Yalnızçam, Ardahan
| Yanlızçam | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Yanlızçam Yalnızçam'ın Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 1816 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 346 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Yalnızçam, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yalnızçam köyünün eski adı Sindisgom / Sindizgom'dur. Bu yer adı 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterinde Sindizgom (سندزكوم) olarak geçer. Osmanlılar Gürcülerden ele geçirdiği bu yerleşimin adı Türkçeye Gürcüce Sindisgomi'den (სინდისგომი) girmiş olmalıdır. Gürcüce "gomi" (გომი) ahır anlamına gelir.[3][4]
Sindisgomi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Artaani'de yer alıyordu. Nitekim Osmanlı Devleti bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Bununla birlikte Yokuşdibi köyünün sınırları içindeki megalit yapı kalıntısı buranın ilk çağlardan itibaren bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir.[5]
Sindisgomi, Osmanlı idaresinde, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan Osmanlı mufassal deftere göre, Ardahan-i Büzürg livasının Kuzay nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 28 Hristiyan haneden oluşuyordu. İspenç vergisi mükellefi hane resilerin çoğu İoseb, Cimşer, Matsatsa, Paremuz, Vardzel, Zosima, Mikel, Temura, Davita, Okro, Batata gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa, yonca tarımı ve arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[6] Sindisgomi'nin bu dönemine ait köy kilisesinin kalıntıları köyün camisinin avlusunda bulunmaktadır.[7] Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli'nin 1917 yılında verdiği bilgiye göre bu kilise o zaman da yıkık haldeydi.[8]
Sindisgomi, 93 Harbi'nin ardından 1878'de imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Sindizgem / Şendizgem (Синдизгем / Сендизгем) adıyla kaydettiği köy, Ardahan sancağının Ardahan kazasına bağlıydı ve nüfusu, Rum olarak kaydedilmiş 568 kişiden oluşuyordu.[9] Köyün 1595 yılında demografik yapısının zaman içinde tamamen değişmiş olduğu bu tespitten anlaşılmaktadır. Köyün nüfusu 1896 yılında 826 kişi, 1906 yılında 929 kişi olarak tespit edilmiştir.[10] Birinci Dünya Savaşı yıllarında da köyün nüfusu Rumlardan oluşuyordu.[8]
Sindisgomi köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Sindisgomi Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Sindisgomi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Sindiz KOm (سیندیز كوم) adıyla Kars vilayetinin Ardahan kazasının Yalnızçam nahiyesine bağlıydı.[12] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 704 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte Sindizkom köyü Yalnızçam nahiyesinin idari merkeziydi. Yalnızçam nahiyesi, Sindizkom dahil 18 köyü kapsıyordu ve nüfusu 8.452 kişiden oluşuyordu.[13] Sindisgomi / Sindizkom Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Yalnızçam olarak değiştirilmiştir.[14] 1965 genel nüfus sayımında Yalnızçam köyünün nüfusu 1.382 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde sadece 493 kişi okuma yazma biliyordu. Yalnızçam köyünün idari merkezi olduğu nahiye bu tarihte Yalnızçam bucağı adını almıştı. Yalnızçam bucağı 12.245 kişilik bir nüfus sahipti ve bu nüfus içinde 3.956 okuryazar olarak kaydedilmişti.[15]
Yalnızçam yerleşiminin 2,5 kilometre kuzeydoğusunda, 9-10. yüzyıldan kalma ve yarı yıkık halde büyükçe bir kilise (18 × 20 m) bulunmaktadır. Sindisgomi Kilisesi olarak adlandırılmış olan bu yapı ilk kez Gürcü araştırmacılar tarafından 2014 yılında tanımlanmıştır.[16]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy, Ardahan il merkezine 20 km uzaklıktadır.[17]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 346[2] |
| 2021 | 369[2] |
| 2020 | 363[2] |
| 2019 | 373[2] |
| 2018 | 394[2] |
| 2017 | 420[2] |
| 2016 | 430[2] |
| 2015 | 437[2] |
| 2014 | 444[2] |
| 2013 | 463[2] |
| 2012 | 460[2] |
| 2011 | 474[2] |
| 2010 | 488[2] |
| 2009 | 513[2] |
| 2008 | 522[2] |
| 2007 | 508[2] |
| 2000 | 681[18] |
| 1990 | 970[19] |
| 1985 | 1.212[20] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Yalnizcam, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 12 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Merkez Yanlızçam Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. cilt (1958): s. 430, 508". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ ""ლორი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt, ISBN 978-0-9535878-3". 4 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2022.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 105 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 441, III. cilt (1958): s. 520". 27 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 103 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde", Sakartvelo gazetesi (Gürcüce), 9 Ekim 1917, sayı 219" (PDF). 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Şubat 2021.
- ^ ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2020.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 112, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 349.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 752". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2021.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 355.
- ^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 103. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "Yalnızçam-Bucak Merkezi Köyü". YerelNet.org.tr. 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ "İl, ilçe ve bucaklara göre köy nüfusları - 2000". TÜİK. 25 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.