Tek Gözlü Jack

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(One-Eyed Jacks sayfasından yönlendirildi)
Tek Gözlü Jack
One-Eyed Jacks
Filmin sinema afişi
YönetmenMarlon Brando
YapımcıFrank P. Rosenberg
Senarist
UyarlamaThe Authentic Death of Hendry Jones
–Charles Neider
Oyuncular
MüzikHugo Friedhofer
Görüntü yönetmeniCharles Lang
KurguArchie Marshek
StüdyoPennebaker Productions
DağıtıcıParamount Pictures
Çıkış tarih(ler)i30 Mart 1961 (1961-03-30) (New York City)
Süre141 minutes
ÜlkeUnited States
DilEnglish
Spanish
Bütçe$6 million[1][2]
Hasılat$4.3 million (US/Canada rentals)[3]

Tek gözlü Jack (Orijinal adı: One-Eyed Jacks), Marlon Brando'nun oynadığı ve tek yönetmenlik denemesi olan 1961 yapımı bir Amerikan Western filmidir. Filmde Brando baş karakter Rio'yu canlandırırken,Karl Malden ortağı "Dad" Longworth'u canlandırır. Yardımcı oyuncular arasında Pina Pellicer, Katy Jurado, Ben Johnson ve Slim Pickens yer almaktadır. Film, 2018 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Film Sicilinde korunacak değer olarak seçilmiştir.[4]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Pina Pellicer, Marlon Brando ile (üstte) ve Katy Jurado (altta)

Rio, akıl hocası Dad Longworth ve Doc adında üçüncü bir adamla birlikte 1880 yılında Meksika'nın Sonora kentinde bir bankayı soyarak iki heybe dolusu altınla kaçarlar. Meksikalı kırsal muhafızlar (atlı polis) onları bir barda kutlama yaparken yakalar ve Doc'u öldürür. Dad ve Rio kaçarlar ama bir tepede şıkışırlar. Ellerinde tek bir at vardır. Kura çekerler ve Dad tek atla bir kurtuluş imkanı bulmak üzere gider. Ancak dönmez ve Rio'yu terk eder. Rio tutuklanır ve Sonora hapishanesinde beş zorlu yılın ardında kaçar. Dad'i arar ve izini bulur. Onun bir şerif olduğu Monterey, Kaliforniya'ya gider. Rio, yeni ortakları Chico Modesto, Harvey Johnson ve Bob Emory ile birlikte Dad'i öldürüp Monterey'deki bankayı soymayı planlamaktadır.

Rio, Dad'in güzel üvey kızı Louisa'ya aşık olunca planlar suya düşer. Rio, bir fiesta (festival) ortamından yararlanarak geceyi sahilde Louisa ile geçirir ve sabah ona aslında kanun kaçağı bir soyguncu olduğu gerçeğini açıklar. Louisa ondan kaçarak uzaklaşsa da eve döndüğünde Dad, olanlar yüzünden Louisa'yı cezalandırmaya çalışır, ancak karısı Maria'nın müdahalesi üzerine geri adım atar. Bunun yerine Rio'yu tuzağa düşürür, herkesin önünde kırbaçlar ve Rio'nun onu bir silahlı çatışmada asla yenemeyeceğinden emin olmak için silah kullandığı elini kırar. Ardından onu atına bindirerek yaralı halde kasabadan kovar. Yaraları iyileşirken Rio, kızı sevme ile üvey babasından intikam alma konusundaki çelişkili arzularıyla mücadele eder. 1 ay kadar sonra kaldığı yerde onu ziyaret eden Louisa ile görüşür. Dad'le ilgili düşüncelerini ve kendisine yıllar önce nasıl kazık attığını anlatır. Sonrasında Louisa'nın ısrarlarıyla intikamdan vazgeçmeye, Louisa'yı almaya ve şehri terk etmeye karar verir.

Emory ve Johnson, Chico'yu öldürür ve Rio'nun bilgisi dışında banka soygununa girişirler. Soygun umdukları gibi gitmez. Emory ölür, Johnson kaçar. Dad, olaydan Rio'yu sorumlu tutar. Kasabaya doğru gelen Rio'yu yakalarlar ve yargılayıp asmak üzere hücreye kapatırlar. Dad burada Rio'yla son bir özel konuşma yapar ve 5 yıl önce yaptığı her şeyden dolayı kendini bir kez daha aklamaya çalışır. Rio, "Buralarda tek gözlü bir herifsin Dad, ama yüzünün diğer tarafını da gördüm" diye yanıt verir. Rio Dad'e, onun yüzünden son beş yıldır hapiste olduğunu söylese de Dad ona inanmamayı tercih eder.

Louisa (Pina Pellicer) hapishanede Rio'yu (Marlon Brando) ziyaret eder.

Louisa, hapishanede Rio'yu ziyaret ederek ona hamile olduğunu söyler. Sonrasında Louisa'nın sevgisini arzulayan ve reddedilen sadist şerif yardımcısı Lon Dedrick tarafından aşağılanır. Louisa'nın annesi Maria, kocası Dad'le yüzleşir ve onunla Rio arasındaki ilişki hakkındaki gerçeklerin kendisine söylenmesinde ısrar eder ve Rio'nun geldiği andan beri bir şeylerin ters gittiğini bildiğini belirtir. Dad'in onu sırf suçluluk duygusundan dolayı asmak istediğini düşündüğünü söyler. Dad ise onu nankörlükle suçlar ve onun için yaptığı hiçbir şeyin takdir edilmediğini söyler.

Louisa, küçük boyutlu el tabancası olan bir Derringer'ı gizilce hapishaneye sokarak Rio'yu kaçırmaya çalışır, ancak Lon Dedrick silahı bulur Louisa'yı binadan dışarı atar. Onlar dışarıdayken Rio masanın üzerinde kalan boş tabancayı bir şekilde alarak geri döndüğünde Dedrick'i tehdit eder. Silahın boş olduğunu farketmeyen Dedrick bu blöfü yutar. Rio, Dedrick'in tabancasını alır, onu bayıltır ve hücreye kilitler. Kaçarken, Dad aynı anda şehre gelir ve aralarında silahlı bir çatışma gerçekleşir. Louisa'nın da şahit olduğu son bir anda Rio Dad'i vurarak öldürür.

Rio ve Louisa birlikte sahildeki kum tepelerine doğru kaçarlar. Aranan bir kanun kaçağı olan Rio, Louisa'ya Oregon'a gidebileceğini ancak baharda onun için geri döneceğini, kendisini beklemesini söyleyerek orada birbirlerine veda ederler.

Oyuncular[değiştir | kaynağı değiştir]

Adaptasyon ve gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

The Twilight Zone televizyon dizisinin yaratıcısı Rod Serling, yapımcı Frank P. Rosenberg'in isteği üzerine Charles Neider'in 1956 tarihli The Authentic Death of Hendry Jones romanından bir uyarlama yazdı. Kitap, New Mexico'dan Kaliforniya'daki Monterey Yarımadası'na taşınan bilindik Billy the Kid hikâyesinin kurgusal bir anlatımıydı. Uyarlama reddedilir.

Rosenberg daha sonra ilk senaryosunu 11 Kasım 1957'de bitiren Sam Peckinpah'ı işe aldı. Marlon Brando'nun Pennebaker Productions'ı, Authentic Death'in hakları için 40.000 dolar ödemiş ve ardından Stanley Kubrick ile Paramount Pictures'ın yönetmenliğini yapması için bir sözleşme imzalamıştı. Peckinpah, 6 Mayıs 1959'da gözden geçirilmiş bir senaryoyu teslim etti. Brando daha sonra Peckinpah'ı kovdu ve filmin senaryosunu daha da revize etmesi için Calder Willingham'ı işe aldı, ancak sonunda o da kovuldu. Guy Trosper son yedek olarak getirildi. Ayrıca Stanley Kubrick, bilinmeyen nedenlerden ötürü, yapım aşamasına başlamadan yalnızca iki hafta önce filmin yönetmenliğini bıraktı.[5] Brando onun yerine filme yönetmenlik yapmaya gönüllü oldu.

Film sonuçta Neider romanıyla çok az benzerlik taşıyordu. Çeşitli zamanlarda, adı geçmeyen iki senarist ve adı geçmeyen Peckinpah, filmin sorumluluğunun çoğunluğunu üstlendiler (ya da iddia etmişlerdi). Hikâyeyi gerçekte kimin yazdığı sorulduğunda Karl Malden şöyle demiştir: "Sorunuzun tek bir cevabı var: Marlon Brando, zamanımızın bir dahisi."[6]

Yapım[değiştir | kaynağı değiştir]

Filmin kamera arkası Pina Pellicer ve Marlon Brando

Spencer Tracy, Stanley Kubrick'in Dad Longworth rolü için tercihiydi, ancak Marlon Brando rolü zaten kişisel yapım şirketi Pennebaker Inc.'in maaş bordrosunda bulunan arkadaşı Karl Malden'a vermişti. Film, 2 milyon dolarlık bütçesini büyük ölçüde aştı. Bu, Brando'nun yönetmen olarak mükemmeliyetçiliğine bağlandı. Üç aylık bir çekim için planlanan One Eyed Jacks'in ana çekimleri 6 milyon dolarlık bir maliyetle altı ay sürdü.[7] Çekimler 1958'de başladı ancak film 1961'e kadar vizyona girmedi.

Brando toplam beş saatlik ek çekim yapmıştı; bu da kurgu sürecini uzun ve zahmetli hale getirmişti. Kullanılmayan görüntülerin bir kısmı daha sonra imha edildi. Brando'nun yapımdan ayrılmasının ardından filmin geri kalanı üzerinde başka yönetmenler çalıştı.[1] Brando, daha sonraki yıllarda başka bir film yönetmedi ama oyunculuğa devam etti. 1975'te Rolling Stone'da yapılan bir röportajda Brando yönetmenlik hakkında şunları söyledi: "Kendini ölesiye çalıştırıyorsun. Sabah ilk uyanan sensin... Yani, biz o şeyi kaçarken çektik, bilirsiniz, önceki sahnedeki diyaloğu doğaçlama yaparak uydurursunuz ve beyniniz çıldırır.".[8]

Film, Paramount Pictures'ın VistaVision formatlıson filmiydi. Görüntü yönetmeni Charles Lang, o yıl En İyi Görüntü Yönetmeni, Renkli kategorisinde Akademi Ödülü adaylığı aldı. Piyasaya sürüldükten sonra film çok az gişe yaptı ve Brando için bir dizi başarısız filme yol açtı. Filmin çekimleri Pebble Plajı ve Pfeiffer Plajı'nda yapıldı.[9]

Gösterim[değiştir | kaynağı değiştir]

Film 30 Mart 1961'de New York'ta gösterime girdi.[10] 2016 Cannes Film Festivali'nin Cannes Klasikleri bölümünde gösterilmek üzere seçildi.[11] Cannes gösterimi, Martin Scorsese, Steven Spielberg ve The Film Foundation tarafından denetlenmiş bir 4K restorasyondu.[12]

Eleştiri ve tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Tek Gözlü Jack eleştirmenlerden karışık tepkiler aldı. İnceleme toplayıcı Rotten Tomatoes'da film 18 incelemeye göre ortalama 6,3/10 puanla %61 onay puanı almıştır.[13]

Brando'nun çabalarından olumlu yönde etkilenen The New York Times'tan Bosley Crowther şunları kaydetti: "Bay Brando sinsi ve kaba rolüne yerleştirdiği türden kısır bir üslupla yönetip ve oynamış. Filmin birçok detayında olduğu gibi gerçekçilik bunlarda da hissediliyor. Ama aynı zamanda, kremalı klişe romantizm unsurları ve genellikle Güney Denizi adası filmlerinde gördüğünüz bir tür resimsel aşırılık ile ilginç bir şekilde çevrelenmiştir." [10]

Öte yandan Variety şöyle yazmıştır: "Hem gücünün hem de zayıflığının karakterizasyon alanında olması bu filmin tuhaflığı. Brando'nun konsepti her şeyden önce karakterin derinliğini, örtüşen iyi nitelikler ile doğalarının kötü yanlarıyla donatılmış insan figürlerini çağırıyor."[14] The Chicago Reader'dan Dave Kehr şunları yazar: "Bu duruma (partnerin adı "Dad") yönelik, dramatize edilmekten ziyade ritüelleştirilmiş güçlü bir Freudcu çekim vardır.: en unutulmaz sahneler şiddetli bir mazoşist yoğunluğa sahip, sanki Brando bilinmeyen bir suçtan dolayı kendisini cezalandırma fırsatını değerlendiriyor gibi."[15]

Popüler kültürde[değiştir | kaynağı değiştir]

Başrol oyuncuları Pina Pellicer ve Marlon Brando'nun yer aldığı filmin tanıtım fotoğrafı

One-Eyed Jacks, David Lynch ve Mark Frost'un yarattığı Twin Peaks dizisindeki bir genelevin adıdır. Filmden Donna Hayward ve Audrey Horne karakterleri arasındaki diyalogda bahsedilir. Horne, Hayward'a "One-Eyed Jacks"i duyup duymadığını sorar ve Hayward şöyle yanıt verir: "Bu, Marlon Brando'nun Westerni değil mi?".[16]

Cyberpunk 2077'deki bir hikâye görevi sırasında sinema ekranında filmden kısa bir döngü oynatıldığı görülür.[17]

Ev medyası ve restorasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Film kamu malı haline gelmiştir ve yıllarca yalnızca VHS ve DVD'de çok sayıda düşük kaliteli, bütçeye uygun yeniden basımı yapılmıştır. 2016 yılında, " Universal Pictures'ın The Film Foundation ile ortaklaşa ve film yapımcıları Martin Scorsese ve Steven Spielberg'e danışarak gerçekleştirdiği yeni 4K dijital restorasyon" üzerindeki çalışmalar tamamlanmıştır.[18] Bu restorasyon, Kasım 2016'da ABD'de Criterion Collection tarafından ve Haziran 2017'de Birleşik Krallık'ta Arrow Video tarafından Blu-ray ve DVD olarak yayınlanmıştır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "One-Eyed Jacks". Turner Classic Movies. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. 
  2. ^ "Film Biz in a Word: Chancy", Variety, s. 3, 5 Temmuz 1961 
  3. ^ "All-Time Top Grossers", Variety, s. 69, 8 Ocak 1964 
  4. ^ "'"Jurassic Park," "The Shining," "My Fair Lady" among latest additions to National Film Registry". CBS News. 12 Aralık 2018. 12 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2018. 
  5. ^ Bernstein, Jeremy. "Stanley Kubrick 1966 Interview". YouTube. Erişim tarihi: 25 Ocak 2019. [ölü/kırık bağlantı]
  6. ^ Mitchner, Stuart (8 Temmuz 2009). "Karl Malden and Marlon Brando in One-Eyed Jacks: "We Had the Very Best of Each Other"". Princeton, New Jersey: Town Topics. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. 
  7. ^ Hampton, Howard. "One-Eyed Jacks: Zen Nihilism". criterion.com. Criterion Collection. 30 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024. 
  8. ^ Baxter, John (1997). Stanley Kubrick: A Biography. HarperCollins. s. 122. ISBN 978-0-00-638445-8. 
  9. ^ "ONE-EYED JACKS". Montery County Film Commission. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2024. 
  10. ^ a b Crowther, Bosley (31 Mart 1961). "One Eyed Jacks - Screen: Brando Stars and Directs:'One Eyed Jacks' in Premiere at Capitol". The New York Times. 9 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. 
  11. ^ "Cannes Classics 2016". Cannes Film Festival. 20 Nisan 2016. 10 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2016. 
  12. ^ Universal Pictures. "Universal Pictures and The Film Foundation restore Marlon Brando's One-Eyed Jacks for Cannes Film Festival world premiere". Prnewswire.com (Basın açıklaması). 16 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2016. 
  13. ^ "One-Eyed Jacks - Rotten Tomatoes". Rotten Tomatoes. 18 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2021. 
  14. ^ "Review: 'One-Eyed Jacks'". Variety. 1961. 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. 
  15. ^ Kehr, Dave (25 Ekim 1985). "One-Eyed Jacks". Chicago: Chicago Reader. 25 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. 
  16. ^ Armour, Philip (2011). The 100 Greatest Western Movies of All Time. Globe Pequot. s. 162. ISBN 978-0762769377. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. [ölü/kırık bağlantı]
  17. ^ ljfk9464 (15 Aralık 2020). ""One-Eyed Jacks" (1961) loops on a movie theater screen in Cyberpunk 2077". r/criterion. 10 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024. 
  18. ^ "Criterion Collection: One-Eyed Jacks". criterion.com. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2017. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tek_Gözlü_Jack&oldid=32351952" sayfasından alınmıştır