İçeriğe atla

Z-dönüşümü

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Z dönüşümü, matematikte ve sinyal işlemede bir dönüşüm. Zaman tanım kümesinde gerçel ve sanal bileşenleri olan herhangi bir ayrık işareti, frekans tanım kümesindeki biçimine dönüştürür.

Dönüşüm şu şekildedir:

Yukarıdaki bağıntıda, n'ler tam sayı ve küçük z'ler karmaşık sayıdır.

Bu ikinci bağıntıya göre ise A, z'nin genliği, φ de fazı ya da argümanı olarak tanımlanır. Faz, radyan'la ölçülür.

Fourier dönüşümü ile ilişkisi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrık zamanlı Fourier dönüşümü (DTFT)'in genelleştirilmesi olan z-dönüşümünün Fourier dönüşümü ile yakından ilgisi vardır. gibi düşünülürse (DTFT) elde edilmektedir. Bunun sebebi şöyle açıklanmaktadır: z bir kompleks sayıdır ve kutupsal formda olarak gösterilmektedir. Eğer A = 1 ise z dönüşümü Fourier dönüşümü olmaktadır ama yarıçap 1'den farklı ise o zaman z dönüşümü olarak kalmaktadır.[1]

ROC, z Dönüşümünün en önemli kavramıdır. ROC (region of convergence-yakınsama bölgesi) bir sinyalin z-dönüşümünün sonsuz olmayan bir sayıya yakınsadığı değerlerinin z-düzlemi üzerinde gösterildiği alandır. ROC sistem hakkında birçok bilgi almamızı sağlar. Çizimi ise aşağıdaki özelliklere bakılarak yapılır.

ROC bir halka ya da bir disktir ve merkezi orjindedir. H(z)'de z yerine koyulunca Fourier dönüşümüne yakınsayabilmesi için ROC'un birim çemberi içermesi gerekir. Bu aynı zamanda sistemin kararlılık kriteridir. ROC kutup içeremez.

x[n] sınırlı dizi ise ROC bütün z-düzlemidir. Belki 0'ı ya da sonsuzu içermeyebilir.

Nedensel sistemlerde, x[n] sağa yaslıdır ve ROC en dıştaki kutbun dışına doğru olur. Nedensel olmayan sistemlerde, x[n] sola yaslı ve ROC en içteki kutbun içine doğru olur. x[n] hem nedensel hem de anti-nedensel terimler içeriyorsa, ROC en dıştaki kutuptan içeri en içteki kutuptan dışarı doğru olan bir halkadır.

Sistemin hem nedensel hem de kararlı olması durumunda, bütün kutuplar birim çemberin içinde olmalıdır. Çünkü eğer bir kutup bile birim çemberin dışında olsa, nedensel sistem özelliğinden dolayı ROC en sağdaki kutbun dışına doğru olur ve birim çemberi içeremez, bu durumda sistemin kararlılık kriteri de karşılanamaz.

ROC bağlantılı olmak zorundadır.

Bazı Z-dönüşümü çiftleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıdaki tabloda bazı sistemlerin z dönüşümleri verilmiştir.

Dirac delta fonksiyonu ve Heaviside birim basamak fonksiyonu aşağıdaki gibi tanımlanır:

Sinyal, Z-dönüşümü, ROC
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
Z-dönüşümünün özellikleri
zaman bölgesi Z- bölgesi İspat ROC
Notasyon ROC:
Doğrusallık En azından ROC1 ve ROC2 bölgelerinin kesişimi
Zamanda genişleme

: tam sayı

R^{1/k}
Zamanda kayma ROC, eğer ise dışında ve eğer ise dışında
Scaling in the z-domain
Time reversal
Karmaşık eşlenik ROC
Reel kısım ROC
Imajiner kısım ROC
Türev ROC
Convolution en azından ROC1 ve ROC2 keşisim kümesi
Correlation en azından X1(z)'e ait ROC ve X2()'e ait ROC'un keşisimi.
First Difference En azından X1(z) ve keşisimi
Accumulation
Çarpma -
Parseval teoremi
, Eğer nedensel ise.
, Sadece kutuplar birim çemberin içindeyse.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2011.