Hypothesis Testable?|issue=1–2|pages=105–113|journal=Scandinavian Political Studies|year=2017|volume=8|doi=10.1111/j.1467-9477.1985.tb00314.x|last1=Lybeck|first1=Johan A.}}</ref><ref name="Chhibber042" /><ref name="Tilly90">{{cite book|title=Coercion, capital, and European states|page=74|publisher=Blackwell|year=1990|last=Tilly|first=Charles}}</ref>

=== Bireysel siyaset ve grup siyaset farklılıkları ===
[[Dosya:The_Ideals_of_United_Australia_(cropped).jpg|küçükresim|279x279pik|Seçmenler için, her bir adayı tek tek yargılamaktansa, [[Birleşik Avustralya Partisi]] için bu platformda olduğu gibi, her parti için basit bir politika listesini değerlendirmek daha kolaydır.]]
Dünya çapında siyasi partilerin neden yaygın olduğuna dair alternatif bir açıklama, siyasi partilerin oluşumunun adaylara ve yasama organlarındaki üyelere uyumlu teşvikler sağlamasıdır. Örneğin, siyasi partilerin varlığı, adayları coğrafi bölgeler arasında koordine edebilir, böylece bir seçim bölgesindeki aday, farklı bir bölgedeki benzer bir adaya yardım etme teşviki taşır. Bu şekilde, siyasi partiler, kampanya veya yönetim sırasında benzer hedeflere sahip adayların birbirlerine zarar vermesini önlemek için bir mekanizma olabilir. Bu, partilerin yaygınlığını açıklamaya yardımcı olabilir: Eğer bir grup aday bir parti oluşturur ve birbirlerine daha az zarar verirse, bağımsız siyasetçilere kıyasla uzun vadede daha iyi performans gösterebilirler, bu nedenle parti bağlantısı olan siyasetçiler, partisiz siyasetçilere göre daha başarılı olabilirler.

Partiler aynı zamanda üyelerinin, yasama organında olduklarında teşviklerini uyumlu hale getirebilir. Bir parti teşkilatının varlığı, seçmen koalisyonlarının ideal politika tercihleri konusunda anlaşmalarına yardımcı olabilir, oysa bağımsız üyelerden oluşan bir yasama organı, seçeneklerini sınırlayan bir kurum olmadan asla tek bir en iyi politika tercihi üzerinde anlaşamayabilir.<ref name="Aldrich952">{{cite book|title=Why Parties?: The Origin and Transformation of Political Parties in America|chapter=1|publisher=University of Chicago Press|year=1995|last1=Aldrich|first=John}}</ref><ref name="Hicken09">{{cite book|title=Building party systems in developing democracies|page=5|publisher=Cambridge University Press|year=2009|last=Hicken|first=Allen}}</ref><ref name="Aldrich952" /><ref name="Cox99">{{cite book|title=Legislative leviathan|page=10|publisher=University of California Press|year=1999|last1=Cox|first1=Gary|last2=Nubbins|first2=Mathew}}</ref><ref>{{cite journal|title=Intransitivities in multidimensional voting bodies|pages=472–482|journal=Journal of Economic Theory|year=1976|volume=12|doi=10.1016/0022-0531(76)90040-5|last=McKelvey|first=Richard D.}}</ref><ref>{{cite journal|title=Generic instability of majority rule|issue=4|pages=695–705|journal=Review of Economic Studies|year=1983|volume=50|doi=10.2307/2297770|last1=Schofield|first1=Norman|jstor=2297770}}</ref>

=== Tarafların farklılıkları ===
{{Main|Parti kimliği}}
'''Siyasi partilerin varoluşu için başka bir önemli açıklama ise psikolojiktir:''' Siyasi partiler, birçok bireyin siyasete katılabilmesi için gereklidir çünkü parti, bireylerin her bir adayın değerlerini bilinçli bir şekilde değerlendirmek zorunda kalmadan bilinçli tercihler yapmalarını sağlayan büyük ölçüde basitleştirici bir kuraldır. Siyasi partiler olmadan, seçmenler her seçimde her bir adayı bireysel olarak değerlendirmek zorunda kalırlardı. Ancak siyasi partiler, seçmenlere sadece birkaç gruba yönelik değerlendirmeler yapma imkanı sağlar ve bu değerlendirmeleri o partiye bağlı tüm adaylara uygularlar. Birkaç partinin platformları hakkında bilgi edinmek, birçok adayın kişisel duruşları hakkında bilgi edinmekten çok daha kolay olduğundan, partiler bireylerin bilinçli oy kullanma yükünü azaltır. Bununla birlikte, kanıtlar son birkaç on yılda parti kimliğinin gücünün zayıfladığını göstermektedir, bu yüzden bu parti tarafından sağlanması gereken işlev, geçmişte olduğundan daha az önemli olabilir.<ref name="Campbell60">{{cite book|title=The American Voter|pages=120–146|publisher=University of Chicago Press|year=1960|last1=Campbell|first1=Angus|last2=Converse|first2=Philip|last3=Miller|first3=Warren|last4=Stokes|first4=Donald}}</ref><ref name="Dalton02">{{cite book|title=Parties without partisans: Political change in advanced industrial democracies|page=3|publisher=Oxford University Press|year=2002|last1=Dalton|first1=Russell J.|last2=Wattenberg|first2=Martin P.}}</ref>

== Siyasi partilerin yapısı ==
Siyasi partiler genellikle ülkeler arasında benzer şekillerde yapılandırılmıştır. Genellikle tek bir parti lideri, bir grup parti yöneticisi ve bir parti üyeleri topluluğu bulunur.<ref name="helms2012">{{cite book|title=Comparative Political Leadership|page=78|publisher=Springer|year=2012|isbn=978-1-349-33368-4|editor=Ludger Helms}}</ref> Demokrasilerdeki partiler genellikle yeni parti liderini seçerken, [[Otoriteryanizm|otoriter rejimlerdeki]] partilerden daha açık ve rekabetçi yöntemler kullanır. Otoriter rejimlerde ise yeni bir parti liderinin seçimi sıkı bir kontrol altında gerçekleşebilir.<ref name="helms20">{{cite journal|title=Leadership succession in politics: The democracy/autocracy divide revisited|date=11 March 2020|issue=2|pages=328–346|journal=The British Journal of Politics and International Relations|volume=22|doi=10.1177/1369148120908528|first=Ludger|last=Helms|doi-access=free}}</ref> Büyük alt ulusal bölgelere sahip olan ülkelerde, özellikle [[Federasyon|federalist ülkelerde]], ulusal üyelik ve liderliğin yanı sıra bölgesel parti liderleri ve bölgesel parti üyeleri de bulunabilir.<ref name="Chhibber043" />

=== Parti liderleri ===
[[Dosya:18th_National_Congress_of_the_Communist_Party_of_China.jpg|sol|küçükresim|Politikaların belirlenebileceği ve parti liderliğinde değişikliklerin yapılabileceği bir [[Çin Komünist Partisi Ulusal Kongresi]]]]
Partiler genellikle bir [[parti lideri]] tarafından yönetilir. Partinin başlıca temsilcisi olan parti lideri genellikle parti politikalarını ve stratejilerini denetleme sorumluluğuna sahiptir. Hükümeti kontrol eden partinin lideri genellikle [[devlet başkanı]] veya [[başbakan]] gibi hükümet başkanı olurken, diğer partilerin liderleri açıkça hükümet başkanı olmak için rekabet ederler.<ref name="helms2012" /> Hem [[Başkanlık sistemi|başkanlık sistemiyle]] yönetilen demokrasilerde hem de [[Parlamenter sistem|parlamenter demokrasilerde]], bir partinin üyeleri genellikle parti liderinin seçiminde önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin, parti konferansında parti liderliği için oy kullanarak parti lideri seçiminde aktif bir rol oynarlar.<ref>{{cite journal|title=Introduction: Selecting the party leader|date=October 1993|issue=3|pages=229–231|journal=European Journal of Political Research|volume=24|doi=10.1111/j.1475-6765.1993.tb00378.x|first=Michael|last=Marsh}}</ref><ref>{{cite journal|title=Who selects the party leader?|date=26 January 2011|issue=2|pages=127–150|journal=Party Politics|volume=18|doi=10.1177/1354068810382935|author1=William Cross|author2=André Blais|s2cid=144582117}}</ref> Büyük bir partinin lideri güçlü ve tanınır bir kişi olduğundan, birçok parti lideri tanınmış kariyer siyasetçileridir.<ref>{{cite journal|url=http://researchopen.lsbu.ac.uk/1237/1/Arise%20Careerless%20final%20version.docx|title=Arise, Careerless Politician: The Rise of the Professional Party Leader|date=17 September 2013|issue=1|pages=23–31|journal=Politics|volume=34|doi=10.1111/1467-9256.12030|first=Stephen|last=Barber|s2cid=143270021}}</ref> Parti liderleri, seçmenlerin tüm partiye yönelik algılarını etkileyebilecek kadar önemli olabilir ve bazı seçmenler, farklı partilerin liderlerini ne kadar beğendiklerine bağlı olarak oy verme kararı alabilir.<ref>{{cite journal|title=Party and Leader Effects in Parliamentary Elections: Towards a Reassessment|date=3 September 2012|issue=3|pages=175–185|journal=Politics|volume=32|doi=10.1111/j.1467-9256.2012.01443.x|first=Diego|last=Garzia|hdl=1814/23834|s2cid=55189815|hdl-access=free}}</ref><ref>{{cite journal|title=What do voters do when they prefer a leader from another party?|date=29 April 2019|issue=2|pages=1103–1109|journal=Party Politics|volume=50|doi=10.1177/1354068819845100|author1=Jean-François Daoust|author2=André Blais|author3=Gabrielle Péloquin-Skulski|s2cid=155675264}}</ref>

Parti liderlerini seçme sürecine katılan kişi sayısı, partiler arasında ve ülkeler arasında geniş bir şekilde değişebilir. Bir uçta, parti liderleri tüm seçmenler tarafından seçilebilirken, diğer uçta sadece bir kişi tarafından seçilebilirler.<ref name="kenig09">{{cite journal|title=Classifying Party Leaders' Selection Methods in Parliamentary Democracies|date=30 October 2009|issue=4|pages=433–447|journal=Journal of Elections, Public Opinion and Parties|volume=19|doi=10.1080/17457280903275261|first=Ofer|last=Kenig|s2cid=146321598}}</ref> Daha otoriter ülkelerde ve geçmişte [[Türkiye]] gibi ülkelerde parti liderliği geçişlerinde daha küçük bir grup tarafından seçilme, siyasi partilerin varlığının sadece bir yasal siyasi partiye veya yalnızca bir rekabetçi partiye sıkı sıkıya bağlı olduğu durumlarda görülebilir. [[Çin Komünist Partisi]] gibi bazı partiler, gelecek parti liderinin seçimini içeren sıkı yöntemlere sahiptir ve bu seçim diğer parti üyeleri tarafından gerçekleştirilir.<ref>{{cite journal|title=The Fifteenth Central Committee of the Chinese Communist Party: Full-Fledged Technocratic Leadership with Partial Control by Jiang Zemin|issue=3|pages=231–264|journal=Asian Survey|year=1998|volume=38|doi=10.2307/2645427|author1=Li Cheng|author2=Lynn White|jstor=2645427}}</ref> [[Kuzey Kore]] gibi [[Tek parti rejimi|tek parti rejimlerinde]], parti liderliği çocuğa geçen bir geçiş süreci olan hükümdarlık yoluyla devredilir.<ref>{{cite journal|title=Hereditary Succession in Modern Autocracies|date=July 2007|issue=4|pages=595–628|journal=World Politics|volume=59|doi=10.1353/wp.2008.0002|first=Jason|last=Brownlee|s2cid=154483430}}</ref> [[Otoriteryanizm|Otoriter partiler]], liderlik değişimlerinin rejimde büyük değişikliklere yol açmasını engellemek için daha kısıtlayıcı seçim yöntemleri tanır.<ref name="helms20" />

=== Parti yöneticileri ===
Demokratik ve demokratik olmayan ülkelerde, parti lideri genellikle daha büyük bir parti yönetiminin en önemli üyesidir. Bir parti yönetimi genellikle [[Sekreterlik|parti sekreteri]] ve [[Parti lideri|parti başkanı]] gibi yönetim pozisyonlarını içerir, bu pozisyonlar parti lideriyle farklı kişiler olabilir.<ref>{{cite book|title=Political Authority and Party Secretaries in Poland, 1975–1986|pages=29–51|publisher=Cambridge University Press|year=1989|isbn=978-0521363693|first=Paul Geoffrey|last=Lewis}}</ref><ref>{{cite book|title=Accion Democratica: Evolution of a Modern Political Party in Venezuela|chapter=The Party Organization: Structural Framework|page=155|publisher=Princeton University Press|year=1966|isbn=978-1400875870|first=John D.|last=Martz}}</ref> Bu yürütme yapıları, özellikle lider bir otokrat ise, parti liderini sınırlamak için hizmet edebilir.<ref>{{cite journal|title=A Law Unto Itself: Chinese Communist Party Leadership and Yifa zhiguo in the Xi Era|date=16 April 2018|issue=4|pages=347–373|journal=Modern China|volume=44|doi=10.1177/0097700418770176|first=Susan|last=Trevaskes|s2cid=149719307}}</ref><ref>{{cite journal|title=Dominant Party Rule, Elections, and Cabinet Instability in African Autocracies|date=9 March 2018|issue=1|pages=79–101|journal=British Journal of Political Science|volume=50|doi=10.1017/S0007123417000497|first=Alex M.|last=Kroeger|s2cid=158190033}}</ref> Politik partilerin düzenli olarak düzenledikleri parti konferansları sırasında, parti yürütme organını seçmek ve politika hedeflerini belirlemek gibi önemli liderlik kararları almak yaygındır.<ref>{{cite book|title=The Selection of Political Party Leaders in Contemporary Parliamentary Democracies: A Comparative Study|page=13|publisher=Routledge|year=2014|isbn=978-1317929451 <!--no page field because the point is to see that conferences are relevant across many chapters of this edited collection-->|editor1=Jean-Benoit Pilet|editor2=William Cross}}</ref>
[[Dosya:National_Woman's_Party_Members_Lafayette_Park_August_6,_1918.jpg|küçükresim|Members of the [[National Woman's Party]] in 1918]]
[[Başbakan|Başbakanlık]] görevinde olmayan parti liderleri genellikle en azından aday olarak hükümetin başına geçmek için yarışmaktadır. Benzer şekilde, tüm parti yönetimi de hükümette çeşitli pozisyonlar için rekabet edebilir. Örneğin, [[Westminster modeli|Westminster sistemlerinde]], iktidarda olmayan en büyük parti parlamentoda Resmi Muhalefet Partisi'ni oluşturur ve bir gölge kabinesi seçer. [[Gölge hükûmet|Gölge kabinesi,]] parti üyelerinin seçimleri kazanması halinde hükümette hangi pozisyonlarda olacaklarını belirtir.<ref>{{cite journal|url=https://ora.ox.ac.uk/objects/uuid:acdca5ba-0883-413e-89c3-52083a9f5ecd|title=The Shadow Cabinet in Westminster Systems: Modeling Opposition Agenda Setting in the House of Commons, 1832–1915|date=11 April 2016|issue=2|pages=343–367|journal=British Journal of Political Science|volume=48|doi=10.1017/S0007123416000016|author1=Andrew C. Eggers|author2=Arthur Spirling|s2cid=155635327}}</ref>

=== Parti üyeliği ===
Demokrasilerdeki vatandaşlar genellikle belirli bir siyasi partiye üye olurlar. Parti üyeliği, aidat ödeme, aynı anda birden fazla partiye üye olmama anlaşması ve bazen parti politikaları ve platformuna uyum sağlama beyanını içerebilir.<ref>{{cite journal|title=The construction of party membership|date=4 December 2014|issue=2|pages=232–248|journal=European Journal of Political Research|volume=54|doi=10.1111/1475-6765.12078|first=Anika|last=Gauja}}</ref> Demokratik ülkelerde siyasi parti üyeleri genellikle parti liderliğini seçmek için seçimlere katılma hakkına sahiptir.<ref name="kenig09" /> Parti üyeleri, kampanyalar sırasında siyasi partilere destek veren gönüllü aktivistlerin ve bağışçıların temelini oluşturabilir.<ref>{{cite journal|title=Downsize My Polity? The Impact of Size on Party Membership and Member Activism|date=1 July 2006|issue=4|pages=467–481|journal=Party Politics|volume=12|doi=10.1177/1354068806064729|first=Steven|last=Weldon|s2cid=145573225}}</ref> Bir ülkenin siyasi kurumları, belirli seçim sistemleri ve parti sistemleriyle birlikte parti üyeliğini teşvik ederek parti organizasyonlarına katılımın derecesini etkileyebilir.<ref>{{cite book|title=Political Party Membership in New Democracies|page=2|publisher=Springer|year=2020|isbn=978-3030417956|first=Alison F.|last=Smith}}</ref> 1980'lerden bu yana, birçok ülkede özellikle uzun süredir var olan Avrupa demokrasilerinde, büyük geleneksel parti örgütlerine üyelik istikrarlı bir şekilde azalmaktadır.<ref>{{cite journal|title=Party Membership in Twenty European Democracies, 1980–2000|date=1 January 2001|issue=1|pages=5–21|journal=Party Politics|volume=7|doi=10.1177/1354068801007001001|author1=Peter Mair|author2=Ingrid van Biezen|s2cid=143913812}}</ref>


== Yapılarına göre ==
== Yapılarına göre ==

Sayfanın 06.24, 26 Mayıs 2023 tarihindeki hâli

Siyasi partilerin üyeleri, toplu olarak siyasi gücü elde etmek ve kullanmak için koordine olurlar.
Makale serilerinden
Parti siyaseti
Siyasi yelpaze
Sol
Merkez
Sağ
Program/İdeolojiler
Türler
Parti organizasyonu
Parti içi demokrasi
Siyasi parti sistemi
Partilerle koalisyonlar
Siyasi partiler listesi
Siyaset serisinin bir parçası
Siyaset
Birincil konular
Siyasi sistemler
Akademik disiplinler
Kamu yönetimi
Siyaset
Hükûmet dalları
İlgili
Alt seriler

Siyasi parti, belirli bir ülkenin seçimlerinde yarışacak adayları koordine eden bir örgütlenmedir. Bir parti üyelerinin genellikle politika konusunda benzer fikirlere sahip olması yaygındır ve partiler belirli ideolojik veya politika hedeflerini destekleyebilir.

Siyasi partiler, modern parti örgütlenmelerinin son birkaç yüzyılda dünya genelinde gelişmesi ve yayılmasıyla neredeyse her ülkenin politikalarının önemli bir parçası haline gelmiştir. Siyasi partilerin olmadığı bir ülke oldukça nadirdir. Bazı ülkelerde sadece bir siyasi parti bulunurken, diğerlerinde birkaç parti mevcuttur. Partiler, otoriter rejimlerin yanı sıra demokrasilerin politikalarında da önemli bir role sahiptir, ancak genellikle demokrasiler otoriter rejimlere kıyasla daha fazla siyasi partiye sahiptir. Otoriter rejimler genellikle ülkeyi yöneten tek bir partiye sahiptir ve bazı siyaset bilimciler iki veya daha fazla parti arasındaki rekabeti demokrasinin temel bir parçası olarak kabul eder.

Partiler, toplumda var olan ayrılıklardan, alt ve üst sınıflar arasındaki ayrılıklardan kaynaklanabilir ve üyelerinin işbirliği yapmasını teşvik ederek siyasi karar alma sürecini kolaylaştırır. Siyasi partiler genellikle parti liderini içerir, parti faaliyetlerinden başlıca sorumlu olan; parti yöneticilerini, lideri seçebilecek ve idari ve organizasyonel görevler yapacak kişileri ve parti üyelerini, partiye yardım etmek, maddi destek sağlamak ve adaylarına oy vermek için gönüllü olabilecek kişileri içerir. Siyasi partilerin yapılandırıldığı ve seçmenden etkileşimde bulunduğu birçok farklı yöntem vardır. Vatandaşların siyasi partilere verdikleri katkılar genellikle yasalarla düzenlenir ve partiler bazen zaman ve para bağışı yapan insanlara yönelik olarak hükümet politikaları izleyebilir.

Birçok siyasi parti ideolojik hedeflerle motive olmaktadır. Demokratik seçimlerde liberal, muhafazakar ve sosyalist partiler arasında rekabet sıkça görülür; çok büyük siyasi partilerin diğer yaygın ideolojileri arasında komünizm, popülizm, milliyetçilik ve İslamcılık bulunur. Farklı ülkelerde siyasi partiler genellikle kendilerini belirli bir ideolojiyle özdeşleştirmek için benzer renkler ve semboller kullanır. Bununla birlikte, birçok siyasi parti herhangi bir ideolojik bağlantıya sahip olmayabilir ve daha çok hamilik, müşterekçilik veya belirli bir siyasi girişimciyi ilerletmeyle ilgilenir.

Tanım

Siyasi partiler, siyasi makamlar için yarışmaları organize eden kolektif örgütlerdir.  Bir siyasi partinin üyeleri, ortak bir etiket altında seçimlere katılırlar. Dar bir tanıma göre, siyasi parti sadece bir parti etiketi altında aday olan grup olarak düşünülebilir.  Daha geniş bir tanıma göre, siyasi partiler, belirli bir siyasi partiyle özdeşleşen seçmenler ve gönüllüler, o partinin adaylarının seçimini destekleyen resmi parti örgütleri ve partiyle ilişkili olan hükümetteki yasama organları da dahil olmak üzere, bir grup adayın seçilmesini destekleyen tüm yapıyı ifade eder. Birçok ülkede siyasi parti kavramı yasal olarak tanımlanır ve hükümetler, bir örgütün yasal olarak siyasi parti olarak nitelendirilmesi için belirli şartları belirleyebilir.

Anson D. Morse'a göre siyasi parti, "temsil ettiği belirli grup veya grupların çıkarlarının ilerletilmesi ve ideallerinin gerçekleştirilmesi" için birleşen ortak prensiplere dayalı dayanıklı bir örgütlenmedir.

Siyasi partiler, genellikle siyasi fraksiyonlar veya çıkar grupları gibi diğer siyasi gruplardan ve kulüplerden farklı olarak, adayların seçilmesine odaklanmalarıyla ayrılırlar, çünkü çıkar grupları bir politika gündemini ilerletmeye odaklanırlar. Bu, bazen partileri diğer siyasi örgütlerden ayıran diğer özelliklerle de ilişkilidir, bunlar arasında daha geniş bir üyelik, zaman içinde daha büyük bir istikrar ve seçmenle daha derin bir bağlantı yer alır.

Tarih

İnsanların ortak çıkarlarını savunmak için büyük gruplar veya fraksiyonlar oluşturma fikri eski çağlara dayanır. Platon, Cumhuriyet'te Antik Atina'nın siyasi fraksiyonlarından bahsederken, Aristoteles'e göre farklı türdeki hükümetlerin fraksiyonlar üretme eğiliminden bahsederken siyasi fraksiyonların var olduğunu belirtir. Bazı eski anlaşmazlıklar da fraksiyonlara dayanmaktaydı, örneğin Konstantinopolis Hipodromu'nda iki fayton yarışı fraksiyonu arasında yaşanan Nika isyanları. Kaydedilmiş siyasi gruplar veya fraksiyonlara örnek olarak Roma Cumhuriyeti'nin Populares ve Optimates fraksiyonları ile Hollanda Cumhuriyeti'nin Oranjistleri ve Staatsgezinde'leri gösterilebilir. Bununla birlikte, modern siyasi partilerin genellikle 18. yüzyılın sonlarında ortaya çıktığı kabul edilir; genellikle Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk kez göründükleri, Birleşik Krallık'ın Muhafazakar Partisi ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Demokrat Partisi'nin dünyanın "en eski siyasi partisi" olarak sık sık adlandırıldığı kabul edilir.

Kitle siyasi partilerinin gelişmesinden önce, seçimler genellikle daha düşük düzeyde rekabet içeriyordu, doğrudan karar alma mümkün olacak kadar küçük bölgelerde gerçekleşiyor ve seçimler bağımsız olarak bir adayı zafer kazandıracak bireysel ağlar veya gruplar tarafından domine ediliyordu.

18. yüzyıl

Bazı akademisyenler, modern siyasi partilerin 18. yüzyılda, İngiltere'de Erastirme Krizi ve İhtişamlı Devrim'den sonra geliştiğini iddia etmektedir.  Whig fraksiyonu, başlangıçta mutlak yönetim yerine Protestan anayasal monarşiye destek vermek üzerine örgütlenmiştir, oysa muhafazakar Tory fraksiyonu (başlangıçta İngiliz İç Savaşı'ndaki Kraliyetçi veya Cavalier fraksiyonu) güçlü bir monarşiye destek vermiş ve bu iki grup, Birleşik Krallık politikasındaki anlaşmazlıkları yapılandırmıştır. Rockingham Whigleri, iktidardan düşmüş olsalar bile tutarlı bir parti etiketi ve motive edici ilkeleri korudukları için ilk modern siyasi parti olarak tanımlanmıştır.

Yüzyılın sonunda, Amerika Birleşik Devletleri de Birinci Parti Sistemi olarak adlandırılan bir parti sistemi geliştirdi. 1787 Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nın yazarları, Amerikan siyasi anlaşmazlıklarının temel olarak siyasi partiler etrafında örgütleneceğini beklememiş olsalar da, federal hükümet yetkilerinin sınırları üzerindeki erken 1790'ların siyasi tartışmaları, iki proto-siyasi parti olan Federalist Parti ve Demokratik-Cumhuriyetçi Parti'nin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

19. yüzyıl

19. yüzyılın başlarına gelindiğinde birçok ülkede istikrarlı modern parti sistemleri gelişmişti. İsveç'te gelişen parti sistemi, önceki parti sistemlerinin tam olarak istikrarlı veya kurumsallaşmış olmadığı temelinde dünyanın ilk parti sistemi olarak adlandırılmıştır. Belçika, İsviçre, Almanya ve Fransa da dahil olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde, siyasi partiler liberal-muhafazakar ayrım veya dini anlaşmazlıklar etrafında örgütlenmiştir. Parti tabanlı siyaset modelinin yayılması, 1848 Devrimleri ile Avrupa genelinde hızlanmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri'ndeki siyasi partilerin gücü İyi Duygular Dönemi sırasında azalmış, ancak 19. yüzyılın ikinci yarısında tekrar değişmiş ve güçlenmiştir. Bu, yüzyılın sonuna gelindiğinde siyasi partilerin gücünün önemli ölçüde arttığı tek ülke değildi; örneğin, bu dönemde İrlanda siyasi lideri Charles Stewart Parnell, parti disiplini gibi birçok yöntem ve yapıyı uygulayarak güçlü temel siyasi partilerle ilişkilendirilecek bazı yapıları hayata geçirmiştir.

20. yüzyıl

20. yüzyılın başında Avrupa'da, çoğu parti sisteminin karakteristik liberal-muhafazakar ayrımı, örgütlü sendikaların desteğini alan sosyalist partilerin ortaya çıkmasıyla bozulmuştur.

20. yüzyılın sömürgecilikten kurtuluş dalgası sırasında, Avrupa ve Kuzey Amerika dışındaki birçok yeni bağımsız ülke, genellikle bağımsızlık hareketlerinden ortaya çıkan parti sistemleri geliştirmiştir. Örneğin, Hindistan'ın bağımsızlık hareketindeki fraksiyonlardan bir siyasi parti sistemi ortaya çıkmış ve 1970'lerde Indira Gandhi'nin politikalarıyla güçlendirilip istikrar kazanmıştır. Hindistan Ulusal Kongresi'nin oluşumu, Hindistan'ın bağımsızlığını destekleyen bir fraksiyon olarak Britanya Hindistanı'nda erken 20. yüzyılda gelişmiş ve Hindistan'ın bağımsızlığından hemen sonra önemli bir siyasi parti haline gelmiştir. Bu, birçok yeni bağımsız ülkede görülen bir dinamiği önceden haber vermiştir; örneğin, Uganda Ulusal Kongresi, bağımsızlık yanlısı bir parti ve Uganda'daki ilk siyasi partidir ve adı Hindistan Ulusal Kongresi'ni örnek alarak gelişmiştir.

Demokrasilerde daha geniş oy kullanma hakları ve sonunda evrensel oy hakkının yavaşça yayılmasıyla birlikte siyasi partiler büyük ölçüde genişlemiş ve ancak o zaman siyasi partilerin tam halk ile hükümet arasında aracılar olarak bir vizyonu gelişmiştir.

Siyasi partilerin ortaya çıkış nedenleri

Siyasi partiler, neredeyse tüm modern ülkelerin neredeyse yaygın bir özelliğidir. Hemen hemen tüm demokratik ülkeler güçlü siyasi partilere sahiptir ve birçok siyaset bilimci, iki partiden daha az partiye sahip olan ülkeleri zorunlu olarak otokratik olarak kabul etmektedir. Bununla birlikte, bu kaynaklar, çok sayıda rekabetçi partiye sahip bir ülkenin zorunlu olarak demokratik olmadığına izin verir ve birçok otokratik ülkenin siyasetinin tek bir baskın siyasi parti etrafında düzenlendiğini belirtir. Neredeyse her modern ülkede siyasi partilerin yaygınlığı ve gücü, araştırmacıları siyasi partilerin neredeyse siyasetin bir kuralı olduğunu düşündürmüş ve siyasi partilerin neden modern devletlerin vazgeçilmez bir parçası gibi göründüğünü sormaya yönlendirmiştir. Bu nedenle, siyasi bilimciler siyasi partilerin neredeyse evrensel bir siyasi olgu olmasının nedenlerine yönelik birkaç açıklama getirmiştir.[1][2][3][4][4][5][6]

Sosyal bölünme

Romanya Komünist Partisi gibi siyasi partiler, işçi örgütleri gibi toplumun mevcut kesimlerinden doğabilir veya bunlarla yakından bağlantılı olabilir.

Siyasi partilerin varoluşunun temel açıklamalarından biri, insanlar arasındaki mevcut ayrılıklardan ortaya çıktığıdır: toplum belirli bir şekilde bölünmüş durumdadır ve bir parti, bu bölünmeyi seçim rekabetine organize etmek için oluşturulur. 1950'lerden itibaren, ekonomistler ve siyaset bilimciler, parti örgütlerinin seçmenlerin siyasi konular üzerindeki tercih dağılımından faydalanabileceğini göstermiş, seçmenlerin inandıklarına yanıt olarak kendilerini ayarlayarak daha rekabetçi hale gelmiştir. 1960'lardan itibaren, akademisyenler, belirli ülkelerdeki sosyal kesimleri tanımlamaya başlamış ve bu kesimlerin belirli partilerin ortaya çıkmasına neden olabileceği gibi özel ülkelerde dini ayrışmalara da yol açmış olabileceğini belirlemişlerdir.

Siyasi partilerin sosyal kesimler tarafından üretildiği teorisi çeşitli eleştirilere maruz kalmıştır. Bazı yazarlar, ya mevcut ayrışmalardan partilerin ortaya çıktığı iddiası için kanıt bulamayarak ya da iddianın deneysel olarak test edilemez olduğunu savunarak bunu empirik olarak sorgulamışlardır. Diğerleri ise, sosyal kesimler siyasi partilerin var olmasına neden olabileceği gibi, tam tersi etkiyi gizlediğini belirtir: siyasi partilerin altında yatan sosyal ayrışmalarda da değişikliklere neden olduklarını ifade ederler.  Başka bir itiraz da, parti kaynaklarının mevcut sosyal ayrışmalardan ortaya çıktığı açıklama ise, bu teorinin siyasi partilerin nereden geldiğine dair eksik bir hikaye olduğudur, çünkü aynı zamanda bu sosyal ayrışmaların kökenlerini de açıklamalıdır.[7][8] [9][10][11][12][13]

Bireysel siyaset ve grup siyaset farklılıkları

Seçmenler için, her bir adayı tek tek yargılamaktansa, Birleşik Avustralya Partisi için bu platformda olduğu gibi, her parti için basit bir politika listesini değerlendirmek daha kolaydır.

Dünya çapında siyasi partilerin neden yaygın olduğuna dair alternatif bir açıklama, siyasi partilerin oluşumunun adaylara ve yasama organlarındaki üyelere uyumlu teşvikler sağlamasıdır. Örneğin, siyasi partilerin varlığı, adayları coğrafi bölgeler arasında koordine edebilir, böylece bir seçim bölgesindeki aday, farklı bir bölgedeki benzer bir adaya yardım etme teşviki taşır. Bu şekilde, siyasi partiler, kampanya veya yönetim sırasında benzer hedeflere sahip adayların birbirlerine zarar vermesini önlemek için bir mekanizma olabilir. Bu, partilerin yaygınlığını açıklamaya yardımcı olabilir: Eğer bir grup aday bir parti oluşturur ve birbirlerine daha az zarar verirse, bağımsız siyasetçilere kıyasla uzun vadede daha iyi performans gösterebilirler, bu nedenle parti bağlantısı olan siyasetçiler, partisiz siyasetçilere göre daha başarılı olabilirler.

Partiler aynı zamanda üyelerinin, yasama organında olduklarında teşviklerini uyumlu hale getirebilir. Bir parti teşkilatının varlığı, seçmen koalisyonlarının ideal politika tercihleri konusunda anlaşmalarına yardımcı olabilir, oysa bağımsız üyelerden oluşan bir yasama organı, seçeneklerini sınırlayan bir kurum olmadan asla tek bir en iyi politika tercihi üzerinde anlaşamayabilir.[14][15][14][16][17][18]

Tarafların farklılıkları

Ana madde: Parti kimliği

Siyasi partilerin varoluşu için başka bir önemli açıklama ise psikolojiktir: Siyasi partiler, birçok bireyin siyasete katılabilmesi için gereklidir çünkü parti, bireylerin her bir adayın değerlerini bilinçli bir şekilde değerlendirmek zorunda kalmadan bilinçli tercihler yapmalarını sağlayan büyük ölçüde basitleştirici bir kuraldır. Siyasi partiler olmadan, seçmenler her seçimde her bir adayı bireysel olarak değerlendirmek zorunda kalırlardı. Ancak siyasi partiler, seçmenlere sadece birkaç gruba yönelik değerlendirmeler yapma imkanı sağlar ve bu değerlendirmeleri o partiye bağlı tüm adaylara uygularlar. Birkaç partinin platformları hakkında bilgi edinmek, birçok adayın kişisel duruşları hakkında bilgi edinmekten çok daha kolay olduğundan, partiler bireylerin bilinçli oy kullanma yükünü azaltır. Bununla birlikte, kanıtlar son birkaç on yılda parti kimliğinin gücünün zayıfladığını göstermektedir, bu yüzden bu parti tarafından sağlanması gereken işlev, geçmişte olduğundan daha az önemli olabilir.[19][20]

Siyasi partilerin yapısı

Siyasi partiler genellikle ülkeler arasında benzer şekillerde yapılandırılmıştır. Genellikle tek bir parti lideri, bir grup parti yöneticisi ve bir parti üyeleri topluluğu bulunur.[21] Demokrasilerdeki partiler genellikle yeni parti liderini seçerken, otoriter rejimlerdeki partilerden daha açık ve rekabetçi yöntemler kullanır. Otoriter rejimlerde ise yeni bir parti liderinin seçimi sıkı bir kontrol altında gerçekleşebilir.[22] Büyük alt ulusal bölgelere sahip olan ülkelerde, özellikle federalist ülkelerde, ulusal üyelik ve liderliğin yanı sıra bölgesel parti liderleri ve bölgesel parti üyeleri de bulunabilir.[23]

Parti liderleri

Politikaların belirlenebileceği ve parti liderliğinde değişikliklerin yapılabileceği bir Çin Komünist Partisi Ulusal Kongresi

Partiler genellikle bir parti lideri tarafından yönetilir. Partinin başlıca temsilcisi olan parti lideri genellikle parti politikalarını ve stratejilerini denetleme sorumluluğuna sahiptir. Hükümeti kontrol eden partinin lideri genellikle devlet başkanı veya başbakan gibi hükümet başkanı olurken, diğer partilerin liderleri açıkça hükümet başkanı olmak için rekabet ederler.[21] Hem başkanlık sistemiyle yönetilen demokrasilerde hem de parlamenter demokrasilerde, bir partinin üyeleri genellikle parti liderinin seçiminde önemli bir etkiye sahiptir. Örneğin, parti konferansında parti liderliği için oy kullanarak parti lideri seçiminde aktif bir rol oynarlar.[24][25] Büyük bir partinin lideri güçlü ve tanınır bir kişi olduğundan, birçok parti lideri tanınmış kariyer siyasetçileridir.[26] Parti liderleri, seçmenlerin tüm partiye yönelik algılarını etkileyebilecek kadar önemli olabilir ve bazı seçmenler, farklı partilerin liderlerini ne kadar beğendiklerine bağlı olarak oy verme kararı alabilir.[27][28]

Parti liderlerini seçme sürecine katılan kişi sayısı, partiler arasında ve ülkeler arasında geniş bir şekilde değişebilir. Bir uçta, parti liderleri tüm seçmenler tarafından seçilebilirken, diğer uçta sadece bir kişi tarafından seçilebilirler.[29] Daha otoriter ülkelerde ve geçmişte Türkiye gibi ülkelerde parti liderliği geçişlerinde daha küçük bir grup tarafından seçilme, siyasi partilerin varlığının sadece bir yasal siyasi partiye veya yalnızca bir rekabetçi partiye sıkı sıkıya bağlı olduğu durumlarda görülebilir. Çin Komünist Partisi gibi bazı partiler, gelecek parti liderinin seçimini içeren sıkı yöntemlere sahiptir ve bu seçim diğer parti üyeleri tarafından gerçekleştirilir.[30] Kuzey Kore gibi tek parti rejimlerinde, parti liderliği çocuğa geçen bir geçiş süreci olan hükümdarlık yoluyla devredilir.[31] Otoriter partiler, liderlik değişimlerinin rejimde büyük değişikliklere yol açmasını engellemek için daha kısıtlayıcı seçim yöntemleri tanır.[22]

Parti yöneticileri

Demokratik ve demokratik olmayan ülkelerde, parti lideri genellikle daha büyük bir parti yönetiminin en önemli üyesidir. Bir parti yönetimi genellikle parti sekreteri ve parti başkanı gibi yönetim pozisyonlarını içerir, bu pozisyonlar parti lideriyle farklı kişiler olabilir.[32][33] Bu yürütme yapıları, özellikle lider bir otokrat ise, parti liderini sınırlamak için hizmet edebilir.[34][35] Politik partilerin düzenli olarak düzenledikleri parti konferansları sırasında, parti yürütme organını seçmek ve politika hedeflerini belirlemek gibi önemli liderlik kararları almak yaygındır.[36]

Members of the National Woman's Party in 1918

Başbakanlık görevinde olmayan parti liderleri genellikle en azından aday olarak hükümetin başına geçmek için yarışmaktadır. Benzer şekilde, tüm parti yönetimi de hükümette çeşitli pozisyonlar için rekabet edebilir. Örneğin, Westminster sistemlerinde, iktidarda olmayan en büyük parti parlamentoda Resmi Muhalefet Partisi'ni oluşturur ve bir gölge kabinesi seçer. Gölge kabinesi, parti üyelerinin seçimleri kazanması halinde hükümette hangi pozisyonlarda olacaklarını belirtir.[37]

Parti üyeliği

Demokrasilerdeki vatandaşlar genellikle belirli bir siyasi partiye üye olurlar. Parti üyeliği, aidat ödeme, aynı anda birden fazla partiye üye olmama anlaşması ve bazen parti politikaları ve platformuna uyum sağlama beyanını içerebilir.[38] Demokratik ülkelerde siyasi parti üyeleri genellikle parti liderliğini seçmek için seçimlere katılma hakkına sahiptir.[29] Parti üyeleri, kampanyalar sırasında siyasi partilere destek veren gönüllü aktivistlerin ve bağışçıların temelini oluşturabilir.[39] Bir ülkenin siyasi kurumları, belirli seçim sistemleri ve parti sistemleriyle birlikte parti üyeliğini teşvik ederek parti organizasyonlarına katılımın derecesini etkileyebilir.[40] 1980'lerden bu yana, birçok ülkede özellikle uzun süredir var olan Avrupa demokrasilerinde, büyük geleneksel parti örgütlerine üyelik istikrarlı bir şekilde azalmaktadır.[41]

Yapılarına göre

Siyasi partileri çeşitli şekillerde sınıflandırmak mümkündür. Yapılarına göre siyasi partiler 3 sınıfa ayrılırlar:

  • Tek parti rejimi: Ülkede siyasi parti fonksiyonunu yerine getiren tek parti vardır.
  • İki partili sistem: İktidara alternatif olma bakımından ülkede 2 siyasi partinin bulunduğu sistemdir.
  • Çok partili sistem: İktidara alternatif olabilme bakımından ülkede ikiden daha fazla partinin bulunduğu sistemdir.

İdeolojilerine göre

Daha fazla bilgi: Siyasi parti sembolleri listesi

Sağ-sol yelpazesi de partileri sınıflandırmak için kullanılır ancak sağ ve sol terimlerini herkesin mutabık kalabileceği bir şekilde tanımlamak mümkün değildir. Sağ ve sol terimleri Fransız Devrimi'nden sonraki ilk parlamentoda ortaya çıkmıştır. Belirli görüşleri savunan kişiler parlamentonun sağ kanadında oturmuş, bu görüşe muhalefet eden kişiler ise sol kanatta oturmuşlardır. Bu tarihten beri partileri sağ ve sol şekilde tanımlamak gelenek hâline gelmiştir. Ancak herkes bu terimlerin tanımında ortak bir görüşe sahip olmadığı için bu terimlerin kullanılması bilimsellikten ziyade siyasi bir propaganda hâline gelmiştir.

Ayrıca bakınız

  1. ^ Muirhead, Russell; Rosenblum, Nancy L. (2020). "The Political Theory of Parties and Partisanship: Catching up". Annual Review of Political Science. 23: 95–110. doi:10.1146/annurev-polisci-041916-020727.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  2. ^ Przeworski, Adam; Alvarez, Michael E.; Cheibub, Jose Antonio; Limongi, Fernando (2000). Democracy and development: Political institutions and well-being in the world, 1950–1990. Cambridge University Press. s. 20. 
  3. ^ Boix, Carles; Miller, Michael; Rosato, Sebastian (2013). "A complete data set of political regimes, 1800–2007". Comparative Political Studies. 46 (12): 1523–1554. doi:10.1177/0010414012463905. 
  4. ^ a b Svolik, Milan (2008). "Authoritarian reversals and democratic consolidation". American Political Science Review. 102 (2): 153–168. doi:10.1017/S0003055408080143. 
  5. ^ Knutsen, Carl Henrik; Nygård, Håvard Mokleiv; Wig, Tore (2017). "Autocratic elections: Stabilizing tool or force for change?". World Politics. 69 (1): 98–143. doi:10.1017/S0043887116000149.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  6. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Chhibber04 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  7. ^ Downs, Anthony (1957). An economic theory of democracy. Harper Collins. ss. 114–142.  Geçersiz |url-erişimi=registration (yardım)
  8. ^ Adams, James (December 2010). "Review of Voting for Policy, Not Parties: How Voters Compensate for Power Sharing, by Orit Kedar". Perspectives on Politics. 8 (4): 1257–1258. doi:10.1017/S153759271000280X. 
  9. ^ Lipset, Seymour Martin; Rokkan, Stein (1967). Cleavage structures, party systems, and voter alignments: Cross-national perspectives. New York Free Press. s. 50. 
  10. ^ Ware, Alan (1995). Political parties and party systems. Oxford University Press. s. 22. 
  11. ^ Lybeck, Johan A. (2017). "Is the Lipset-Rokkan Hypothesis Testable?". Scandinavian Political Studies. 8 (1–2): 105–113. doi:10.1111/j.1467-9477.1985.tb00314.x. 
  12. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Chhibber042 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  13. ^ Tilly, Charles (1990). Coercion, capital, and European states. Blackwell. s. 74. 
  14. ^ a b Aldrich, John (1995). "1". Why Parties?: The Origin and Transformation of Political Parties in America. University of Chicago Press. 
  15. ^ Hicken, Allen (2009). Building party systems in developing democracies. Cambridge University Press. s. 5. 
  16. ^ Cox, Gary; Nubbins, Mathew (1999). Legislative leviathan. University of California Press. s. 10. 
  17. ^ McKelvey, Richard D. (1976). "Intransitivities in multidimensional voting bodies". Journal of Economic Theory. 12: 472–482. doi:10.1016/0022-0531(76)90040-5. 
  18. ^ Schofield, Norman (1983). "Generic instability of majority rule". Review of Economic Studies. 50 (4): 695–705. doi:10.2307/2297770. JSTOR 2297770. 
  19. ^ Campbell, Angus; Converse, Philip; Miller, Warren; Stokes, Donald (1960). The American Voter. University of Chicago Press. ss. 120–146. 
  20. ^ Dalton, Russell J.; Wattenberg, Martin P. (2002). Parties without partisans: Political change in advanced industrial democracies. Oxford University Press. s. 3. 
  21. ^ a b Ludger Helms, (Ed.) (2012). Comparative Political Leadership. Springer. s. 78. ISBN 978-1-349-33368-4. 
  22. ^ a b Helms, Ludger (11 March 2020). "Leadership succession in politics: The democracy/autocracy divide revisited". The British Journal of Politics and International Relations. 22 (2): 328–346. doi:10.1177/1369148120908528.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  23. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Chhibber043 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  24. ^ Marsh, Michael (October 1993). "Introduction: Selecting the party leader". European Journal of Political Research. 24 (3): 229–231. doi:10.1111/j.1475-6765.1993.tb00378.x. 
  25. ^ William Cross; André Blais (26 January 2011). "Who selects the party leader?". Party Politics. 18 (2): 127–150. doi:10.1177/1354068810382935. 
  26. ^ Barber, Stephen (17 September 2013). "Arise, Careerless Politician: The Rise of the Professional Party Leader". Politics. 34 (1): 23–31. doi:10.1111/1467-9256.12030. 
  27. ^ Garzia, Diego (3 September 2012). "Party and Leader Effects in Parliamentary Elections: Towards a Reassessment". Politics. 32 (3): 175–185. doi:10.1111/j.1467-9256.2012.01443.x. hdl:1814/23834.  Geçersiz |hdl-access=free (yardım)
  28. ^ Jean-François Daoust; André Blais; Gabrielle Péloquin-Skulski (29 April 2019). "What do voters do when they prefer a leader from another party?". Party Politics. 50 (2): 1103–1109. doi:10.1177/1354068819845100. 
  29. ^ a b Kenig, Ofer (30 October 2009). "Classifying Party Leaders' Selection Methods in Parliamentary Democracies". Journal of Elections, Public Opinion and Parties. 19 (4): 433–447. doi:10.1080/17457280903275261. 
  30. ^ Li Cheng; Lynn White (1998). "The Fifteenth Central Committee of the Chinese Communist Party: Full-Fledged Technocratic Leadership with Partial Control by Jiang Zemin". Asian Survey. 38 (3): 231–264. doi:10.2307/2645427. JSTOR 2645427. 
  31. ^ Brownlee, Jason (July 2007). "Hereditary Succession in Modern Autocracies". World Politics. 59 (4): 595–628. doi:10.1353/wp.2008.0002. 
  32. ^ Lewis, Paul Geoffrey (1989). Political Authority and Party Secretaries in Poland, 1975–1986. Cambridge University Press. ss. 29–51. ISBN 978-0521363693. 
  33. ^ Martz, John D. (1966). "The Party Organization: Structural Framework". Accion Democratica: Evolution of a Modern Political Party in Venezuela. Princeton University Press. s. 155. ISBN 978-1400875870. 
  34. ^ Trevaskes, Susan (16 April 2018). "A Law Unto Itself: Chinese Communist Party Leadership and Yifa zhiguo in the Xi Era". Modern China. 44 (4): 347–373. doi:10.1177/0097700418770176. 
  35. ^ Kroeger, Alex M. (9 March 2018). "Dominant Party Rule, Elections, and Cabinet Instability in African Autocracies". British Journal of Political Science. 50 (1): 79–101. doi:10.1017/S0007123417000497. 
  36. ^ Jean-Benoit Pilet; William Cross, (Ed.) (2014). The Selection of Political Party Leaders in Contemporary Parliamentary Democracies: A Comparative Study. Routledge. s. 13. ISBN 978-1317929451. 
  37. ^ Andrew C. Eggers; Arthur Spirling (11 April 2016). "The Shadow Cabinet in Westminster Systems: Modeling Opposition Agenda Setting in the House of Commons, 1832–1915". British Journal of Political Science. 48 (2): 343–367. doi:10.1017/S0007123416000016. 
  38. ^ Gauja, Anika (4 December 2014). "The construction of party membership". European Journal of Political Research. 54 (2): 232–248. doi:10.1111/1475-6765.12078. 
  39. ^ Weldon, Steven (1 July 2006). "Downsize My Polity? The Impact of Size on Party Membership and Member Activism". Party Politics. 12 (4): 467–481. doi:10.1177/1354068806064729. 
  40. ^ Smith, Alison F. (2020). Political Party Membership in New Democracies. Springer. s. 2. ISBN 978-3030417956. 
  41. ^ Peter Mair; Ingrid van Biezen (1 January 2001). "Party Membership in Twenty European Democracies, 1980–2000". Party Politics. 7 (1): 5–21. doi:10.1177/1354068801007001001. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Siyasi_parti&oldid=29774170" sayfasından alınmıştır