Keten: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
düzenle|Ocak 2008 etiketi kaldırılıyor. Madde aktarıldığı için geçmişinin de aktarılması gerekmektedir |
Superyetkin (mesaj | katkılar) k Keten sayfasının yeni adı: Keten tohumu: Geçmiş birleştirme |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{ |
{{Birleş|Keten tohumu}} |
||
{{Taksobitki |
|||
| ad = Keten |
|||
| resim = Koeh-088.jpg |
|||
| resim_bilgisi = |
|||
| alem = [[Plantae]] |
|||
| bölüm = [[Magnoliophyta]] <br /><small>(Kapalı tohumlular)</small> |
|||
| sınıf = [[Magnoliopsida]] <br /><small>(İki çenekliler)</small> |
|||
| takım = [[Malpighiales]] |
|||
| familya = [[Linaceae]] |
|||
| cins = [[Linum]] |
|||
| tür = L. usitatissimum |
|||
| ikili_ad = Linum usitatissimum |
|||
| ikili_ad_yazar = Linnaeus |
|||
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Linum usitatissimum}} |
|||
}} |
|||
'''Keten''' ([[Latince]] ''Linum usitatissimum''), [[Ketengiller]] familyasından familyasından [[Keten (cins)|keten]] cinsinin en yaygın türüdür. [[Haziran]]-[[Ağustos]] ayları arasında ipek gibi, mavimsi veya sarı renkli [[çiçek]]ler açan bir [[bitki]]dir. |
|||
15-60 cm boylanabilir. [[Tohum]]u ve [[lif]]i için yetiştirilen doğal ve kültür formu bulunur. Yaprakları sapsız, grimsi-yeşil renkli, dik veya yatık gövde üzerinde sıralanmışlardır. Ketenin kimyasal yapısında; %80 [[selüloz]], %3 [[pektin]], %10 su bulunur. |
|||
[[Tohum]]ları %40-45 yağ içeririr ve yağ eldesinde kullanılır. Bu yağ, [[omega 3]] yağ asitleri bakımından zengindir. "[[Bezir yağı]]" olarak bilinen bu yağ boyacılıkta kullanılır. Yağı alınan tohumlar hayvan yemi olarak kullanılır. |
|||
Keten her çeşit toprakta yetişebilir. [[Lif ketenleri]] nemli havayı, [[yağ ketenleri]] ise güneşli havayı sever. Anadolu'da keten yazlık ve güzlük olarak ekilmektedir. Kışlık ketenler Ağustos-Eylül, yazlık ketenler ise Mart ve Nisan aylarında ekilir. Lif ketenlerinin uzun boylu olanları makbuldür ve gübreli toprakta yetişir. Yağ ketenleri, iyice olgunlaştıktan sonra toplandığı halde, lif ketenleri olgunlaşmadan toplanır. Keten tohumları kapsülden dövülerek çıkarılır ve elenerek temizlenir. Gövdeler iyice ezilerek içinden lifleri çıkarılır. Demet haline getirilerek havuzlara daldırılır. Bir müddet bekletildikten sonra çıkarılıp kurutulur. Taraklardan geçirilerek düzeltilir ve yumaklar halinde hazırlanır. |
|||
[[Dosya:Grand-Reng_JPG01.jpg|thumb|left|200px|Keten tarlası ([[Belçika]])]] |
|||
Keten en eski kültür bitkilerindendir. [[Mısır]]'da [[M.Ö. 4. yüzyıl]]da keten yetiştirildiği, mabetler ve mezarlar üzerine yapılan resimlerden anlaşılmıştır. Keten, 4000-5000 yıldan beri [[Yakın Doğu]] ve Akdeniz bölgelerinde [[lif]]i ve tohumları için yetiştirilmekte; dünyanın çok yerinde üretilmektedir. Dünya'da keten üretiminde ilk sırayı [[Rusya]] ve ikinci sırayı [[Polonya]] alır {{kaynak belirt}}. Memleketimizde bazı keten türleri tabii olarak yetişir. Türkiye'de yetiştiği yerler, Batı ve İç Anadolu ve Karadeniz'de fazla olmak üzere Anadolu'nun çoğu yeridir. |
|||
== Ayrıca bakınız == |
|||
* [[Keten yağı]] |
|||
== Kaynakça == |
|||
* [http://kitap.hakikatkitabevi.com/cgi-bin/cgi.exe/rehber/query=keten+/doc/{@49832}? Rehber Ansiklopedisi] |
|||
[[Kategori:Ketengiller]] |
|||
[[Kategori:Tekstil terimleri]] |
|||
[[Kategori:Bitkisel lifler]] |
|||
[[ar:كتان]] |
|||
[[bg:Културен лен]] |
|||
[[bn:তিসি]] |
|||
[[ca:Lli]] |
|||
[[chr:ᎤᎦᏔ]] |
|||
[[cs:Len setý]] |
|||
[[da:Almindelig Hør]] |
|||
[[de:Gemeiner Lein]] |
|||
[[el:Λινάρι]] |
|||
[[en:Flax]] |
|||
[[eo:Ordinara lino]] |
|||
[[es:Linum usitatissimum]] |
|||
[[et:Harilik lina]] |
|||
[[eu:Liho]] |
|||
[[fa:کتان (گیاه)]] |
|||
[[fi:Pellava]] |
|||
[[fr:Lin cultivé]] |
|||
[[gl:Liño]] |
|||
[[gn:Lino]] |
|||
[[he:פשתן]] |
|||
[[hi:अलसी]] |
|||
[[hsb:Prawy len]] |
|||
[[hu:Len]] |
|||
[[ia:Lino]] |
|||
[[id:Flax]] |
|||
[[io:Lino]] |
|||
[[is:Hör]] |
|||
[[it:Linum usitatissimum]] |
|||
[[ja:アマ (植物)]] |
|||
[[ko:아마]] |
|||
[[kv:Шабді]] |
|||
[[la:Linum]] |
|||
[[li:Vlas]] |
|||
[[lt:Sėjamasis linas]] |
|||
[[lv:Sējas lini]] |
|||
[[ml:ചെറുചണ]] |
|||
[[mn:Маалинга]] |
|||
[[mr:जवस]] |
|||
[[new:सन]] |
|||
[[nl:Vlas (gewas)]] |
|||
[[nn:Lin]] |
|||
[[no:Lin]] |
|||
[[pdc:Flax]] |
|||
[[pl:Len zwyczajny]] |
|||
[[pt:Linho]] |
|||
[[qu:Linu]] |
|||
[[ro:In]] |
|||
[[ru:Лён обыкновенный]] |
|||
[[sco:Lint]] |
|||
[[sh:Lan]] |
|||
[[simple:Flax]] |
|||
[[sk:Ľan siaty]] |
|||
[[sr:Лан]] |
|||
[[stq:Floaks]] |
|||
[[sv:Lin (växt)]] |
|||
[[uk:Льон]] |
|||
[[vls:Vlas]] |
|||
[[zh:亚麻]] |
|||
Sayfanın 17.56, 19 Ağustos 2011 tarihindeki hâli
 | Bu madde veya bölüm Keten tohumu adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. |
| Keten | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Linum usitatissimum
Linnaeus |
Keten (Latince Linum usitatissimum), Ketengiller familyasından familyasından keten cinsinin en yaygın türüdür. Haziran-Ağustos ayları arasında ipek gibi, mavimsi veya sarı renkli çiçekler açan bir bitkidir.
15-60 cm boylanabilir. Tohumu ve lifi için yetiştirilen doğal ve kültür formu bulunur. Yaprakları sapsız, grimsi-yeşil renkli, dik veya yatık gövde üzerinde sıralanmışlardır. Ketenin kimyasal yapısında; %80 selüloz, %3 pektin, %10 su bulunur.
Tohumları %40-45 yağ içeririr ve yağ eldesinde kullanılır. Bu yağ, omega 3 yağ asitleri bakımından zengindir. "Bezir yağı" olarak bilinen bu yağ boyacılıkta kullanılır. Yağı alınan tohumlar hayvan yemi olarak kullanılır.
Keten her çeşit toprakta yetişebilir. Lif ketenleri nemli havayı, yağ ketenleri ise güneşli havayı sever. Anadolu'da keten yazlık ve güzlük olarak ekilmektedir. Kışlık ketenler Ağustos-Eylül, yazlık ketenler ise Mart ve Nisan aylarında ekilir. Lif ketenlerinin uzun boylu olanları makbuldür ve gübreli toprakta yetişir. Yağ ketenleri, iyice olgunlaştıktan sonra toplandığı halde, lif ketenleri olgunlaşmadan toplanır. Keten tohumları kapsülden dövülerek çıkarılır ve elenerek temizlenir. Gövdeler iyice ezilerek içinden lifleri çıkarılır. Demet haline getirilerek havuzlara daldırılır. Bir müddet bekletildikten sonra çıkarılıp kurutulur. Taraklardan geçirilerek düzeltilir ve yumaklar halinde hazırlanır.
Keten en eski kültür bitkilerindendir. Mısır'da M.Ö. 4. yüzyılda keten yetiştirildiği, mabetler ve mezarlar üzerine yapılan resimlerden anlaşılmıştır. Keten, 4000-5000 yıldan beri Yakın Doğu ve Akdeniz bölgelerinde lifi ve tohumları için yetiştirilmekte; dünyanın çok yerinde üretilmektedir. Dünya'da keten üretiminde ilk sırayı Rusya ve ikinci sırayı Polonya alır [kaynak belirtilmeli]. Memleketimizde bazı keten türleri tabii olarak yetişir. Türkiye'de yetiştiği yerler, Batı ve İç Anadolu ve Karadeniz'de fazla olmak üzere Anadolu'nun çoğu yeridir.