Sülfürik asit: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
düzeltme AWB ile |
Kimya bilgi kutusu eklendi. |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
{{Kimya bilgi kutusu |
|||
{| align="right" border="1" cellspacing="0" cellpadding="3" style="margin: 0 0 0 0.5em; background: #FFFFFF; border-collapse: collapse; border-color: #C0C090;" |
|||
| Ad = Sülfürik asit |
|||
| ResimDosyası = Sulfuric-acid-2D-dimensions.svg |
|||
|- |
|||
| ResimBoyutu = 150 |
|||
| align="center" colspan="2" | [[Dosya:Sulfuric-acid-2D-dimensions.svg|150px|Sülfürik asit]][[Dosya:Sulfuric-acid-3D-vdW.png|150px|Sülfürik asit]] |
|||
| ResimAdı = |
|||
|- |
|||
| ResimDosyası1 =Sulfuric-acid-Givan-et-al-1999-3D-vdW.png |
|||
! {{chembox header}} | Genel<!----> |
|||
| ResimBoyutu1 = 150 |
|||
|- |
|||
| ResimAdı1 = |
|||
| Sistematik adı |
|||
| ResimDosyası2 =Sulfuric-acid-Givan-et-al-1999-3D-balls.png |
|||
| Sülfürik asit |
|||
| ResimBoyutu2 = 150 |
|||
|- |
|||
| ResimAdı2 = |
|||
| Diğer adlar |
|||
| ResimDosyası3 =Sulphuric acid 96 percent extra pure.jpg |
|||
| Vitriol yağı, Hidrojen sülfat, Sülfat asidi |
|||
| ResimBoyutu3 = |
|||
|- |
|||
| ResimAdı3 = |
|||
| Moleküler formülü |
|||
| ResimDosyasıL1 = |
|||
| H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> |
|||
| ResimBoyutuL1 = |
|||
|- |
|||
| ResimAdıL1 = |
|||
| [[Molar kütle]] |
|||
| ResimDosyasıR1 = |
|||
| 98.08 g mol<sup>−1</sup> |
|||
| ResimBoyutuR1 = |
|||
|- |
|||
| ResimAdıR1 = |
|||
| Fiziksel görünüm |
|||
| ResimDosyasıL2 = |
|||
| şeffaf, renksiz,<br />sıvı |
|||
| ResimBoyutuL2 = |
|||
|- |
|||
| ResimAdıL2 = |
|||
| Koku |
|||
| ResimDosyasıR2 = |
|||
| kokusuz |
|||
| ResimBoyutuR2 = |
|||
|- |
|||
| ResimAdıR2 = |
|||
| [[CAS numarası]] |
|||
| IUPACAdı = Sülfürik asit |
|||
| [7664-93-9] |
|||
| SistematikAd = |
|||
|- |
|||
| DiğerAdlar = Vitriol yağı, Hidrojen sülfat, Sülfat asidi |
|||
! {{chembox header}} | Özellikleri |
|||
| Kısım1 = {{Kimyakutu Tanımlayıcılar |
|||
|- |
|||
| Kısaltmalar = |
|||
| [[Yoğunluk]] ve hali |
|||
| CASNo = 7664-93-9 |
|||
| 1.830 g cm<sup>3</sup>, sıvı |
|||
| CASNo_Ref = |
|||
|- |
|||
| CASNos = |
|||
| [[Su]]daki [[çözünürlüğü]] |
|||
| CASOther = |
|||
| Tam çözünür<br />(ekzotermik) |
|||
| PubChem = |
|||
|- |
|||
| EINECS = 231-639-5 |
|||
| [[Erime noktası]] |
|||
| EC-number = |
|||
| 10,37 °C (283 K) |
|||
| EINECSCASNO = |
|||
|- |
|||
| UNNumber =1830 |
|||
| [[Kaynama noktası]] |
|||
| DrugBank = |
|||
| 338 °C (611 K) |
|||
| KEGG =D05963 |
|||
|- |
|||
| MeSHName = |
|||
| Buhar Basıncı |
|||
| ChEBI =26836 |
|||
| 0.001 mmHg (20 °C) |
|||
| RTECS = WS5600000 |
|||
|- |
|||
| ATCvet = |
|||
| pK<sub>a1</sub> |
|||
| ATCCode_prefix = |
|||
| –3 |
|||
| ATCCode_suffix = |
|||
|- |
|||
| ATC_Supplemental = |
|||
| pK<sub>a2</sub> |
|||
| SMILES = OS(=O)(=O)O |
|||
| 1.99 <br /> |
|||
| InChI = 1/H2O4S/c1-5(2,3)4/h(H2,1,2,3,4) |
|||
|- |
|||
| Beilstein = |
|||
| [[pH]] değeri |
|||
| Gmelin = |
|||
|0.3 |
|||
| ChemSpiderID =1086 |
|||
|- |
|||
| 3DMet =}} |
|||
| [[Akıcılık]] |
|||
| Kısım2 = {{Kimyakutu Özellikler |
|||
| 20 °C'de 26.7 c[[Poise|P]] |
|||
| Formül = {{chem|H|2|SO|4}} |
|||
|- |
|||
| MolarKütle = 98.079 g/mol |
|||
! {{chembox header}} | Tehlikeler <!-- Summary only- MSDS entry provides more complete information --> |
|||
| Görünüm = Şeffaf, renksiz sıvı |
|||
|- |
|||
| Koku = Kokusuz |
|||
| [[Material safety data sheet|MSDS]] |
|||
| Yoğunluk = 1.84 g/cm<sup>3</sup> (sıvı) |
|||
| [[Sulfuric acid (data page)#Material Safety Data Sheet|Dış MSDS]] |
|||
| ErimeNoktası = 10 °C (50 °F; 283 K) |
|||
|- |
|||
| Erime_notları = |
|||
| [[Directive 67/548/EEC|EU sınıflandırması]] |
|||
| KaynamaNoktası = 337 °C (639 °F; 610 K) |
|||
| Aşındırıcı ('''C''') |
|||
| Kaynama_notları = Sülfürik asit 300 °C (572 °F)'nin üzerinde, yavaşça, bileşenlerine ayrışır. |
|||
|- |
|||
| Çözünürlük = Karışabilir |
|||
| [[NFPA 704]] |
|||
| ÇözünürDiğer = |
|||
| {{NFPA 704 | Sağlık=3 | Tutuşma=0 | Reaktivite=2 | Diğer=<s>W</s> }} |
|||
| Çözücü = |
|||
|- |
|||
| LogP = |
|||
| R-bilgileri |
|||
| BuharBasıncı = 0.001 mmHg (20 °C) |
|||
| <span class="abbr" style="color: blue; border-bottom: 1px dotted blue" title="Causes severe burns">R35</span> |
|||
| Akıcılık=26.7 [[Poise|cP]] (20 °C) |
|||
|- |
|||
| HenrySabiti = |
|||
| S-bilgileri |
|||
| AtmosferikOHOranıSabiti = |
|||
| <span class="abbr" style="color: blue; border-bottom: 1px dotted blue" title="Keep locked up and out of the reach of children">(S1/2)</span>, <span class="abbr" style="color: blue; border-bottom: 1px dotted blue" title="In case of contact with eyes, rinse immediately with plenty of water and seek medical advice">S26</span>, <span class="abbr" style="color: blue; border-bottom: 1px dotted blue" title="Never add water to this product">S30</span>, <span class="abbr" style="color: blue; border-bottom: 1px dotted blue" title="In case of accident or if you feel unwell seek medical advice immediately (show the label where possible)">S45</span> |
|||
| pKa = −3<br>1.99 |
|||
|- |
|||
| pKb = }} |
|||
| Parlama noktası |
|||
| Kısım6 = {{Kimyakutu Patlayıcılık |
|||
| Parlayıcı değil |
|||
| ŞokDuyarlılık = |
|||
|- |
|||
| SürtünmeDuyarlılık = |
|||
| [[RTECS]] numarası |
|||
| PatlamaHızı = |
|||
| WS5600000 |
|||
| REFaktörü = }} |
|||
|- |
|||
| Kısım7 = {{Kimyakutu Tehlikeler |
|||
|} |
|||
| DışMSDS = |
|||
| ABSınıf = {{Hazchem C}}<ref>{{cite web|url=http://www.msdsauthoring.com/sulfuric_acid_nugentec_ghs_msds.pdf|title=NuGenTec Material Safety Datasheet-Sulfuric acid}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ilo.org/dyn/icsc/showcard.display?p_lang=en&p_card_id=0362|title=Sulfuric acid IPCS|quote=The substance is harmful to aquatic organisms.(ENVIRONMENTAL DATA)}}</ref> |
|||
| ABİndeks = |
|||
| AnaTehlikeler = |
|||
| NFPA-H = 3 |
|||
| NFPA-F = 0 |
|||
| NFPA-R = 2 |
|||
| NFPA-O = W |
|||
| Rİbareleri = R35 |
|||
| Sİbareleri = (S1/2), S26, S30, S45 |
|||
| Gİbareleri = |
|||
| RGRİbareleri = |
|||
| ParlamaNoktası = Parlayıcı değil |
|||
| Öztutuşma = |
|||
| PatlamaSınırları = |
|||
| LD50 = 2140 mg/kg (sıçan, oral)<ref name=IDLH>{{IDLH|7664939|Sulfuric acid}}</ref> |
|||
| PEL = }} |
|||
| Kısım8 = {{Kimyakutu Benzeyen |
|||
| DiğerAnyonlar = |
|||
| DiğerKatyonlar = |
|||
| Diğerİşlev = |
|||
| İşlev = |
|||
| DiğerBileşikler = }} |
|||
}} |
|||
'''Sülfürik asit''', [[hidrojen|H]]<sub>2</sub>[[Kükürt|S]][[Oksijen|O]]<sub>4</sub>, güçlü bir [[mineral asidi]]dir. [[Su]]da her konsantrasyonda çözünebilir. Olası kaşifi 8. yüzyıl simyacısı [[Cabir bin Hayyan]] tarafından verilen ismiyle<ref>Khairallah, Amin A. ''Outline of Arabic Contributions to Medicine'', chapter 10. Beirut, 1946.</ref> Yenime uğratıcı,renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı. Çok önemli bir kimyasal madde olan sülfürik asit sanayide değme yöntemi ya da kurşun odalar yöntemi ile üretilir. Bu yöntemlerde kükürt dioksit çeşitli katalizörler eşliğinde oksijenle yükseltgenerek kükürt triokside dönüştürülür ardından kükürt trioksit suyla tepkimeye sokularak sülfürik asit elde edilir. Sülfürik asit çeşitli derişimleri halinde gübre, pigment, boyar madde, patlayıcı madde, ilaçlama, inorganik tuz ve petrol arıtım ve metalurji işlemlerinde kullanılır. Ayrıca çeşitli pillerin yapımında da sülfürik asitten yararlanılır. Halk arasında "akü asidi" diye bilinir. Elektriği iletir. Suda çözündüğünde çok yüksek ısı çıkar. |
'''Sülfürik asit''', [[hidrojen|H]]<sub>2</sub>[[Kükürt|S]][[Oksijen|O]]<sub>4</sub>, güçlü bir [[mineral asidi]]dir. [[Su]]da her konsantrasyonda çözünebilir. Olası kaşifi 8. yüzyıl simyacısı [[Cabir bin Hayyan]] tarafından verilen ismiyle<ref>Khairallah, Amin A. ''Outline of Arabic Contributions to Medicine'', chapter 10. Beirut, 1946.</ref> Yenime uğratıcı,renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı. Çok önemli bir kimyasal madde olan sülfürik asit sanayide değme yöntemi ya da kurşun odalar yöntemi ile üretilir. Bu yöntemlerde kükürt dioksit çeşitli katalizörler eşliğinde oksijenle yükseltgenerek kükürt triokside dönüştürülür ardından kükürt trioksit suyla tepkimeye sokularak sülfürik asit elde edilir. Sülfürik asit çeşitli derişimleri halinde gübre, pigment, boyar madde, patlayıcı madde, ilaçlama, inorganik tuz ve petrol arıtım ve metalurji işlemlerinde kullanılır. Ayrıca çeşitli pillerin yapımında da sülfürik asitten yararlanılır. Halk arasında "akü asidi" diye bilinir. Elektriği iletir. Suda çözündüğünde çok yüksek ısı çıkar. |
||
| 102. satır: | 125. satır: | ||
Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet kaşındırıcı olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Temas halindeki bölge göz duşu veya seyreltik baz ile yıkanmalıdır. Su ile yıkandığı takdirde ısı açığa çıkacaktır ve asıl yanmayı bu olay gerçekleştirecektir. Temas edilen yerde renk açımı ve iz bırakıcı yaralar oluşur. |
Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet kaşındırıcı olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Temas halindeki bölge göz duşu veya seyreltik baz ile yıkanmalıdır. Su ile yıkandığı takdirde ısı açığa çıkacaktır ve asıl yanmayı bu olay gerçekleştirecektir. Temas edilen yerde renk açımı ve iz bırakıcı yaralar oluşur. |
||
== |
==Kaynakça== |
||
{{ |
{{Kaynakça}} |
||
* Institut National de Recherche et de Sécurité. (1997). "Acide sulfurique". ''Fiche toxicologique n°30'', Paris: INRS, 5 pp. |
* Institut National de Recherche et de Sécurité. (1997). "Acide sulfurique". ''Fiche toxicologique n°30'', Paris: INRS, 5 pp. |
||
* ''Handbook of Chemistry and Physics'', 71st edition, CRC Press, Ann Arbor, Michigan, 1990. |
* ''Handbook of Chemistry and Physics'', 71st edition, CRC Press, Ann Arbor, Michigan, 1990. |
||
Sayfanın 12.29, 13 Nisan 2016 tarihindeki hâli
| |
| |
| |
| |
| Adlandırmalar | |
|---|---|
Sülfürik asit | |
Diğer adlar Vitriol yağı, Hidrojen sülfat, Sülfat asidi | |
| Tanımlayıcılar | |
3D model (JSmol)
|
|
| ChEBI | |
| ChemSpider | |
| ECHA InfoCard | 100.028.763 |
| EC Numarası |
|
| E numaraları | E513 (asitliği düzenleyiciler, ...) |
| KEGG | |
| RTECS numarası |
|
| UN numarası | 1830 |
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
|
|
| |
| |
| Özellikler | |
| Molekül formülü | H2SO4 |
| Molekül kütlesi | 98.079 g/mol |
| Görünüm | Şeffaf, renksiz sıvı |
| Koku | Kokusuz |
| Yoğunluk | 1.84 g/cm3 (sıvı) |
| Erime noktası | 10 °C (50 °F; 283 K) |
| Kaynama noktası | 337 °C (639 °F; 610 K) Sülfürik asit 300 °C (572 °F)'nin üzerinde, yavaşça, bileşenlerine ayrışır. |
| Çözünürlük (su içinde) | Karışabilir |
| Buhar basıncı | 0.001 mmHg (20 °C) |
| Asitlik (pKa) | −3 1.99 |
| Tehlikeler | |
| GHS etiketleme sistemi: | |
| R-ibareleri | R35 |
| NFPA 704 (yangın karosu) |
|
| Parlama noktası | Parlayıcı değil |
| Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC): | |
LD50 (medyan doz)
|
2140 mg/kg (sıçan, oral)[1] |
| AB sınıflandırması | Şablon:Hazchem C[2][3] |
| Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
| |
| Bilgi kutusu kaynakları | |
Sülfürik asit, H2SO4, güçlü bir mineral asididir. Suda her konsantrasyonda çözünebilir. Olası kaşifi 8. yüzyıl simyacısı Cabir bin Hayyan tarafından verilen ismiyle[4] Yenime uğratıcı,renksiz ve yoğunluğu yüksek sıvı. Çok önemli bir kimyasal madde olan sülfürik asit sanayide değme yöntemi ya da kurşun odalar yöntemi ile üretilir. Bu yöntemlerde kükürt dioksit çeşitli katalizörler eşliğinde oksijenle yükseltgenerek kükürt triokside dönüştürülür ardından kükürt trioksit suyla tepkimeye sokularak sülfürik asit elde edilir. Sülfürik asit çeşitli derişimleri halinde gübre, pigment, boyar madde, patlayıcı madde, ilaçlama, inorganik tuz ve petrol arıtım ve metalurji işlemlerinde kullanılır. Ayrıca çeşitli pillerin yapımında da sülfürik asitten yararlanılır. Halk arasında "akü asidi" diye bilinir. Elektriği iletir. Suda çözündüğünde çok yüksek ısı çıkar.
Piyasada satılan sülfürik asitler çoğunlukla yüzde 78,93 ya da 98'liktir.
Kullanım alanları
Sülfürik asit renksiz, yağımsı bir sıvıdır. Konsantre sülfürik asit, kütlece %96-98 oranında H2SO4 içerir. Özelliklerinden biri de, suya yakın bir madde olmasıdır. Konsantre sülfürik asit, birçok organik maddeden suyu çeker ve ısıveren (ekzotermik) bir tepkime oluşturur. Bu özelliğinden dolayı, temas edildiğinde cilde büyük zararlar verebilir. Yine aynı sebepten dolayı, sülfürik asiti seyreltme işlemi çok dikkatli yapılmalıdır. 1 mol sülfürik asit bol miktarda suya eklendiğinde, yaklaşık 880 kJ ısı açığa çıkar. Konsantre sülfürik asitin içine su eklemek çok tehlikelidir. Çünkü su, yüksek ekzotermik tepkimeden dolayı asitin üstünde kabarcıklar oluşturarak, çok ani bir şekilde kaynar. H2SO4 kimya endüstrisinde en çok üretilen ve kullanılan maddelerden biridir. Tarım endüstrisinde büyük miktarlarda asit, kalsiyum fosfat Ca3(PO4)2 gibi çözünmeyen fosfat kayalarından, çözünebilir kalsiyum dihidrojen fosfat elde etmek için kullanılır. Sülfürik asit üretiminde kullanılan endüstriyel metodun adı “değme işlemi”dir. İlk adımda, sülfür ve sülfitlerin yanmasıyla kükürt dioksit oluşturulur.
S8 (g) + 8 O2 (g) → 8 SO2 (g) (ΔH° = -2374 kJ/mol)
2 H2S (g) + 3 O2 (g) → 2 SO2 (g) + 2 H2O (g) (ΔH° = -1037 kJ/mol)
Sülfür dioksit daha fazla oksijenle tepkimeye girerek sülfür trioksit oluşturur, ama bu tepkime daha yavaş gerçekleşir. Kontak işleminde sülfür dioksit ve oksijen karışımı, platin metali veya vanadyum oksit katalizörleri yüzeyine temas ederek geçer.
2 SO2 (g) + O2 (g) → 2 SO3 (g) (ΔH° = -226 kJ/mol)
Sülfürik asitin direkt çözünümü, sülfürik asit nemi oluşturur. Oluşan bu nem, suyla karıştırıldığında konsantre sülfürik asit elde edilir. Dikkat edilirse değme işlemindeki tepkimelerin ekzotermik olduğu görülür. Sülfürik asit üreten fabrikalar, açığa çıkan bu ısıdan da yararlanırlar.
Sağlık açısından riskleri
Hangi konsantrasyonda olursa olsun, gözlerle teması tehlikelidir. Derişik sülfürik asit gayet kaşındırıcı olup, deride şiddetli yanıklar meydana getirir. Temas halindeki bölge göz duşu veya seyreltik baz ile yıkanmalıdır. Su ile yıkandığı takdirde ısı açığa çıkacaktır ve asıl yanmayı bu olay gerçekleştirecektir. Temas edilen yerde renk açımı ve iz bırakıcı yaralar oluşur.
Kaynakça
- ^ "Sulfuric acid". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH).
- ^ "NuGenTec Material Safety Datasheet-Sulfuric acid" (PDF).
- ^ "Sulfuric acid IPCS".
The substance is harmful to aquatic organisms.(ENVIRONMENTAL DATA)
- ^ Khairallah, Amin A. Outline of Arabic Contributions to Medicine, chapter 10. Beirut, 1946.
- Institut National de Recherche et de Sécurité. (1997). "Acide sulfurique". Fiche toxicologique n°30, Paris: INRS, 5 pp.
- Handbook of Chemistry and Physics, 71st edition, CRC Press, Ann Arbor, Michigan, 1990.
- Agamanolis DP. Metabolic and toxic disorders. In: Prayson R, editor. Neuropathology: a volume in the foundations in diagnostic pathology series. Philadelphia: Elsevier/Churchill Livingstone, 2005; 413-315.