Yakutlar
 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Türk halkları |
Yakutlar ya da Sahalar (Yakutça: Сахалар Sahalar), Rusya Federasyonu içindeki Yakutistan'da yaşayan Türk halkı.
Yakutça, Türk dilleri'nin kuzey öbeğine bağlı bir dildir. Çoğunluğu Yakutistan'da olmak üzere, bu dili yaklaşık 456.000 kişi konuşur. Yakutça, Magadan, Sahalin bölgelerinde, Taymir ve Evenk özerk bölgelerinde de konuşulur. Yakutların dili, aynı zamanda kuzey Sibirya'nın küçük halklarının ticârî dilidir. 1960 ve 70'lerde kültürel ve manevi bir canlanma Yakut dili ve edebiyatının yeniden doğmasını sağlamıştır.
Yakutlar, 13. ve 14. yüzyıllarda Moğol kökenli Buryatların akınlarından sonra Sibirya'nın Baykal Gölü bölgesinden kuzeye göçen ve Türkçe konuşan insanların torunlarıdır. Bölgenin yerlisi olan daha küçük sayıdaki Moğol, Even (Lamut), Tunguz ve Eski Asya halkları da Yakutlarla kaynaşmıştır. Bölgenin güney ve kuzeyi arasında kültürel farklılıklar bulunmasına rağmen, her iki grup da Doğu Ortodoks Kilisesi ile Şaman inançlarının bir bileşimini benimsemiştir. Yakutların nüfusu 1926 ile 1959 arasında kolektivizasyonun ve Sovyet baskısının sonucunda hızla düşmüştür. Bugün Rusya Federasyonu topraklarının beşte birini oluşturan Yakutistan’ın toplam nüfusu 929.280’dir (2002); Yakutların bu nüfus içindeki oranı % 46’dır (432.290) ve cumhuriyetin nüfusunun çoğunluğunu oluştururlar.
Kültür
Eski Türk kültürünün izlerinin büyük oranda hissedildiği Yakut Türklerinin kültürü yöredeki öbür Türk topluluklarının kültürü ile büyük bir benzerlik gösterir.Yakut Türkleri eski Türk giyim ve yaşam tarzını bugüne kadar yaşatmayı başarmışlardır. Ayrıca Yakut Türkleri kış aylarında Ren geyiğinin derisinden hazırlanan ayakkabılar giymektedirler.[1]
Yakut Türkçesi
Saha Türkçesi, Türk dilinin Uygur-Oğuz grubundandır.Şu an var olan Türk lehçelerinde Türkiye Türkçesi'ne benzemektedir.Saha dilinde şive farklılıkları oldukça azdır.Saha Türkçesi'ne zamanla birçok Moğolca kelime karışmıştır.[1]
Nüfus
Sahalar veya Yakutların en fazla nüfusunun olduğu Yakutistan 949 753 kişilik (2009) bir nüfusa sahiptir. Куораттарга олорор дьон — 64,3 % (2002) Ülke yüzölçümü büyük olduğundan 0,3 kişi/km² düşer.
Yıllara göre nüfus dinamiği
Yakutistan nüfus ilerlemesi(bin kişi.).
| Yıl | Sayısı |
|---|---|
| 1959 | 487 |
| 1978 | 842 |
| 1989 | 1049 |
| 2002 | 949 |
| 2010[2] | 958,3 |
Kadın-erkek oranı
2002 yılı resmi sayımlarında
| Şehir | Kırsal | Tümü | % | |
|---|---|---|---|---|
| Erkek | 296 155 | 168 062 | 464 217 | 48,9 |
| Kadın | 313 844 | 171 219 | 485 063 | 51,1 |
Etnik dağılım
Yakutya'da 1939—2010 arası ırki oran dağılımı:
| Etnik | 1939[3] | 1959[4] | 1970[5] | 1979[6] | 1989[7] | 2002[8] | 2010[9] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yakutlar | 233 273 (56,5 %) | 226 053 (46,4 %) | 285 749 (43,0 %) | 313 917 (36,9 %) | 365 236 (33,4 %) | 432 290 (45,5 %) | 466 492 (49,9 %) |
| Ruslar | 146 741 (35,5 %) | 215 328 (44,2 %) | 314 308 (47,3 %) | 429 588 (50,4 %) | 550 263 (50,3 %) | 390 671 (41,1 %) | 353 649 (37,8 %) |
| Evenkiler | 10 432 (2,5 %) | 9505 (2,0 %) | 9097 (1,4 %) | 11 584 (1,4 %) | 14 428 (1,3 %) | 18 232 (1,9 %) | 21 008 (2,2 %) |
| Ukraynalılar | 4229 (1,0 %) | 12 182 (2,5 %) | 20 253 (3,0 %) | 46 326 (5,4 %) | 77 114 (7,0 %) | 34 633 (3,65 %) | 20 341 (2,2 %) |
| Eveniler | 3133 (0,8 %) | 3537 (0,7 %) | 6471 (1,0 %) | 5763 (0,7 %) | 8668 (0,8 %) | 11 657 (1,2 %) | 15 071 (1,6 %) |
| Tatarlar | 4420 (1,1 %) | 5172 (1,1 %) | 7678 (1,2 %) | 10 976 (1,3 %) | 17 478 (1,6 %) | 10 768 (1,1 %) | 8122 (0,9 %) |
Kaynakça
- ^ a b http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/27/166.pdf
- ^ Информационные материалы о предварительных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей
- ^ Информационные материалы об окончательных итогах Всероссийской переписи населения 2010 года
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Yakut language site with lyrics, mp3 and video
- Yakut newspaper site
- A good brief description of Yakut Society
- Russian translations of Yakut texts (heroic poetry, fairy tales, legends, proverbs, etc)
- A multi-language dictionary: Yakut - Classical Mongolian - Khalkha - Russian - German - English
- Historical and administrative background
- Korolenko, Vladimir Galaktionovich (1980) "Sibirskie rasskazy i ocherki" Hudozhestvennaya literatura, Moscow in Russian
- Ethnic groups -Yakuts
- North-Eastern Federal University in Yakutsk
- Saadettin Yağmur Gömeç, Saha Türkleri - Ankara Üniversitesi