Bistorta officinalis
| Bistorta officinalis | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Bistorta officinalis Delarbre, in Fl. Auvergne, ed. 2, 2: 516 (1800). | |||||||||||||||
Bistorta officinalis, Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Asya'ya endemik, kuzukulağıgiller familyasından çok yıllık bir bitki türüdür. Tür, Türkçede çimen eveliği olarak bilinmektedir. Kafkasya ve Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgesine endemik olan Polygonum bistorta subsp. carneum alttürü ise dağlahanası adıyla bilinmektedir.[1]
Bitki, İngiltere'nin Batı Yorkshire bölgesine özgü, acı bir puding çeşidinin yapımında kullanılmaktadır.[2]
Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Bistorta officinalis, 20 ila 80 cm uzunluğa ve 90 cm genişliğe erişebilen bir otsu bitkidir. Kalın, bükülmüş bir köksapı vardır. Yapraklar normalde bazaldir ve çiçekli gövdelerin alt ucuna yakın yerlerde birkaç küçük yaprak bulunur. Bitkinin tabanında, sapı çevreleyen bir kılıfa kaynaşmış yan yapraklar vardır. Yaprak sapları geniş kanatlıdır. Tür, başak şeklinde çiçeklenir. Gül pembemsi çiçekler 5 ila 7 cm uzunluğundadır.[3] Çiçeklenme Haziran ve Temmuz aylarında gerçekleşir.[4] Bitki nemli topraklarda yetişir ve kuru koşullar altında, yeterli nem tekrar oluşana kadar yapraklarını kaybederek uykuda kalır.
Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Türün cinsinin eskiden Polygonum veya Persicaria olduğu düşünülüyordu, ancak günümüzde türün cinsinin Bistorta olduğu kabul edilmektedir.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Türün Latince adı olan bistorta, bis ("iki kez") ve torta ("bükülmüş") kelimelerini birleşmesinden oluşmuştur. Bu ad, bitkinin kökünün bükülmüş göründüğünü ifade eder.
Yayılımı[değiştir | kaynağı değiştir]
Bistorta officinalis, Avrupa, Kuzey Asya, Kafkasya ve Türkiye'nin Doğu Karadeniz bölgelerine endemiktir. Bununla beraber ABD'nin New England eyaleti gibi dünyanın birçok bölgesine egzotik tür olarak yetişmektedir. Genellikle nemli çayırlarda, besin açısından zengin ağaçlık bataklıklarda, orman kenarlarında, sulak alanlarda, parklarda, bahçelerde ve bozuk zeminlerde yetişir.
Yetiştirilme[değiştir | kaynağı değiştir]
Daha büyük ve daha gösterişli çiçeklere sahip olan ve süs bitkisi olarak yetiştirilen 'Superba' kültivarı, Kraliyet Bahçıvanlık Derneği'nin verildiği Garden Merit Ödülü'nü kazanmıştır.[5] Verimsiz topraklarda veya turbalıklarda kullanıma uygundur. Vahşi doğadaki oluşumlarının çoğu bahçeden yayılmış olabilir.
Kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca geleneksel olarak tıbbi amaçlar için kullanılmıştır. Bitkinin kökü tanik ve gallik asitler açısından zengindir. Hem bitkinin kökü hem de yapraklar yaraları tedavi etmek için kullanılmıştır.[4]
Kuzey İngiltere'de bitkinin yaprakları, yulaf ezmesi, yumurta ve diğer bitkilerin kombinasyonuyla acı bir puding yapmak için kullanılmaktadır. Bitkinin kökü, eskiden tıpta kanamaları durdurmak için kullanılmaktaydı. Bitkinin kökü ayrıca Rusya ve Kuzey Asya'da tüketilmektedir.[6]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Valais, İsviçre'deki örnek -
Bitkinin yapraklarının ilkbaharda görünümü, İskoçya -
Bitkinin sapı. -
Süs bitkisi olarak yetiştirilen Bistorta officinalis 'Superba' kültivarı -
Vitoşa, Bulgaristan -
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikitür'de Bistorta officinalis ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
Wikimedia Commons'ta Bistorta officinalis ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2021.
- ^ Easter-Ledge or Dock Pudding - Historical Foods24 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ RHS A-Z encyclopedia of garden plants. United Kingdom: Dorling Kindersley. 2008. s. 1136. ISBN 978-1405332965.
- ^ a b "Bistort: Bistorta officinalis". NatureGate. 11 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2013. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "NatureGate" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ http://apps.rhs.org.uk/plantselector/plant?plantid=3789[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Nesbitt, Mark, (Ed.) (2005). The Cultural History of Plants. Routledge. s. 35. ISBN 0415927463. r eksik
|soyadı1=(yardım)
Bibliyografya[değiştir | kaynağı değiştir]
- Schuster, Tanja M.; Reveal, James L.; Bayly, Michael J.; Kron, Kathleen A. (2015). "An updated molecular phylogeny of Polygonoideae (Polygonaceae): Relationships of Oxygonum, Pteroxygonum, and Rumex, and a new circumscription of Koenigia". Taxon. 64 (6): 1188-1208. doi:10.12705/646.5.