Vedide Baha Pars
Vedide Baha Pars (d. 29 Ekim1907, Selanik, 23 Temmuz 1958, Ankara), Türk eğitimci, yazar.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında eğitim politikalarının şekillenmesi ve uygulamaya geçirilmesinde etkili olmuş bir eğitimcidir. İzmir’de birçok öğrenci yetiştirmiş, idari görevlerde bulunmuştur.
1952-1957 arasında Gazi Eğitim Enstitüsü müdürlüğü yapan Vedide Baha Pars, Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunu idare eden ilk kadın müdürdür.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1907 yılında Selanik'te doğdu. Babası, Atatürk'ün okul yıllarındaki yakın arkadaşlarından eğitimci ve idareci Hakkı Baha Bey, annesi Bursa Yenişehirli Zehra Hanım'dır.[1] Operet bestecisi Mehmet Baha Pars ile I. TBMM milletvekillerinden Muhittin Baha Pars'ın yeğendir.[2]
Kuva-yi Milliye reisi olan babası Hakkı Baha Bey’in görevinden dolayı ilk öğrenimine Bursa'da başlayıp Burdur, Kayseri ve Ankara’da sürdürdü.
Yazı hayatı erken yaşta başladı. Yayımlanan ilk eseri, Bursa’nın işgal edilmesi üzerine 9 Temmuz 1922 tarihli Hâkimiyet-i Milliye’de "Vedide Baha" imzasıyla yayımlanan "Sevgili Bursamıza" başlıklı şiiri idi.[2]
Ailesi, Bursa'nın düşman işgalinden kurtuluşundan sonra Bursa'ya yerleşti.[3] Eğitimine bir süre Bursa Darülmuallimîni’nde devam eden Vedide Hanım, uzaktan akrabası ve öğretmeni olan Halide Edip Adıvar’ın tavsiyesi üzerine sınavla İstanbul’daki Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’ne girdi.[2] Kolejde öğrenci iken İngilizce'den çocuk kitapları çevirdi.
Bu okuldan mezun olduktan sonra 1928-1930 yıllarında ABD'nin Chicago kentinde pedagoji ve psikoloji öğrenimi gördü.
Yurda döndükten sonra, bir başka ABD üniversitesinde kendisi ile aynı alanda öğrenim görmüş Ali Kemal Bey (Karadayı) ile evlendi. Aydın ismini verdikleri bir oğulları oldu. Vedide Hanım, on yıl kadar süren bir evlilikten sonra eşinden ayrıldı.[2]
Öğretmenlik mesleğine 1930 yılında İzmir Kız İlk öğretmen Okulu'nda eğitim psikolojisi derslerine girerek başladı. 1936'da Okul ve Ulus adlı bir meslek dergisini Hakkı Baha, kardeşi Cahit Baha eşi Ali Kemal Bey ile birlikte çıkardı. Bu dergide Vedide Hanım'ın eğitim yazıları ve okul piyesleri yayımlandı.[2] 1937-1948 yılları arasında Anadolu gazetesinde yoğun bir yazı faaliyeti oldu.
1941-1950 yıllarında İzmir Kız Lisesi müdürü oldu. Bu dönemde İzmir Halkevi Başkanlığı’na seçildi ve 1947-1950 yılları arasında Halkevi’nin yayın organı olan Fikirler dergisini çıkardı.
1931’de görevli olarak Fransa ve İsviçre’ye,1948’de İngiliz Kültür Heyetinin davetlisi olarak İngiltere’ye, 1951’de Fullbrigbt Smithnumdt armağanını kazanarak incelemeler yapmak üzere ABD’ye seyahat etti.
İzmir'de yaşadığı dönemde İzmir Kadınlar Birliği, Çocuk Esirgeme Kurumu, İzmir Yardım Sevenler Derneği, Öğretmenler Kurumu, Öğretmenler Derneği gibi kuruluşlarda aktif görevler üstlendi.
1950'de İstanbul Erkek Öğretmen Okulu'na atandı; öğretmenlik ve idarecilik yaptı.
1952’de Gazi Eğitim Enstitüsü müdürlüğüne atandı; böylece Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunu idare eden ilk kadın müdür oldu. 1957'de müdürlükten ayrıldı; meslek dersleri öğretmeni olarak Enstitü’de çalışmaya devam etti.
1958’de Türkiye Öğretmen Dernekleri Millî Komisyonu Başkanlığı görevinde bulundu. Ayrıca Kadınlar Birliği, Meslek Kadınları Kulubü, Çocuk Haklarını Müdafaa Cemiyeti’nde görevler aldı. Ankara Radyosu’nda çocuk eğitimi hakkında konuşmalar yaptı.
1958’de Seylan’da gerçekleşen Dünya Öğretmenler Konfederasyonu’na Türkiye adına katıdı. Aynı yıl Kıbrıs Türklerinin davetlisi olarak gittiği Kıbrıs'ta ve çeşitli konferanslar verdi. 27 Temmuz 1958’de Roma’da düzenlenen Öğretmenler Kongresi’nde Türkiye’yi temsilen katılmaya hazırlanırken Ankara'da arkadaşı Sevda And ile birlikte geçirdiği trafik kazası sonucu 24 Temmuz 1958’de öldü.
İsmi, İstanbul'un Fatih ilçesinde bir ortaokula verilmiştir.[4]
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Sınıfta Test Nasıl Yapılır?
- Orta Dereceli Okullarda Genel Öğretim Metodu ve Uygulama
- İlkokullarda Genel Öğretim Metodu ve Uygulama
- Okuma Psikolojisi
- Eğitim Psikolojisi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kemaloğlu, Muhammet (2 Ağustos 2023). "Bir Cumhuriyet Aydını, Eğitimcisi ve İdarecisi Hakkı Baha Pars (1879-1942)". Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi. 7 (1): 55-104. ISSN 2618-6543.
- ^ a b c d e Çağın, Şerife (2021). "İzmir'de Bir Kadın Eğitimci:Vedide Baha Pars'ın Süreli Yayınlardaki Yazılarıa". Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.
- ^ Gezer, Gülnaz (2023). "Vedide Baha Pars ve Türk Eğitim Hayatına Katkıları". Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi - CTAD (37): 383-420.
- ^ "TARİHÇE". vedidebaha.meb.k12.tr. Erişim tarihi: 2 Nisan 2024.