Tirant lo Blanch
 İspanyolca baskının ilk versiyonu
| |
| Yazar | Joanot Martorell
Martí Joan de Galba |
|---|---|
| Orjinal adı | Tirant lo Blanch |
| Ülke | Valensiya Krallığı |
| Dili | Valensiyaca |
| Tür | Romans |
| Yerler | Avrupa, Ortadoğu ve Kuzey Afrika 15. yüzyıl |
| Yayıncı | Martí Joan de Galba |
Yayın Tarihi
|
1490 |
| 849.9 | |
Orijinal Metin
|
Tirant lo Blanch Katalanca |
Tirant lo Blanch, Valensiya şövalyesi Joanot Martorell tarafından yazılan, ölümünden sonra arkadaşı Martí Joan de Galba tarafından tamamlanarak 1490 yılında Valensiya şehrinde basılmış bir şövalye romanıdır. Tirant lo Blanch "Beyaz Tirant" anlamına gelir. Kitapta Tirant lo Blanch 1453 yılında Osmanlıların elinden Bizans İmparatorluğu'nu kurtaran romantik ana kahramanın adıdır.
Valensiyaca en iyi bilinen ortaçağ edebiyat eserlerinden biri olma özelliğini taşır. Valensiya edebiyatında ve bir bütün olarak Katalan edebiyatında bir başyapıt olarak kabul edilmektedir,[1][2][3][4][5] ve yazar Miguel de Cervantes üzerindeki etkisi ile Batı romanının evriminde önemli bir rol oynamıştır. Kitap, birçok Valensiya atasözünü kullanmasıyla dikkat çekmiştir.[6]
Hikaye[değiştir | kaynağı değiştir]
Tirant lo Blanch, Tirant lo Blanch, Bretonya'lı bir şövalye olan Tirant'ın Avrupa'da yaşadığı bir dizi macerayı anlatmaktadır. Bizans İmparatorluğu İmparatoru, İmparatorluğun başkenti ve merkezi Konstantinopolis'i tehdit eden Osmanlı Türklerine karşı savaşta yardım etmesini isteyene kadar İngiltere ve Fransa'daki şövalye yarışmalarına katılır. Bizans İmparatorluğunun yardımını Tirant teklifi kabul eder ve Bizans İmparatorluğu'nun Megadük'ü ve bir ordunun komutanı olur. Ardından bölgeye gelen Türkleri yener ve İmparatorluğu yıkımdan kurtarır. Daha sonra Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika'nın birçok bölgesinde Türklerle savaşır, fakat Bizans İmparatorluğu'nun güzel kadın varisi ile evlenemeden ölür.
Temalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Aynı zaman dilimindeki kitaplarla karşılaştırıldığında, şövalye kahramanlarında yaygın olarak tasvir edilen kasvetli, platonik ve düşünceli aşktan yoksundur. Bunun yerine ana karakter hayat dolu, duygusal aşk, alaycılık ve insan duygularıyla doludur. Eser, günlük yaşamın gerçekçi, sıradan ve hatta acı dolu betimlemeleriyle doldurulmuştur
Etkisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Tirant lo Blanch, Valensiyaca yazılmış en önemli kitaplardan biridir. Joanot Martorell tarafından 15. yüzyılda yazılan Tirant, natüralist ve hicivsel karakteriyle alışılmadık bir şövalye romanıdır ve aynı zamanda güçlü bir otobiyografik bileşene sahip olduğu görülmektedir. Bretonyalı Şövalye Tirant lo Blanc'ın kahramanlıklarını ve maceralarını anlatır. Zaman zaman, Küçük Asya ve Yunanistan'da Bizans İmparatoru'nun yanında ve ona karşı savaşan paralı asker Almogàvar Bölüğünün baş lideri Roger de Flor'un hayatı ve maceralarıyla paralellik göstermektedir. Bu tarihsel benzerlik, Konstantinopolis çevresinde meydana gelen olayların ve "Fatih" Sultan Mehmed'in mağlubiyetinin tasvirinde açıkça görülmektedir. Roger de Flor'un almogavarları bölgede üstünlüğü ele geçirmişken, 1453'te İstanbul'un alınması Hıristiyan Avrupa için büyük bir sarsıntı oldu ve Martorell'in çağdaşlarının değiştirmeyi hayal ettiği Bizans İmparatorluğu'nun sonunu getirdi. Martorell romanını yazarken belki de tarihi, olmasını istediği şeye uygun olarak yeniden yazmıştır - ki bu da romanı bir bakıma günümüzün alternatif tarih türünün öncüsü haline getirmektedir.
Don Kişot'un İspanyolca metni, I. Bölümün 6. Kısmında, Tirant'ın bazı özellikleri nedeniyle - Kirieleison de Montalbán gibi alışılmadık veya komik isimler taşıyan karakterler, neşeli bir dul kadının varlığı, kitapta şövalyelerin yemek yemesi, uyuması ve vasiyette bulunarak yataklarında ölmesi ve başlığın, kalkanına koyacak büyük bir zaferden yoksun olarak anlaşılabileceği - kitabın tipik şövalye romantizminden oldukça farklı olduğunu belirtir. Bu yönleri kitabı istisnai kılıyor ve Cervantes'in "üslubu nedeniyle" tercüme edilebilen ancak daha çok "kendi tarzında" anlamına gelen "por su estilo" kitabının "bir keyif ve altın değerinde hazine" olduğunu belirtmesini sağladı. Bu komik bir kitaptı ve Cervantes komik kitapları sevmekteydi, dünyanın daha fazla komik kitaba ihtiyacı olduğuna inanıyordu ve kendi kitabını Don Kişot'ta yazdı.[7] Cervantes bu 100 yıllık kitabı kütüphanesinin baş tacı olarak görmüştür.[8]
Çeviriler ve uyarlamalar[değiştir | kaynağı değiştir]
Çeviriler[değiştir | kaynağı değiştir]
Kitap Fransızca,[9] İtalyanca,[10] İspanyolca,[11] Lehçe,[12] Rusça,[13] Fince,[14] Almanca, Felemenkçe, İsveççe ve Çince dahil olmak üzere birçok dile çevrildi. Kitabın Türkçe tercümesi bulunmamaktadır. Modern Katalanca bir uyarlaması da vardır.[15]
Film uyarlaması[değiştir | kaynağı değiştir]
2006 yapımı film uyarlamasının konusu, Tirant'ın maceralarının sonraki bölümlerine bir de Konstantinopolis ve sonrasındaki olaylara dayanmaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Joanot Martorell; Ray la Fontaine (1994). Tirant lo Blanch: the Complete Translation. Peter Lang Gmbh, Internationaler Verlag Der Wissenschaften. ISBN 0820416886.
- ^ Joanot Martorell; Martí Joan de Galba; David Rosenthal (1996). Tirant lo Blanch. Johns Hopkins University Press. ISBN 0801854210.
- ^ de Courcelles, Dominique (April 1996). "Voeu chevaleresque et voeu de croisade dans le roman de Tirant lo Blanc (1460-1490)". Les Cahiers du Centre de Recherches Historiques (Fransızca). 16: 1-14. doi:10.4000/ccrh.2652.
Among the Catalan literature of the late Middle Ages, the chivalric romance entitled Tirant lo Blanc is one of the best known works
- ^ Manuel Muñoz (30 Ocak 1985). "Rosenthal pudo al fin hablar en Valencia sobre su traducción de 'Tirant lo Blanc'". El País. İspanya. 26 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2019.
Rosenthal, the first translator into English of the masterpiece of the literature in Catalan language, written by the Valencians Joanot Martorell and Martí Joan de Galba, was boycotted in his first attempt to give a talk in the city [Valencia]
- ^ Edward T. Aylward (1985). Martorell's Tirant lo Blanch: A Program for Military and Social Reform in Fifteenth-Century Christendom. University of North Carolina Press, University of North Carolina at Chapel Hill for its Department of Romance Studies. ISBN 0807892297.
Only in the late 1940s did Hispanists begin to awaken to the considerable literary qualities of this unique Catalan work of fiction
- ^ Conca, Maria, and Josep Guia. "A Poetic Game of Proverbs. Study and Annotated Edition of Refranys rimats, a 15th-century Catalan Literary Work." Catalan Review 17 (2003) 53-86.
- ^ Daniel Eisenberg, "Pero Pérez the Priest and his Comment on Tirant lo Blanch, MLN (Modern Language Notes), volume 88, 1973, pp. 320-330, https://web.archive.org/web/*/http://users.ipfw.edu/jehle/deisenbe/cervantes/peroperezhigh.pdf included in Eisenberg, Romances of Chivalry in the Spanish Golden Age, Newark, Delaware, Juan de la Cuesta, 1982. http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/01159841877587238327702/index.htm 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Daniel Eisenberg, La biblioteca de Cervantes, in Studia in honorem Martín de Riquer, volume 2, Barcelona, Quaderns Crema, 1987, pp. 271-328; online as "La reconstrucción de la biblioteca de Cervantes", pp. 41-52 of La biblioteca de Cervantes: Una reconstrucción, https://web.archive.org/web/*/http://users.ipfw.edu/jehle/deisenbe/cervantes/reconstruction.pdf on p. 51.
- ^ Joanot Martorell; Comte de Caylus (1997). Tirant le Blanc. Éditions Gallimard. ISBN 2070751090.
- ^ Joanot Martorell; Lelio Manfredi (1556). Della historia del valorosissimo et invittissimo cavallier Tirante il Bianco. Domenico Farri.
- ^ Joanot Martorell; Diego de Gumiel; Vicent Escartí (2005). Tirante el Blanco. Traducción castellana, Valladolid, 1511. Editorial Tirant lo Blanch. ISBN 9788484560234.
- ^ Joanot Martorell; Rozalya Sasor (2007). Tirant Biały. Ksiegarnia Akademicka.
- ^ Joanot Martorell; Marina Abramova; P. A. Skobtsev; E. E. Guixina (2006). Tirant lo Blanch. Ladomir: Nauka.
- ^ Joanot Martorell; David H. Rosenthal; Paavo Lehtonen (1987). Tirant Valkoinen. Gummerus. ISBN 9512026678.
- ^ Joanot Martorell, translation by Màrius Serra. https://www.llibres.cat/products/482338-tirant-lo-blanc.html 17 Ocak 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.