Simon Marius

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Simon Marius
DoğumSimon Mayr
10 Ocak 1573(1573-01-10)
Gunzenhausen, Ansbach Prensliği
Ölüm5 Ocak 1625 (51 yaşında)
Ansbach, Ansbach Prensliği
MilliyetAlman
Tanınma nedeniJüpiter'in en büyük dört uydusuna isim vermek,
Andromeda Galaksisi ve Jüpiter incelemek
Kariyeri
DalıAstronomi

Simon Marius (Simon Mayr'ın latinleştirilmiş formu 10 Ocak 1573 – 5 Ocak 1625)[1] onaltıncı yüzyıl sonlarında ve on yedinci yüzyıl başlarında yaşamış Alman astronomdur. Nuremberg yakınlarındaki Gunzenhausen'de doğmuş ancak hayatının büyük bölümünü Ansbach kentinde geçirmiştir. Jüpiter'in dört büyük uydusunun ilk gözlemcileri arasında yer almasıyla tanınmakta olup, bu keşfinin yayınlanması intihal suçlamalarına yol açmıştır.

Erken yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Marius, Gunzenhausen belediye başkanı Reichart Mayr'ın oğludur.[2] 1601 yılına kadar eğitim göreceği Helisbronn'daki Margrave's Academisi'ne, Branderburg-Ansbach Margrav'ı George Frederich'in tavsiyesi üzerine girmiştir.[3] Bu dönemde kuyruklu yıldızlar ve astronomi tabloloarı üzerine yapmış olduğu çalışmalar ve gerçekleştirmiş olduğu astronomik gözlemler neticesinde iyi bir astronom ve matematikçi olarak ün kazanmış ve Margrav tarafından resmi matematikçi olarak atanmıştır.[2] Marius Königsberg Üniversitesi'nde eğitim görmek istemesine rağmen gerekli bursu elde edememiştir.[3] Ancak, Margrav'ın 22 Mayıs 1601 tarihli referans mektubu sayesinde Tycho Brahe'nin Prag'da bulunan araştırma merkezinde birkaç ay süreyle çalışmış,[2] ancak doğrudan Brahe yerine David Fabricius'un ekibinde yer almıştır.[3]

Eylül 1601'de Marius Prag'ı terk etmiş ve Aralık 1601'de Padova Üniversitesi'nde tıp okumak için Padova'ya gelmiştir.[1] Bu süre zarfında, 1604'te gözlemledikleri yeni bir yıldız (aslında Kepler'in Süpernovası) hakkında birlikte bir kitap yazdığı Baldassarre Capra da dahil olmak üzere diğer öğrencilere astronomi alanında ders vermiştir. Capra, orantılı pusulanın icadı konusunda Galileo Galilei ile bir anlaşmazlık yaşadığında, ki her ikisi de eskrimi Capra'nın babasından öğrenmişti,[4] kendi öğrencisinin tarafını tutmuştur. Marius, Temmuz 1605'te okulu bıraktı ve yeni Margrav Christian ve Joachim Ernst'in matematikçisi ve doktoru olmak üzere Ansbach'a döndü.[2]

1606'da Marius, yayıncısının kızı Felicitas Lauer (1590 doğumlu) ile Ansbach'ta evlendi[5] ve 1609'da Öklid'in Elementleri'nin ilk Almanca çevirilerini yayınladı. O yıl kendi teleskopunu da yaptı ve Kasım ayında Galileo'nun kendisinden hemen önce Jüpiter'in uydularını gözlemledi; bu ikisi arasındaki büyük bir anlaşmazlığın kaynağı olmuştur.[2]

Galileo ile tartışması[değiştir | kaynağı değiştir]

Capra, 1607'de Galileo'dan intihalle başka bir kitap yayınladı ve Marius, Capra ile daha önceki ilişkisi nedeniyle bu eyleme dahil oldu. Galileo kesinlikle bu izlenime kapılmıştı, çünkü "eski düşmanı"ndan (Marius'un adını açıkça belirtmeden) "zehirli bir sürüngen" ve "tüm insanlığın düşmanı" olarak söz etmişti.[2]

1614'te Marius, Jüpiter gezegenini ve uydularını anlatan Mundus Iovialis (İngilizce: Jüpiter'in Dünyası) adlı çalışmasını yayınladı (keşfini 1611'de yerel bir almanakta da yayınlamıştı[6]). Burada, doğal olarak öfkelenen Galileo'dan yaklaşık bir ay önce gezegenin dört büyük uydusunu keşfettiğini iddia etti.[7] 1623'te The Assayer'da Marius'u intihal yapmakla suçladı.[2]

Galileo'nun bilim camiasındaki itibarı nedeniyle yaklaşık 300 yıl boyunca Marius'un itibarı Galileo'nun suçlamaları nedeniyle lekelendi. Ancak 1903 yılında Hollanda'daki bir jüri, delilleri kapsamlı bir şekilde inceledi ve Marius'un bağımsız keşifleri lehine bir karar verdi; sonuçlar 1907'de Bosscha tarafından yayınlandı.[8] Görünen o ki Marius uyduları bağımsız olarak keşfetmişti, ancak 29 Aralık 1609'a kadar not tutmaya başlamamıştı. Marius Jülyen takvimini kullandı ve bu tarih, Galileo'nun kullandığı Gregoryen takvimine göre 8 Ocak 1610'a, Galileo'nun uyduları keşfinden bahsettiği mektubundan bir gün sonraya eşdeğerdir.[6] Önceliği ne olursa olsun, bugün bu uydulara verilen mitolojik isimler (Io, Europa, Ganymede ve CallistoI), Marius tarafından onlara verilen isimlerdir:[9]

Io, Europa, Ganimedes puer, atque Calisto
lascivo nimium perplacuere Iovi.

İo, Europa, oğlan Ganymede, ve Callisto
şehvetli Jüpiter'i çok memnun etti.

Keşifleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Simon Marius, Orta Çağ'ın İranlı astronomları tarafından da bilinen Andromeda "nebula "sını da gözlemlemiştir.[10]

Marius'un çalışmalarıyla ilgili tartışmalar azdır, ancak var olanlar onun bir gözlemci olarak becerisine dikkat çekme eğilimindedir:

  • 1612'de Andromeda bulutsusunun çapını ölçmüş ve merkeze doğru parlaklığı artan donuk, soluk bir ışığa sahip olduğunu fark etmiştir,[11] tıpkı "boynuzun içinden parlayan bir mum" gibi.[12]
  • Teleskobu tarafından yaratılan sahte yıldız diskleri tespit etti.[13]
  • Galile uydularına ilişkin gözlemlerinden, Galileo'nun yaptığından daha iyi dönme periyotları ve diğer yörünge unsurları elde etmiştir.[14]
  • Tycho Brahe'nin 1572'deki süpernovasının yerini gözlemlediğini ve orada "Jüpiter'in üçüncü ayından biraz daha sönük" olduğunu tahmin ettiği bir yıldız bulduğunu.[15]

Marius, Jüpiter uyduları ve yıldız diskleri üzerine yaptığı gözlemlerden evrenin yapısı hakkında sonuçlar çıkarmıştır. Gözlemlediği yıldız diskleri sahteydi (muhtemelen kırınımdan kaynaklanan Airy lekesi, çünkü yıldızlar fiziksel disklerinin teleskopla tespit edilemeyeceği kadar uzaktır), ancak Marius bunları teleskopla görülebilen gezegen diskleri gibi fiziksel diskler olarak yorumladı. Yıldız disklerini görebildiği için yıldızların Kopernik dünya sisteminin öngördüğü kadar uzak olamayacağı sonucuna varmış ve yıldızların teleskopla görüldüğü gibi görünmesinin aslında Kopernik'in aleyhine olduğunu söylemiştir.[16] Bu bulgular, Kopernik dünya sistemini desteklemek için alternatif olarak benzer teleskopik verileri kullanan Galileo'nun bulgularıyla tezat oluşturmaktadır.[17] Galileo'nun Kopernikçi güneş merkezli teoriye olan bu bağlılığı, teorinin görünürdeki matematiksel ihtişamından ve teoriye daha önce bağlanmış olmasından kaynaklanmaktadır.[18] Marius ise herhangi bir teoriye açık bir bağlılık göstermemiş, bunun yerine teleskopik gözlemlere dayanarak hipotezler kurmuştur. Ayrıca Galile uydularına ilişkin gözlemlerinden, Jüpiter Güneş'in etrafında dönerken onların da Jüpiter'in etrafında dönmesi gerektiği sonucuna varmıştır.[19] Dolayısıyla Marius, Güneş Dünya'nın etrafında dönerken gezegenlerin de Güneş'in etrafında döndüğü yer merkezli Tychonic sistemin doğru dünya sistemi ya da evren modeli olması gerektiği sonucuna varmıştır.[16]

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Mundus Iovialis anno MDCIX Detectus Ope Perspicilli Belgici (Die Welt des Jupiter, 1609 mit dem flämischen Teleskop entdeckt; Lateinisches Faksimile und deutsche Übersetzung; Hrsg. und bearb. von Joachim Schlör. Naturwiss. begleitet und mit einem Nachw. vers. von Alois Wilder), 1614
  • Zinner, E., "Zur Ehrenrettung des Simon Marius", in: Vierteljahresschrift der Astronomischen Gesellschaft, 77. Jahrgang, 1. Heft, Leipzig 1942
  • Bosscha, J., "Simon Marius. Réhabilitation d´un astronome calomnié", in: Archives Nederlandaises des Sciences Exactes et Naturelles, Ser. II, T. XII, pp. 258–307, 490–528, La Haye, 1907

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Rosen, Edward (2008). "Mayr (Marius), Simon". Complete Dictionary of Scientific Biography. Charles Scribner's Sons. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2019 – encyclopedia.com vasıtasıyla. 
  2. ^ a b c d e f g O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Simon Marius", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
  3. ^ a b c Folkerts, Menso: Marius (Mayr), Simon. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 16, Berlin 1990, S. 217–218. (Almanca)
  4. ^ Clelia Pighetti, Il vuoto e la quiete. Scienza e mistica nel '600: Elena Cornaro e Carlo Rinaldini, Milano, Franco Angeli, 2005, p. 27. (İtalyanca)
  5. ^ "Astronomie in Nürnberg - Simon Marius (Mayr)". Nürnberger Astronomische Gesellschaft e.V. 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2020. 
  6. ^ a b Pasachoff, Jay M. (May 2015). "Simon Marius's Mundus Iovialis: 400th Anniversary in Galileo's Shadow". Journal for the History of Astronomy. 46 (2): 218-234. Bibcode:2015JHA....46..218P. doi:10.1177/0021828615585493. 
  7. ^ Pasachoff, Jay M.; Leich, Pierre (1 Ocak 2015). "400th Anniversary of Marius's Book with the First Image of an Astronomical Telescope and of Orbits of Jovian Moons". American Astronomical Society Meeting Abstracts #225. 225: 215.05. Bibcode:2015AAS...22521505P. 16 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023. 
  8. ^ Bosscha, Johannes (1907). "Simon Marius. Réhabilitation d'un astronome calomnié" [Simon Marius. Rehabilitation of a slandered astronomer.]. Archives Néerlandaises des Sciences Exactes et Naturelles. 2nd series (Fransızca). 12: 258-307, 490-528. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2023. 
  9. ^ Marius/Schlör, Mundus Iovialis, p. 78 f. (with misprint In for Io)
  10. ^ Hafez, Ihsan (2010). "Abd al-Rahman al-Sufi and his book of the fixed stars: a journey of re-discovery". PhD Thesis, James Cook University. Bibcode:2010PhDT.......295H. 20 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016. 
  11. ^ Bond, George P., "An Account of the Nebula in Andromeda", Memoirs of the American Academy of Arts and Sciences, New Series, volume 3, 1848 pp. 75–76.
  12. ^ Watson, Fred, Stargazer: The Life and Times of the Telescope[ölü/kırık bağlantı], Da Capo Press, 2005, pg. 86.
  13. ^ Dreyer, JLE, "The Tercentenary of the Telescope", Nature, vol. 82 (December 16, 1909), pp. 190–191
  14. ^ Pannekoek, Anton, A History of Astronomy, Interscience Publishers, 1989, pg. 231.
  15. ^ Waldrop, M. Mitchell,"Supernova 1987 A: Facts and Fancies",Science, New Series, Vol. 239, No. 4839 (January 29, 1988), pp. 460–462
  16. ^ a b Marius/Schlör, Mundus Iovialis, pp. 46–49.
  17. ^ Graney, Christopher M. (1 Mart 2010). "Seeds of a Tychonic Revolution: Telescopic Observations of the Stars by Galileo Galilei and Simon Marius". Physics in Perspective (İngilizce). 12 (1): 4-24. Bibcode:2010PhP....12....4G. doi:10.1007/s00016-009-0002-0. ISSN 1422-6960. 
  18. ^ Graney, Christopher M. (1 Eylül 2008). "But Still, It Moves: Tides, Stellar Parallax, and Galileo's Commitment to the Copernican Theory". Physics in Perspective (İngilizce). 10 (3): 258-268. Bibcode:2008PhP....10..258G. doi:10.1007/s00016-007-0345-3. ISSN 1422-6960. 
  19. ^ Marius, Simon (tr. by A.O. Prickard), "The Mundus Jovialis of Simon Marius", The Observatory (astronomy), vol. 39, 1916, pp. 404, 408, 409

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Simon_Marius&oldid=30525128" sayfasından alınmıştır