Pedro Nunes: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.770.323 değişiklik
Otorite kontrolü şablonu eklendi
"Pedro Nunes" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
Etiketler: İçerik Çevirmeni [Çevirmeni 2]
1. satır: 1. satır:
{{Kişi bilgi kutusu
[[Dosya:Pedro Nunes.png|küçükresim|sağ|200px|Pedro Nunes, 1843]]
| ad = Pedro Nunes
'''Pedro Nunes''' ({{IPA|pt|ˈpedɾu ˈnunɨʃ}}; [[Latince]], ''Petrus Nonius''), (d. 1502, [[Alcácer do Sal]]; ö. 11 Ağustos 1578, [[Coimbra]]), [[Yeni Hristiyan]] ([[Yahudiler|Yahudi]] kökenli) bir aileden gelmiş, [[Portekizliler|Portekizli]] [[matematikçi]] ve [[profesör]].<ref>Martins, Jorge, ''Portugal e os Judeus'' (3 vol.), Nova Vega, Lisboa, 2006, ISBN 972-699-847-6</ref> Döneminin en büyük matematikçilerinden kabul edilen Nunes<ref>{{Web kaynağı |url=http://pedronunes.fc.ul.pt/biography.html |başlık=Pedro Nunes (1502-1578) |erişimtarihi=23 Eylül 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20111007223506/http://pedronunes.fc.ul.pt/biography.html |arşivtarihi=7 Ekim 2011 |ölüurl=evet}}</ref>, en önemli katkılarını [[seyir]] alanında verdi. Çalışmaları Portekiz'in [[Keşifler döneminde Portekiz|keşifler döneminde]] büyük anlam ifade ediyordu. Nunes [[kerte hattı]] fikrini dillendiren ilk kişi ve Latince soyadıyla isimlendirilen [[Verniyer skalası|nonius]] gibi birçok ölçü aletinin mucididir.<ref name=source1>{{Web kaynağı |url=http://www.gap-system.org/~history/Biographies/Nunes.html |başlık=Pedro Nunes Salaciense |erişimtarihi=23 Eylül 2011 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120316161913/http://www.gap-system.org/~history/Biographies/Nunes.html |arşivtarihi=16 Mart 2012 |ölüurl=hayır}}</ref>
| resim = Pedro Nunes.png
| başlık = Pedro Nunes, 1843 print
| doğumadı =
| doğum_tarihi = 1502
| doğum_yeri = [[Alcácer do Sal]], [[Kingdom of Portugal|Portugal]]
| ölüm_tarihi = 11 August 1578 (aged 76)
| ölüm_yeri = [[Coimbra]], [[Kingdom of Portugal|Portugal]]
| milliyet = [[Portuguese people|Portuguese]]
| vatandaşlık =
| meslek = [[Mathematics|Mathematician]], [[cosmographer]], and [[professor]]
| tanınma_nedeni =
| imza = Assinatura Pedro Nunes.svg
}}

'''Pedro Nunes''' ({{IPA|pt|ˈpedɾu ˈnunɨʃ}}; [[Latince]]: ''Petrus Nonius''; 1502 - 11 Ağustos 1578)<ref>http://galileo.rice.edu/Catalog/NewFiles/nunez.html</ref> [[Yeni Hristiyan]] ([[Yahudiler|Yahudi]] kökenli) bir aileden gelen [[Portekizliler|Portekizli]] bir [[Matematik|matematikçi]], [[Kozmografi|kozmograf]] ve [[Profesör|profesördü.]]<ref>Martins, Jorge, ''Portugal e os Judeus'' (3 vol.), Nova Vega, Lisboa, 2006, {{ISBN|972-699-847-6}}</ref> <ref>{{Web kaynağı|url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Nunes.html|başlık=Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2015-11-20|tarih=November 2010}}</ref>

Zamanının en büyük matematikçilerinden biri olarak kabul edilen<ref>[http://pedronunes.fc.ul.pt/biography.html Pedro Nunes (1502-1578)]</ref> Nunes, ilk kez matematiksel olarak yaklaştığı deniz bilimlerine (seyrüsefer ve haritacılık) yaptığı katkılarla tanınır. Bir [[Kerte hattı|loxodrom]] fikrini ilk öneren oydu ve Latince soyadından adını alan [[Nonius (cihaz)|nonius]] ([[Sürmeli ölçek|Vernier ölçeğinin]] türetildiği) dahil olmak üzere çeşitli ölçüm cihazlarının mucidi.<ref name="source1">{{Web kaynağı|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html|başlık=Biography of Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2014-04-08|tarih=November 2010|yayıncı=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland}}</ref>

== Hayatı ==
Nunes'un erken yaşlardaki eğitimi, hayatı veya aile geçmişi hakkında çok az şey biliniyor, sadece [[Alcácer do Sal|Alcácer do Sal'da]] doğduğu, kökenlerinin [[Yahudiler|Yahudi]] olduğu ve torunlarının [[Portekiz Engizisyonu]] tarafından itiraf ve gizlice Yahudiliği uygulama suçlanmalarından sonra birkaç yıl parmaklıklar ardında geçirdiği biliniyor.<ref name="source3">
[http://cvc.instituto-camoes.pt/ciencia_eng/e42.html Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators]</ref> Belki 1521'den 1522'ye kadar [[Salamanca Üniversitesi]]'nde ve 1525'te [[tıp]] diploması aldığı [[Lizbon Üniversitesi]]'nde (bu üniversite daha sonra [[Coimbra Üniversitesi]] oldu) okudu. 16. yüzyılda tıp için [[Astroloji|astrolojiyi]] kullandı, bu yüzden [[astronomi]] ve [[matematik]] de öğrendi.<ref name="source1">{{Web kaynağı|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html|başlık=Biography of Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2014-04-08|tarih=November 2010|yayıncı=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFO'ConnorRobertson2010">O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (November 2010). [http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html "Biography of Pedro Nunes Salaciense"]. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-04-08</span></span>.</cite></ref>

Tıp eğitimine devam etti ancak [[Lizbon Üniversitesi|Lizbon Üniversitesi'nde]] [[ahlaki|Ahlak]], [[Felsefe]], [[Mantık]] ve [[Metafizik]] dahil olmak üzere çeşitli [[Eğitim|öğretim]] görevlerinde bulundu. 1537'de [[Lizbon|Lizbon'da]] bulunan Portekiz Üniversitesi [[Coimbra|Coimbra'ya]] döndüğünde, matematik öğretmek için yeniden kurulan Coimbra Üniversitesi'ne taşındı ve bu görevi 1562'ye kadar sürdürdü.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/history/Biographies/Nunes.html|başlık=Pedro Nunes (1502-1578)|erişimtarihi=2019-02-08|çalışma=www-groups.dcs.st-and.ac.uk}}</ref> Bu, Coimbra Üniversitesi'nde yeni bir görevdi ve navigasyon (seyrüsefer) için teknik gereksinimler konusunda talimat vermek amacıyla kuruldu: deniz ticaretinin kontrolünün Portekiz zenginliğinin birincil kaynağı olduğu bu dönemde [[Portekiz|Portekiz'de]] açıkça büyük önem taşıyan bir konuydu. Matematik, 1544'te bağımsız bir görev haline geldi.<ref name="source1">{{Web kaynağı|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html|başlık=Biography of Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2014-04-08|tarih=November 2010|yayıncı=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFO'ConnorRobertson2010">O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (November 2010). [http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html "Biography of Pedro Nunes Salaciense"]. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-04-08</span></span>.</cite></ref>

Öğretmenliğe ek olarak, 1529'da Kraliyet Kozmografı ve 1547'de Baş Kraliyet Kozmografı olarak atandı: ölümüne kadar bu görevde kaldı.<ref name="source1">{{Web kaynağı|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html|başlık=Biography of Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2014-04-08|tarih=November 2010|yayıncı=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFO'ConnorRobertson2010">O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (November 2010). [http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html "Biography of Pedro Nunes Salaciense"]. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-04-08</span></span>.</cite></ref>

1531'de [[III. João|Portekiz Kralı III. John]], Nunes'i küçük kardeşleri Luís ve [[Henry, Portekiz Kralı|Henry'nin]] eğitimiyle görevlendirdi. Yıllar sonra Nunes, kralın torunu ve gelecekteki kral [[I. Sebastião|Sebastian'ın]] eğitimiyle de görevlendirildi.<ref name="source1">{{Web kaynağı|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html|başlık=Biography of Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2014-04-08|tarih=November 2010|yayıncı=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFO'ConnorRobertson2010">O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (November 2010). [http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html "Biography of Pedro Nunes Salaciense"]. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-04-08</span></span>.</cite></ref>

Geleceğin astronomu [[Christopher Clavius]], Coimbra Üniversitesi'ndeyken Pedro Nunes'in derslerine katıldı ve çalışmalarından etkilendi.<ref name="source1">{{Web kaynağı|url=http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html|başlık=Biography of Pedro Nunes Salaciense|erişimtarihi=2014-04-08|tarih=November 2010|yayıncı=School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFO'ConnorRobertson2010">O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (November 2010). [http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/Biographies/Nunes.html "Biography of Pedro Nunes Salaciense"]. School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-04-08</span></span>.</cite></ref> O dönemin Roma Katolik bilgisinin büyük merkezi olan Colégio Romano'nun en büyük şahsiyeti olan [[Miladi takvim|Gregoryen Takvimi'nin]] savunucusu Clavius, Nunes'u "yüce matematik dehası" olarak sınıflandırdı<ref name="source3">
[http://cvc.instituto-camoes.pt/ciencia_eng/e42.html Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators]</ref>, Nunes [[Coimbra|Coimbra'da]] öldü.

== Çalışmaları ==
Pedro Nunes, bilimin teorik bilgiye (bir bilim insanının/matematikçinin temel rolünü önceki yazarlar hakkında yorum yapmak olarak tanımladı) değer vermekten, hem bir bilgi kaynağı hem de hem de teorileri doğrulamak için bir yöntem olarak [[Deney|deneysel]] veriler sağlamaya geçiş yaptığı bir geçiş döneminde yaşadı. Nunes, her şeyden önce, son büyük yorumculardan biriydi<ref>{{Kaynak|başlık=Gravitation as a Plastic Distortion of the Lorentz Vacuum|sayfa=5|yer=Berlin Heidelberg|yayıncı=Springer-Verlag|yıl=2010|isbn=978-3-642-13589-7|doi=10.1007/978-3-642-13589-7}}</ref>, ilk yayınlanmış eseri “''Tratado da Esfera''”nın gösterdiği gibi, dönemin zor kozmografisi hakkında derin bir bilgi birikimine işaret eden yorum ve eklemelerle zenginleştirildi.<ref name="source3">
[http://cvc.instituto-camoes.pt/ciencia_eng/e42.html Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators]</ref> Ayrıca deney yapmanın değerini de tasdik etti.

''Tratado da sphera'' adlı eserinde bilginin ortak ve evrensel bir yayılımını savundu.<ref>«''o bem, quanto mais comum e universal, tanto é mais excelente''» quoted by Calafate, Pedro (see above)</ref> Buna göre, sadece [[Latince]], o zaman bilimin [[lingua franca]]'sında, Avrupalı bilim insanlarının bir izleyici kitlesini hedefleyen eserler değil, aynı zamanda [[Portekizce]] ve [[İspanyolca]] (''Livro de Algebra'') olarak da eserler yayınladı.

=== Navigasyon ===
[[Dosya:Pedro_Nunes_April_2009-1a.jpg|sağ|küçükresim| Ünlü denizcileri gösteren [[Padrão dos Descobrimentos|Portekiz Keşifleri Anıtı'nın]] detayı. Soldan sağa: [[Jehuda Krekleri|Jácome de Maiorca]] (kozmograf ve harita yapımcısı), [[Pedro Escobar]] (navigatör), Pedro Nunes (bir [[çemberli küre]] tutarken gösterilmiştir), [[Pero de Alenquer|Pêro de Alenquer]] (navigatör), [[Gil Eanes]] (navigatör) ve son olarak [[João Gonçalves Zarco]] (navigatör)]]
Nunes'un çalışmalarının çoğu [[Seyir|navigasyonla]] ilgiliydi. Sabit bir [[Rota|rotayı]] sürdüren bir geminin neden Dünya'daki iki nokta arasındaki en kısa yol olan bir [[büyük daire]] boyunca seyahat etmediğini , bunun yerine [[Kerte hattı|loksodrom]] adı verilen [[spiral]] bir rotayı takip ettiğini ilk anlayan oydu.<ref name="source3">
[http://cvc.instituto-camoes.pt/ciencia_eng/e42.html Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators]</ref> [[Logaritma|Logaritmaların]] sonraki icadı, [[Gottfried Leibniz|Leibniz'in]] loxodrom için [[cebirsel denklem|cebirsel denklemler]] kurmasına izin verdi.<ref>[https://books.google.com/books?id=aPcQY1CeW4IC&pg=PA90&lpg=PA90&dq=Leibniz+pedro+nunes&source=bl&ots=xKqA4TKvv9&sig=_pZpl7-CJ_A0nRnL8DaD2Vh19-I&hl=en&ei=7oalTeDqBc7ssgaN99iRCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CEwQ6AEwBw#v=onepage&q=Leibniz%20pedro%20nunes&f=false Science in the Spanish and Portuguese empires, 1500-1800]</ref> Aynı zamanda kerte çizgileri olarak da adlandırılan bu çizgiler [[meridyen (coğrafya)|meridyenlerle]] sabit bir açıyı korur. Başka bir deyişle, loksodromik eğriler, navigasyon bağlantısı olarak da adlandırılan [[afin bağlantı|Nunes bağlantısının]] yapısıyla doğrudan ilişkilidir.<ref>In [[mathematics]], Nunes connection is an example of [[Affine connection|connection]] which [[Élie Cartan|Cartan]] showed to [[Albert Einstein|Einstein]] in 1922 when he visited [[Paris]].</ref>

''Treaty defending the sea chart (Deniz haritasını savunan Antlaşması)'''nda Nunes, bir [[Deniz haritası|deniz haritasının]] [[Enlem dairesi|paralellerinin]] ve meridyenlerinin düz çizgiler olarak gösterilmesi gerektiğini savundu. Ancak bunun neden olduğu problemleri nasıl çözeceğinden emin değildi: [[Gerardus Mercator|Mercator'un]] kendi adını taşıyan [[Harita projeksiyonu|projeksiyonu]] geliştirmesine kadar süren bir durum. [[Merkatör projeksiyonu|Mercator Projeksiyonu]] halen kullanılmakta olan sistemdir.

=== Geometri ===
Nunes ayrıca, herhangi bir konum için en kısa [[alacakaranlık]] süresine sahip günü ve süresini bulma problemini de çözdü.<ref name="source3">
[http://cvc.instituto-camoes.pt/ciencia_eng/e42.html Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators]</ref> Bu problem ''başlı başına'' çok önemli değildir, ancak [[Johann Bernoulli|Johann]] ve [[Jakob Bernoulli]] tarafından bir yüzyıldan fazla bir süre sonra daha az başarı ile bağımsız olarak ele alınan bir problem olduğu için Nunes'un geometrik dehasını gösterir.<ref>[https://books.google.com/books?id=z_BNPYRNmyYC&pg=PA87&lpg=PA87&dq=Bernoulli+pedro+nunes&source=bl&ots=WQTtwXL0xn&sig=hz3wpstlxHVm9A6-TCiIktllYT8&hl=en&ei=ToilTdWkNI_CtAbF-42bCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CEoQ6AEwBjgK#v=onepage&q=Bernoulli%20pedro%20nunes&f=false Prelúdio para uma história: ciência e tecnologia no Brasil]</ref> [[Kış gündönümü|En kısa gün]] sorununa bir çözüm bulabildiler, ancak süresini belirleyemediler, çünkü muhtemelen o zamanlar henüz yeni geliştirilmiş olan [[Diferansiyel kalkülüs|diferansiyel hesabın]] ayrıntılarında kayboldular. Başarı aynı zamanda Nunes'in diferansiyel hesabı kullanarak ancak sonraki yüzyılda ortak bir gereklilik haline gelen maksimum ve minimum problemlerini çözmede öncü olduğunu gösteriyor.<ref name="source4">[http://pedronunes.fc.ul.pt/science.html Pedro Nunes (1502 - 1578)(Science)]</ref>

=== Kozmoloji ===
Muhtemelen [[Ptolemaik sistem|ptolemaik sistemle]] (Dünya ve Güneş'in göreli hareketini tanımlayan yer merkezli -[[Geosantrizm|jeosantrik]]- bir model) ilgili iyileştirmeler yapan son büyük matematikçiydi{{Kime göre|tarih=Mart 2010}}. Ancak, bu önemini yitirdi çünkü [[Nicolaus Copernicus|Copernicus]], [[Günmerkezlilik|güneş merkezli sistem]] teorisini aynı zamanlarda ortaya koydu. Nunes, Copernicus'un çalışmasını biliyordu, ancak bazı matematiksel hataları düzeltmek amacıyla yayınlanmış eserlerinde yalnızca kısaca değindi.

Nunes'un başarılarının çoğu, [[Küresel üçgen|küresel trigonometri]] konusundaki derin anlayışı ve [[Batlamyus|Batlamyus'un]] [[Öklid geometrisi|Öklid geometrisinin]] uyarlamalarını buna aktarma yeteneği nedeniyle mümkün oldu.

=== Buluşları ===
[[Dosya:Nonio_originale.jpg|sol|küçükresim|200x200pik| Nunes [[Nonius (cihaz)|nonius]] orijinal modeli]]
Nunes, bir geminin konumunu belirlemek için daha doğru cihazlar geliştirmeye çalışmanın yanı sıra, [[Rota|rota düzeltme]] ile ilgili birkaç pratik deniz problemi üzerinde çalıştı.<ref name="source4">[http://pedronunes.fc.ul.pt/science.html Pedro Nunes (1502 - 1578)(Science)]</ref>

[[Usturlap|Usturlabın]] doğruluğunu artırmak için [[Nonius (cihaz)|nonius]]'u yarattı. Bu, usturlabın üzerine çizilen ve birbirini izleyen her birini bitişik dış daireden daha az sayıda bölmeyle bölen bir dizi [[eş merkezli|eşmerkezli daire]]<nowiki/>den oluşuyordu. Böylece, en dıştaki [[Dairesel sektör|kadran]] 90 eşit bölmede 90°'yi içerecek, bir sonraki iç çeyreği 89, sonraki 88 bölümü vb. Bir açı ölçüldüğünde, [[Alidat|alidadın]] düştüğü daire ve bölme not edildi. Daha sonra kesin ölçümü sağlamak için bir tabloya başvurulmuştur.{{Kaynak belirt|date=March 2010}}

Nonius, onu çok karmaşık bulan [[Tycho Brahe]] tarafından kullanıldı. Yöntem, [[Christopher Clavius]] ve [[Jacob Kurz von Senftenau|Jacob Curtius]] tarafından geliştirilmiş sistemlere ilham verdi.<ref name="daumas">Daumas Maurice, ''Scientific Instruments of the Seventeenth and Eighteenth Centuries and Their Makers'', Portman Books, London 1989 {{ISBN|978-0-7134-0727-3}}</ref> Bunlar nihayetinde 1631'de [[Pierre Vernier]] tarafından daha da geliştirildi, bu da nonius'u biri sabit diğeri hareketli olmak üzere iki ölçek içeren [[Sürmeli ölçek|Vernier ölçeğine]] çevirdi. Vernier, buluşunun mükemmel bir nonius olduğunu söylerdi ve uzun süre Fransa'da bile "nonius" olarak bilinirdi.<ref name="source3">
[http://cvc.instituto-camoes.pt/ciencia_eng/e42.html Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators]</ref> Bazı dillerde, Vernier ölçeği hala Nunes'den sonra adlandırılır, örneğin ''{{Dil|sv|nonieskala}}''.

Pedro Nunes ayrıca matematiksel bir bakış açısıyla bazı [[mekanik]] problemler üzerinde çalıştı.

== Etkisi ==
Nunes uluslararası alanda, örneğin [[John Dee]] ve [[Edward Wright (matematikçi)|Edward Wright'ın]] çalışmaları üzerinde çok etkiliydi.<ref>{{Web kaynağı|url=http://pedronunes.fc.ul.pt/episodes/edward_wright/edward_wright.htm|başlık=Edward Wright and Pedro Nunes|erişimtarihi=17 October 2011|çalışma=Pedro Nunes (1502 - 1578)|yayıncı=Centre for the History of Sciences, [[Lisbon University]]|yıl=2009}}</ref>

== Başarıları ==

* [[Lizbon|Lizbon'daki]] en iyi bilinen Ortaöğretim/Liselerden biri, adını Pedro Nunes, ''Escola Secundária de Pedro Nunes'den almıştır'' (7. ila 12. sınıflar arasında eğitim vermektedir). 1906 yılında ''Lyceu Central da 3ª Zona Escolar de Lisboa'' ( ''Lizbon 3. Okul Bölgesi Merkez Liceum'' ) olarak kurulmuştur. Yıllar boyunca çeşitli isimler biliniyordu: Lyceu Central de Pedro Nunes (1911–1930), Liceu Normal de Lisboa (1930–1937), Liceu Pedro Nunes (1937–1956), Liceu Normal de Pedro Nunes (1956–1978) ve Escola Secundária de Pedro Nunes (1978– {{İtibarıyla|2011}} ), ama yine de popüler olarak Liceu Pedro Nunes olarak bilinir. Pek çok tanınmış Portekizli şahsiyet Pedro Nunes'te eğitim gördü. Mevcut merkez, 2008 ve 2010 yılları arasında tamamen yenilenip modernize edildikten sonra 2011 yılında yüzüncü yılını kutladı.
* [[Eskudo|100 escudos]] sikkesinde yer aldı.
* [[Coimbra]] Üniversitesi tarafından kurulan bir iş inkübatörü ve inovasyon ve teknoloji transferi merkezi olan Coimbra'daki [[Instituto Pedro Nunes]], adını Pedro Nunes'dan almıştır.{{Kaynak belirt|date=March 2010}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2010)">alıntı gerekli</span></nowiki>'' &#x5D;</sup>
* Asteroid [[5313 Nunes]] onun adını aldı{{Kaynak belirt|date=October 2011}}<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2011)">alıntı gerekli</span></nowiki>'' &#x5D;</sup>
* [[TAP Air Portugal|TAP Portugal]] Airlines, CS-TOP tescilli bir [[Airbus]] A330-202 uçağına onun adını verdi.

== Bibliyografya ==
[[Dosya:Nunes_-_De_erratis_Orontii_Finaei,_1546_-_103782.jpg|küçükresim| ''De erratis Orontii Finæi'', 1546]]
Pedro Nunes, alanındaki belli başlı bazı eserleri tercüme etti, yorumladı ve genişletti, aynı zamanda özgün araştırmalar da yayınladı.

Yorumlanmış ve genişletilmiş çeviriler:

* ''Tratado da sphera com a Theorica do Sol e da Lua'' ("Treaty about the Sphere with Theory of the Sun and the Moon", "Güneş ve Ay Teorisi ile Küre Hakkında Anlaşma"), (1537). [[Johannes de Sacrobosco]]'nun ''[[Tractatus de Sphæra]]''<nowiki/>'sından, [[Georg Purbach|Georg ''Purbach'']]'ın ''Theoricae novæ planetarum''<nowiki/>'undan ve [[Batlamyus|Claudius Ptolemaeus'un]] ''Geography'''sinden.

Orijinal çalışmalar:

* ''Tratado em defensam da carta de marear'' ("Treatise Defending the Sea Chart", "Deniz Haritasını Savunma İncelemesi"), (1537).
* ''Tratado sobre certas dúvidas da navegação'' ("Treatise about some Navigational Doubts", "Bazı Navigasyon Şüpheleri Üzerine İnceleme"), (1537)
* ''De crepusculis'' ("About the Twilight", "Alacakaranlık Hakkında"), (1542).
* ''De erratis Orontii Finæi'' ("About the Errors of Orontius Finæus", "Orontius Finæus'un Hataları Hakkında"), (1546).
* ''Petri Nonii Salaciensis Opera'', (1566). 1953'te ''De arte adque ratione navigandi'' olarak genişletilmiş, düzeltilmiş ve yeniden düzenlenmiştir.
* ''Livro de algebra en arithmetica y geometria'' ("Book of Algebra in Arithmetics and Geometry", "Aritmetik ve Geometride Cebir Kitabı"), (1567).

Bazı modern tekrar baskılar:

* ''Obras'' (4 vol.), Academia das Ciências de Lisboa, Lisboa, 1940-1960 (No ISBN at the [https://web.archive.org/web/20070927025712/http://opac.porbase.org/ipac20/ipac.jsp?uri=full=3100024@!724332@!15 books' record] at the Portuguese National Library)
* ''Obras'' (6 vol.), [[Fundação Calouste Gulbenkian]], Lisboa, 2002-2011, {{ISBN|972-31-0985-9}} and {{ISBN|972-31-1084-9}} (more volumes are likely to be published)

== Notlar ==
 


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{kaynakça}}


* Mourão, Ronaldo Rogério de Freitas, ''Dicionário das Descobertas'', Bergama, Lizbon, 2001,{{ISBN|972-711-402-4}}
{{Portekizli-biyo-taslak}}
* Dias, JS da Silva, ''Os descobrimentos ea problemática kültürel do século XVI'' (3. baskı. ), Presença, Lizbon, 1988
* [https://web.archive.org/web/20050808082934/http://www.instituto-camoes.pt/cvc/filosofia/ren2.html Calafate, Pedro, ''Pedro Nunes'', Instituto Camões' sitesinde] (Portekizce)
* [http://purl.pt/40/1/pn-impressos-xvi.html Portekiz Milli Kütüphanesi'nde 16. yüzyılda Pedro Nunes Basılı eserler] (Portekizce)


== Dış bağlantılar ==
{{Otorite kontrolü}}


* [http://pedronunes.fc.ul.pt/ Pedro Nunes sayfası (FCUL)]
[[Kategori:1502 doğumlular]]
[[Kategori:1578 yılında ölenler]]
[[Kategori:Portekiz coğrafi keşifleri]]
[[Kategori:Portekizli matematikçiler]]
[[Kategori:16. yüzyılda Portekizliler]]
[[Kategori:16. yüzyıl matematikçileri]]
[[Kategori:Yahudi mucitler]]
[[Kategori:Portekizli coğrafyacılar]]
[[Kategori:Coimbra Üniversitesi'nde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Salamanca Üniversitesi'nde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Salamanca Üniversitesi'nde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Coimbra Üniversitesi'nde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Bilimsel alet yapımcıları]]
[[Kategori:Portekizli coğrafyacılar]]
[[Kategori:16. yüzyıl matematikçileri]]
[[Kategori:Portekizli matematikçiler]]
[[Kategori:Sefarad Yahudileri]]
[[Kategori:1578 yılında ölenler]]
[[Kategori:1502 doğumlular]]
[[Kategori:İncelenmemiş çeviri içeren sayfalar]]

Sayfanın 15.49, 9 Ağustos 2021 tarihindeki hâli

Pedro Nunes
Pedro Nunes, 1843 print
Doğum1502
Alcácer do Sal, Portugal
Ölüm11 August 1578 (aged 76)
Coimbra, Portugal
MilliyetPortuguese
MeslekMathematician, cosmographer, and professor
İmza

Pedro Nunes (Portekizce telaffuz: [ˈpedɾu ˈnunɨʃ]; Latince: Petrus Nonius; 1502 - 11 Ağustos 1578)[1] Yeni Hristiyan (Yahudi kökenli) bir aileden gelen Portekizli bir matematikçi, kozmograf ve profesördü.[2] [3]

Zamanının en büyük matematikçilerinden biri olarak kabul edilen[4] Nunes, ilk kez matematiksel olarak yaklaştığı deniz bilimlerine (seyrüsefer ve haritacılık) yaptığı katkılarla tanınır. Bir loxodrom fikrini ilk öneren oydu ve Latince soyadından adını alan nonius (Vernier ölçeğinin türetildiği) dahil olmak üzere çeşitli ölçüm cihazlarının mucidi.[5]

Hayatı

Nunes'un erken yaşlardaki eğitimi, hayatı veya aile geçmişi hakkında çok az şey biliniyor, sadece Alcácer do Sal'da doğduğu, kökenlerinin Yahudi olduğu ve torunlarının Portekiz Engizisyonu tarafından itiraf ve gizlice Yahudiliği uygulama suçlanmalarından sonra birkaç yıl parmaklıklar ardında geçirdiği biliniyor.[6] Belki 1521'den 1522'ye kadar Salamanca Üniversitesi'nde ve 1525'te tıp diploması aldığı Lizbon Üniversitesi'nde (bu üniversite daha sonra Coimbra Üniversitesi oldu) okudu. 16. yüzyılda tıp için astrolojiyi kullandı, bu yüzden astronomi ve matematik de öğrendi.[5]

Tıp eğitimine devam etti ancak Lizbon Üniversitesi'nde Ahlak, Felsefe, Mantık ve Metafizik dahil olmak üzere çeşitli öğretim görevlerinde bulundu. 1537'de Lizbon'da bulunan Portekiz Üniversitesi Coimbra'ya döndüğünde, matematik öğretmek için yeniden kurulan Coimbra Üniversitesi'ne taşındı ve bu görevi 1562'ye kadar sürdürdü.[7] Bu, Coimbra Üniversitesi'nde yeni bir görevdi ve navigasyon (seyrüsefer) için teknik gereksinimler konusunda talimat vermek amacıyla kuruldu: deniz ticaretinin kontrolünün Portekiz zenginliğinin birincil kaynağı olduğu bu dönemde Portekiz'de açıkça büyük önem taşıyan bir konuydu. Matematik, 1544'te bağımsız bir görev haline geldi.[5]

Öğretmenliğe ek olarak, 1529'da Kraliyet Kozmografı ve 1547'de Baş Kraliyet Kozmografı olarak atandı: ölümüne kadar bu görevde kaldı.[5]

1531'de Portekiz Kralı III. John, Nunes'i küçük kardeşleri Luís ve Henry'nin eğitimiyle görevlendirdi. Yıllar sonra Nunes, kralın torunu ve gelecekteki kral Sebastian'ın eğitimiyle de görevlendirildi.[5]

Geleceğin astronomu Christopher Clavius, Coimbra Üniversitesi'ndeyken Pedro Nunes'in derslerine katıldı ve çalışmalarından etkilendi.[5] O dönemin Roma Katolik bilgisinin büyük merkezi olan Colégio Romano'nun en büyük şahsiyeti olan Gregoryen Takvimi'nin savunucusu Clavius, Nunes'u "yüce matematik dehası" olarak sınıflandırdı[6], Nunes Coimbra'da öldü.

Çalışmaları

Pedro Nunes, bilimin teorik bilgiye (bir bilim insanının/matematikçinin temel rolünü önceki yazarlar hakkında yorum yapmak olarak tanımladı) değer vermekten, hem bir bilgi kaynağı hem de hem de teorileri doğrulamak için bir yöntem olarak deneysel veriler sağlamaya geçiş yaptığı bir geçiş döneminde yaşadı. Nunes, her şeyden önce, son büyük yorumculardan biriydi[8], ilk yayınlanmış eseri “Tratado da Esfera”nın gösterdiği gibi, dönemin zor kozmografisi hakkında derin bir bilgi birikimine işaret eden yorum ve eklemelerle zenginleştirildi.[6] Ayrıca deney yapmanın değerini de tasdik etti.

Tratado da sphera adlı eserinde bilginin ortak ve evrensel bir yayılımını savundu.[9] Buna göre, sadece Latince, o zaman bilimin lingua franca'sında, Avrupalı bilim insanlarının bir izleyici kitlesini hedefleyen eserler değil, aynı zamanda Portekizce ve İspanyolca (Livro de Algebra) olarak da eserler yayınladı.

Navigasyon

Ünlü denizcileri gösteren Portekiz Keşifleri Anıtı'nın detayı. Soldan sağa: Jácome de Maiorca (kozmograf ve harita yapımcısı), Pedro Escobar (navigatör), Pedro Nunes (bir çemberli küre tutarken gösterilmiştir), Pêro de Alenquer (navigatör), Gil Eanes (navigatör) ve son olarak João Gonçalves Zarco (navigatör)

Nunes'un çalışmalarının çoğu navigasyonla ilgiliydi. Sabit bir rotayı sürdüren bir geminin neden Dünya'daki iki nokta arasındaki en kısa yol olan bir büyük daire boyunca seyahat etmediğini , bunun yerine loksodrom adı verilen spiral bir rotayı takip ettiğini ilk anlayan oydu.[6] Logaritmaların sonraki icadı, Leibniz'in loxodrom için cebirsel denklemler kurmasına izin verdi.[10] Aynı zamanda kerte çizgileri olarak da adlandırılan bu çizgiler meridyenlerle sabit bir açıyı korur. Başka bir deyişle, loksodromik eğriler, navigasyon bağlantısı olarak da adlandırılan Nunes bağlantısının yapısıyla doğrudan ilişkilidir.[11]

Treaty defending the sea chart (Deniz haritasını savunan Antlaşması)'nda Nunes, bir deniz haritasının paralellerinin ve meridyenlerinin düz çizgiler olarak gösterilmesi gerektiğini savundu. Ancak bunun neden olduğu problemleri nasıl çözeceğinden emin değildi: Mercator'un kendi adını taşıyan projeksiyonu geliştirmesine kadar süren bir durum. Mercator Projeksiyonu halen kullanılmakta olan sistemdir.

Geometri

Nunes ayrıca, herhangi bir konum için en kısa alacakaranlık süresine sahip günü ve süresini bulma problemini de çözdü.[6] Bu problem başlı başına çok önemli değildir, ancak Johann ve Jakob Bernoulli tarafından bir yüzyıldan fazla bir süre sonra daha az başarı ile bağımsız olarak ele alınan bir problem olduğu için Nunes'un geometrik dehasını gösterir.[12] En kısa gün sorununa bir çözüm bulabildiler, ancak süresini belirleyemediler, çünkü muhtemelen o zamanlar henüz yeni geliştirilmiş olan diferansiyel hesabın ayrıntılarında kayboldular. Başarı aynı zamanda Nunes'in diferansiyel hesabı kullanarak ancak sonraki yüzyılda ortak bir gereklilik haline gelen maksimum ve minimum problemlerini çözmede öncü olduğunu gösteriyor.[13]

Kozmoloji

Muhtemelen ptolemaik sistemle (Dünya ve Güneş'in göreli hareketini tanımlayan yer merkezli -jeosantrik- bir model) ilgili iyileştirmeler yapan son büyük matematikçiydi[kime göre?]. Ancak, bu önemini yitirdi çünkü Copernicus, güneş merkezli sistem teorisini aynı zamanlarda ortaya koydu. Nunes, Copernicus'un çalışmasını biliyordu, ancak bazı matematiksel hataları düzeltmek amacıyla yayınlanmış eserlerinde yalnızca kısaca değindi.

Nunes'un başarılarının çoğu, küresel trigonometri konusundaki derin anlayışı ve Batlamyus'un Öklid geometrisinin uyarlamalarını buna aktarma yeteneği nedeniyle mümkün oldu.

Buluşları

Nunes nonius orijinal modeli

Nunes, bir geminin konumunu belirlemek için daha doğru cihazlar geliştirmeye çalışmanın yanı sıra, rota düzeltme ile ilgili birkaç pratik deniz problemi üzerinde çalıştı.[13]

Usturlabın doğruluğunu artırmak için nonius'u yarattı. Bu, usturlabın üzerine çizilen ve birbirini izleyen her birini bitişik dış daireden daha az sayıda bölmeyle bölen bir dizi eşmerkezli daireden oluşuyordu. Böylece, en dıştaki kadran 90 eşit bölmede 90°'yi içerecek, bir sonraki iç çeyreği 89, sonraki 88 bölümü vb. Bir açı ölçüldüğünde, alidadın düştüğü daire ve bölme not edildi. Daha sonra kesin ölçümü sağlamak için bir tabloya başvurulmuştur.[kaynak belirtilmeli]

Nonius, onu çok karmaşık bulan Tycho Brahe tarafından kullanıldı. Yöntem, Christopher Clavius ve Jacob Curtius tarafından geliştirilmiş sistemlere ilham verdi.[14] Bunlar nihayetinde 1631'de Pierre Vernier tarafından daha da geliştirildi, bu da nonius'u biri sabit diğeri hareketli olmak üzere iki ölçek içeren Vernier ölçeğine çevirdi. Vernier, buluşunun mükemmel bir nonius olduğunu söylerdi ve uzun süre Fransa'da bile "nonius" olarak bilinirdi.[6] Bazı dillerde, Vernier ölçeği hala Nunes'den sonra adlandırılır, örneğin İsveççe: nonieskala.

Pedro Nunes ayrıca matematiksel bir bakış açısıyla bazı mekanik problemler üzerinde çalıştı.

Etkisi

Nunes uluslararası alanda, örneğin John Dee ve Edward Wright'ın çalışmaları üzerinde çok etkiliydi.[15]

Başarıları

  • Lizbon'daki en iyi bilinen Ortaöğretim/Liselerden biri, adını Pedro Nunes, Escola Secundária de Pedro Nunes'den almıştır (7. ila 12. sınıflar arasında eğitim vermektedir). 1906 yılında Lyceu Central da 3ª Zona Escolar de Lisboa ( Lizbon 3. Okul Bölgesi Merkez Liceum ) olarak kurulmuştur. Yıllar boyunca çeşitli isimler biliniyordu: Lyceu Central de Pedro Nunes (1911–1930), Liceu Normal de Lisboa (1930–1937), Liceu Pedro Nunes (1937–1956), Liceu Normal de Pedro Nunes (1956–1978) ve Escola Secundária de Pedro Nunes (1978– (2011 (2011) itibarıyla) ), ama yine de popüler olarak Liceu Pedro Nunes olarak bilinir. Pek çok tanınmış Portekizli şahsiyet Pedro Nunes'te eğitim gördü. Mevcut merkez, 2008 ve 2010 yılları arasında tamamen yenilenip modernize edildikten sonra 2011 yılında yüzüncü yılını kutladı.
  • 100 escudos sikkesinde yer aldı.
  • Coimbra Üniversitesi tarafından kurulan bir iş inkübatörü ve inovasyon ve teknoloji transferi merkezi olan Coimbra'daki Instituto Pedro Nunes, adını Pedro Nunes'dan almıştır.[kaynak belirtilmeli][ <span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2010)">alıntı gerekli</span> ]
  • Asteroid 5313 Nunes onun adını aldı[kaynak belirtilmeli][ <span title="This claim needs references to reliable sources. (October 2011)">alıntı gerekli</span> ]
  • TAP Portugal Airlines, CS-TOP tescilli bir Airbus A330-202 uçağına onun adını verdi.

Bibliyografya

De erratis Orontii Finæi, 1546

Pedro Nunes, alanındaki belli başlı bazı eserleri tercüme etti, yorumladı ve genişletti, aynı zamanda özgün araştırmalar da yayınladı.

Yorumlanmış ve genişletilmiş çeviriler:

Orijinal çalışmalar:

  • Tratado em defensam da carta de marear ("Treatise Defending the Sea Chart", "Deniz Haritasını Savunma İncelemesi"), (1537).
  • Tratado sobre certas dúvidas da navegação ("Treatise about some Navigational Doubts", "Bazı Navigasyon Şüpheleri Üzerine İnceleme"), (1537)
  • De crepusculis ("About the Twilight", "Alacakaranlık Hakkında"), (1542).
  • De erratis Orontii Finæi ("About the Errors of Orontius Finæus", "Orontius Finæus'un Hataları Hakkında"), (1546).
  • Petri Nonii Salaciensis Opera, (1566). 1953'te De arte adque ratione navigandi olarak genişletilmiş, düzeltilmiş ve yeniden düzenlenmiştir.
  • Livro de algebra en arithmetica y geometria ("Book of Algebra in Arithmetics and Geometry", "Aritmetik ve Geometride Cebir Kitabı"), (1567).

Bazı modern tekrar baskılar:

Notlar

 

Kaynakça

Dış bağlantılar

  1. ^ http://galileo.rice.edu/Catalog/NewFiles/nunez.html
  2. ^ Martins, Jorge, Portugal e os Judeus (3 vol.), Nova Vega, Lisboa, 2006, 972-699-847-6
  3. ^ "Pedro Nunes Salaciense". November 2010. Erişim tarihi: 2015-11-20. 
  4. ^ Pedro Nunes (1502-1578)
  5. ^ a b c d e f "Biography of Pedro Nunes Salaciense". School of Mathematics and Statistics, University of St Andrews, Scotland. November 2010. Erişim tarihi: 2014-04-08.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "source1" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
  6. ^ a b c d e f Pedro Nunes – A mathematician in a country of navigators
  7. ^ "Pedro Nunes (1502-1578)". www-groups.dcs.st-and.ac.uk. Erişim tarihi: 2019-02-08. 
  8. ^ Gravitation as a Plastic Distortion of the Lorentz Vacuum, Berlin Heidelberg: Springer-Verlag, 2010, s. 5, doi:10.1007/978-3-642-13589-7, ISBN 978-3-642-13589-7 
  9. ^ «o bem, quanto mais comum e universal, tanto é mais excelente» quoted by Calafate, Pedro (see above)
  10. ^ Science in the Spanish and Portuguese empires, 1500-1800
  11. ^ In mathematics, Nunes connection is an example of connection which Cartan showed to Einstein in 1922 when he visited Paris.
  12. ^ Prelúdio para uma história: ciência e tecnologia no Brasil
  13. ^ a b Pedro Nunes (1502 - 1578)(Science)
  14. ^ Daumas Maurice, Scientific Instruments of the Seventeenth and Eighteenth Centuries and Their Makers, Portman Books, London 1989 978-0-7134-0727-3
  15. ^ "Edward Wright and Pedro Nunes". Pedro Nunes (1502 - 1578). Centre for the History of Sciences, Lisbon University. 2009. Erişim tarihi: 17 October 2011. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pedro_Nunes&oldid=25979265" sayfasından alınmıştır