Muğla sayfasının kaynağını görüntüle

{{İlknot|Bu sayfa Muğla ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için [[Muğla (il)]] sayfasına bakınız.}}
{{Yerleşim bilgi kutusu
|adı = Muğla
|yerleşim_türü = Şehir
|görüntü = Muğla555.png
|görüntü_altyazısı = Sol üstten saat yönünde: [[Ölüdeniz, Fethiye|Ölüdeniz]], [[Marmaris]]'te bir heykel, [[Halikarnas]] Tiyatrosu, Amyntas Mezarı, Marmaris'te bir otel ve [[Bodrum Kalesi]]
|harita1_resmi = Latrans-Turkey location Muğla.svg
|harita1_altyazısı = Muğla'nın [[Türkiye]]'deki konumu
|işaretleme_haritası = Türkiye#Avrupa
|koordinatlar = {{koordinat|37.030278|N|28.506389|E|type:city_region:TR|display=inline,title}}
|ülke_adı = [[Türkiye]]
|ülke_sıfatı = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
|üst_idari_birim1_türü = [[Türkiye'nin illeri|İl]]
|üst_idari_birim1_adı = [[Muğla (il)|Muğla]]
|kuruluş_sıfatı = İlk yerleşim
|kuruluş_tarihi = MÖ 2. binyıl
|idari_biçim = [[Belediye başkanı-meclis yönetimi|Belediye başkanı-meclis]]
|idare_organı = {{Daraltılabilir liste
|başlık = {{Kısaltma|Belediye meclisi|Büyükşehir belediyesi meclisi}}
|1 = 35 [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]]
|2 = 25 [[Adalet ve Kalkınma Partisi|AK PARTİ]]
|3 = 5 [[Milliyetçi Hareket Partisi|MHP]]
|4 = 3 [[İYİ Parti]]
}}
|idareci1_unvanı = [[Muğla belediye başkanları listesi|Belediye Başkanı]]
|idareci1_adı = [[Ahmet Aras (siyasetçi)|Ahmet Aras]]
|idareci1_partisi = [[Cumhuriyet Halk Partisi|CHP]]
|km2_yüzölçümü = 
|yüzölçümü_sırası = 
|yüzölçümü_dipnotu = 
|m_rakım = 
|m_en_yüksek_nokta = 
|m_en_alçak_nokta = 0
|nüfus = 
|nüfus_yılı = 
|nüfus_sırası = 
|nüfus_dipnotu = 
|km2_nüfus_yoğunluğu = 
|nüfus_yoğunluğu_sırası =
|UTC1 = +03.00
|zaman_dilimi1 = [[Türkiye Saati|TRS]]
|posta_kodu_türü = [[Türkiye'de posta kodları|Posta kodu]]
|posta_kodu = 48XXX
|alan_kodu_türü = [[Türkiye'deki telefon numaraları|Alan kodu]]
|alan_kodu = 252
|ISO_kodu = [[ISO 3166-2:TR|TR-48]]
|plaka_kodu_türü = [[Türkiye il plaka kodları|Plaka kodu]]
|plaka_kodu = 48
|boş_alan1_başlığı1 = [[Gayri safi yurt içi hasıla|GSYİH]] {{kalın değil|(nominal)}}
|boş_alan1_bilgisi1 = 2018<ref name="gsyih"/>
|boş_alan1_başlığı2 = • Toplam
|boş_alan1_bilgisi2 = ₺42,5 milyar (18.)
|boş_alan1_başlığı3 = • Kişi başı<hr>
|boş_alan1_bilgisi3 = ₺44.594 (14.)<hr>
|boş_alan1_başlığı4 = [[İnsani Gelişme Endeksi|İGE]] {{kalın değil|(2013)}}
|boş_alan1_bilgisi4 = {{artış}} 0,695<ref name="ige"/><br>{{renk|orange|orta}} · 5.
|boş_alan2_başlığı1 = [[Köppen iklim sınıflandırması|İklim]]
|boş_alan2_bilgisi1 = [[Akdeniz iklimi|Csa]]<ref name="koppen"/>
|resmî_site = [http://www.mugla.bel.tr/ Muğla Büyükşehir Belediyesi]
|boş_sembol_resmi=|boş_sembol_türü=Belediye logosu
}}
'''Muğla''', [[Türkiye]]'nin [[Muğla (il)|Muğla ilinin]] merkezi olan şehirdir.

== Tarihçe ==
===Antik dönem===
[[Dosya:Muğla 22.JPG|küçükresim|upright=1.14|sağ|Menteşe'de Karya yolunun bir bölümü]]
Antik [[Karya]] bölgesinin en eski yerleşimlerinden biri olan Muğla, bilinen tarihi boyunca başlangıçta Anadolu'nun yerli halkı Karyalıların, ardından kısmen ve kısa dönemler halinde [[Mısır]], [[Asur]] ve [[İskitler|İskit]] işgallerinin, zamanla da özellikle kıyılarda [[Helenistik]] kolonizasyon hareketinin egemenliği altında kalmıştır. Önce [[Medler]], daha sonra [[Pers İmparatorluğu|Persler]] Muğla'yı idareleri altında almışlar ve bölgeyi bir [[satrap]] aracılığıyla yönetmişlerdir. [[Büyük İskender]]'in ordularıyla gelişinde Muğla bölgesi bir Karya satrapı tarafından yönetilmekte idi.

'Karya' isminin bölgeye MÖ 3400 yıllarında gelen kavimlere önderlik etmiş 'Kar' isimli bir komutandan kaynaklandığına ilişkin tezler öne sürülmektedir. Bölge çağlar boyunca Karya olarak anılmış ve kuzeyde [[Söke]], [[Aydın]], [[Nazilli]] üzerinden başlayıp güneyde [[Dalaman]] Çayının denize döküldüğü yerde biten Karya bölgesi, kuzeyinde [[Lidyalılar]]ın, güneyinde [[Likyalılar]]ın ve Anadolu içlerinde de [[Frigyalılar]]ın hüküm sürdüğü bölgelere komşu olmuştur.

Kavimleri Karya bölgesine kıyılardan başlayan çok uzun bir süreçte nüfuz etmişlerdir. [[Knidos]] ([[Datça]] yarımadasının ucu) ve [[Halikarnassos|Halikarnas]] ([[Bodrum, Muğla|Bodrum]]) ile başlayan Helen kolonizasyonu ile zamanla Daldala (Dalaman), [[Stratonikeia (Muğla)|Stratonikea]] ([[Yatağan]] Eskihisar), [[Nakrasa]] (Karakuyu), [[Akassos]] (Bozüyük) ve [[Fethiye]] çevresinde de [[Telmessos]], [[Xantos]] (Kınık), [[Patara]] (Minare) ve [[Tlos]] (Eşen) kentleri kurulmuştur.

[[MÖ 334]] yılında Karya'ya gelen Büyük İskender, Perslerin çekilmesiyle ortaya çıkmış kardeşlerarası bir saltanat kavgasıyla karşılaştı. Kardeşlerden Ada, kocası Hidrieus ve ağabeyi ile Mausolus, karısı Artemisia ve kız kardeşi, diğer kardeş olan Piksodaros'un isyanı ile karşı karşıyaydılar ve bu nedenle kuzeye [[Alinda]]'ya ([[Karpuzlu]]) çekilmişlerdi. Ada Alinda'nın anahtarlarını Büyük İskender'e göndererek kendisini annesi olarak kabul etmesini istedi. İskender de bu isteği kabul ederek Ada'yı Karya satraplığına getirdi. Ancak ertesi yıl İskender'in Likya'ya geçmesiyle Piksodaros ablası satrap Ada'yı öldürerek yerine geçti. İskender'in haznedarı Filotas'ı satraplığa ataması da asayişi sağlamadı ve İskender'in uzaklaşmasıyla bölge [[Bergama]] ve [[Roma]] egemenliğine kadar (yaklaşık iki yüzyıl) sürecek bir anarşi döneminin içine düştü. 395'te [[Roma İmparatorluğu]]'nun ikiye ayrılmasıyla da Karya [[Bizans İmparatorluğu]] içinde kaldı.

Muğla ili tarihî kalıntılar açısından son derece zengin olup, sınırları içinde 103 ören yeri bulunmaktadır.

===Osmanlı dönemi===
[[Dosya:Eski Muğla.jpg|küçükresim|upright=1.14|sağ|Muğla'nın muhtemelen Cumhuriyetin ilk yıllarındaki görünümü]]
Muğla, kadim medeniyetlere ev sahipliği yapmış ve her devirde önemini korumuş bir bölgedir. İslam hâkimiyetinden önceki medeniyetler tarafından [[Karya]], İslam hâkimiyeti sonrasında da [[Menteşe Beyliği|Menteşe]] ismini alan bölgenin ismini nereden aldığı konusu açık değildir. [[Evliya Çelebi]], [[Seyahatname]]sinde Muğla ismi konusunda şunları
::Sene (…) tarihinde büyük bir savaş olmuş ve Rum keferesinin elinden Menteşe Oğlu Darahikey Veziri Muğlı Bey fethetmiştir. Muğlı Bey Mahan memleketinde [[Muhammed]] ’i rüyasında görüp daha sonra ulemanın huzurunda İslamiyeti kabul etmiştir. Muğla Kalesi’ni fethettikten sonra ise bu şehrin ismi Muğla diye anılmaya başlanmıştır. Farsça'da 'Muğ' kafir anlamına gelmektedir. Muğlı Bey Müslüman olduktan sonra birçok hizmetler yapmış ve birçok gazaya katılmıştır.<ref>Seyahatnâme, s.105</ref>

Evliya Çelebi, Muğla isminin kaynağını bu şekilde yazsa da bu bilgiler doğrulanamamıştır. Büyük olasılıkla Muğla ismi, antik çağdaki ismi olan [[Mobolla]]'nın bozulmasıyla ortaya çıkmıştır. Mobolla ismi daha sonraki Türk hakimiyeti sırasında 'Mogola' olsa da<ref>Zekai Mete, “Muğla”,DİA, s.337</ref> 1307 (m. 1889) [[Aydın Vilayeti]] [[salnâme]]sinde ise 'Mobella' olarak belirtilmektedir.<ref>[[İsmail Hakkı Uzunçarşılı]], [[Anadolu Kitabeleri]] 2. Kitap Afyonkarahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğridir, İstanbul 1929, s.150</ref>

Muğla'da ilk yerleşimlerin ne zaman başladığı hakkında önemli bir bilgi yoktur. Fakat kentin eskiden [[Karya|İç Karya]] olarak adlandırılan bölgede yer aldığı bilinmektedir. [[Karya]]'nın MÖ 2000'de [[Hititler]]ce de bilinen bir medeniyet olduğu göz önüne alınırsa Muğla'da yerleşimin bu tarihlere kadar geriye gittiği söylenebilir. Bazı kaynaklarda da bu bölgeye ilk yerleşenlerin Hititler olduğu yazılıdır. Sırasıyla [[Frig]], [[Lidya]], [[Pers İmparatorluğu|Pers]], [[Makedonlar|Makedon]], [[Bergama Krallığı]] ve [[Roma]] hakimiyetini yaşayan şehir, [[Menteşe Bey]] tarafından 1284'te alınmasıyla ilk defa Türk hâkimiyetine girdi.

[[Yıldırım Beyazıd]] tarafından 1391'de Osmanlı hâkimiyetine giren Muğla'daki bu ilk Osmanlı hakimiyeti geçici olmuş, şehir 1402'de [[Timur]] tarafından alınmış ve nihayetinde 1425 yılında [[II. Murat]] devrinde tam anlamıyla Osmanlı devletine bağlanmıştır. Kentin siyasi önemi Osmanlı devrinde daha da artmıştır, çünkü [[Menteşe Beyliği]] devrinde bu bölgenin yönetim merkezi [[Milas]] iken, Osmanlı devleti bu yeni sancağın yönetim merkezi olarak Muğla'yı seçmiştir.

Muğla, Osmanlı devleti dönemi boyunca dışarıya kapalı küçük bir şehir olarak kaldı. [[I. Dünya Savaşı]]'ndan yenik çıkan [[Osmanlı İmparatorluğu]] toprakları [[İtilaf Devletleri]] tarafından paylaşılınca Muğla 11 Mayıs 1919 tarihinde [[İtalya]] tarafından işgal edildi. Anadolu'nun işgali sırasında Muğla'da [[Kocahan Mitingi]] düzenlenmiş ve tüm Anadolu şehirleri gibi Muğla'nın da bu işgallere direneceği ilan edilmiştir. Bunun üzerine kentte [[Vatan Müdafaa Cemiyeti]], [[Serdengeçtiler Müfrezesi]], [[Muğla Kuvayi Milliyesi]] gibi direniş komiteleri kurulmuştur. 1920'de [[Ankara]]'da açılan 1. Dönem meclisine 6 milletvekili gönderen kent İtalyanlar'ın kentte fazla etkin olmamasından yararlanarak Menderes boyunca başlayan Yunan işgaline karşı kurulan direniş faaliyetlerine katılmıştır. [[Ege Bölgesi|Ege]]'de [[57. Tümen]]den kalanlarla birleşen gönüllüler, Aydın çarpışmalarında düşmana ağır kayıplar verdirmişlerdir. Ege illeri arasında Muğla işgal sırasında en fazla şehit veren il olmuştur. İç durumun karışıklığı, Yunanlar ve işgal ettiği yörelerde ekonomik egemenlik kurma düşüncesine dayanan İtalyan politikasını Muğla halkı işgal süresince kurnazca değerlendirmiş, iki ateş arasında kalmaktan kurtulmuş. Anadolu'daki durumun kötüye gittiğini anlayan İtalya, [[İkinci İnönü Muharebesi|2. İnönü Zaferi]] kazanıldıktan sonra ülkesindeki iç siyasal dalgalanmalarını öne sürerek 5 Temmuz 1921'de Muğla'dan ayrılmıştır.

=== Cumhuriyet dönemi ===
Cumhuriyetin kurulmasından sonraki idari yapılanmada Muğla ilinin yönetim merkezi olan şehir, dağlık yapısı ve dışarıya açılan elverişli bağlantı yollarına sahip olmadığından gelişememiştir. Yıllarca sadece il merkezi olmasının verdiği hareketlilikle gelişmeye çalışan Muğla son yıllarda özellikle üniversitenin açılması, yeni sanayi bölgesinin kurulması ve turizm faaliyetlerinin de artmasıyla dışarıya açılmaya ve gelişmeye başlamıştır.

2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı kanun ile Muğla'da sınırları il mülki sınırları olan büyükşehir belediyesi kuruldu ve [[2014 Türkiye yerel seçimleri]]nin ardından büyükşehir belediyesi çalışmalarına başladı.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm | başlık = Kanun No. 6360 | erişimtarihi = 26 Ağustos 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160304023701/http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121206-1.htm | arşivtarihi = 4 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>

== İklim ==
{{İklim bilgi kutusu
|Yerleşim adı=Muğla
|Kaynak=[[Meteoroloji Genel Müdürlüğü]]<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=MUGLA#sfB | başlık = Resmî İstatistikler - Muğla | yayımcı = [[Meteoroloji Genel Müdürlüğü]] | erişimtarihi = 12 Nisan 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160422015922/http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?m=MUGLA#sfB | arşivtarihi = 22 Nisan 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>
| Ocak or sıcaklık=5.5             | Ocak or yağış=233.8
| Şubat or sıcaklık=6.1            | Şubat or yağış=176.2
| Mart or sıcaklık=8.5             | Mart or yağış=119.9
| Nisan or sıcaklık=12.5            | Nisan or yağış=65.4
| Mayıs or sıcaklık=17.6            | Mayıs or yağış=50.1
| Haziran or sıcaklık=22.9          | Haziran or yağış=23.4
| Temmuz or sıcaklık=26.3           | Temmuz or yağış=7.8
| Ağustos or sıcaklık=26.1          | Ağustos or yağış=8.0
| Eylül or sıcaklık=21.7            | Eylül or yağış=18.6
| Ekim or sıcaklık=15.9             | Ekim or yağış=68.3
| Kasım or sıcaklık=10.5            | Kasım or yağış=138.9
| Aralık or sıcaklık=7.0           | Aralık or yağış=259.0
| Yıl or sıcaklık=15.0              | Yıl or yağış=1169.4
| Ocak or soğuk=1.6         | Ocak or sıcak=10.0
| Şubat or soğuk=1.9        | Şubat or sıcak=11.0
| Mart or soğuk=3.6         | Mart or sıcak=14.3
| Nisan or soğuk=6.9        | Nisan or sıcak=18.7
| Mayıs or soğuk=11.2        | Mayıs or sıcak=24.3
| Haziran or soğuk=16.1      | Haziran or sıcak=29.8
| Temmuz or soğuk=19.7       | Temmuz or sıcak=33.5
| Ağustos or soğuk=19.7      | Ağustos or sıcak=33.6
| Eylül or soğuk=15.2        | Eylül or sıcak=29.4
| Ekim or soğuk=10.1         | Ekim or sıcak=23.0
| Kasım or soğuk=5.7        | Kasım or sıcak=16.5
| Aralık or soğuk=3.2       | Aralık or sıcak=11.5
| Yıl or soğuk=9.5          | Yıl or sıcak=21.3
| Ocak en soğuk=-11.0            | Ocak en sıcak=20.9
| Şubat en soğuk=-9.9           | Şubat en sıcak=21.2
| Mart en soğuk=-8.5            | Mart en sıcak=28.8
| Nisan en soğuk=-3.6           | Nisan en sıcak=31.2
| Mayıs en soğuk=1.0           | Mayıs en sıcak=35.7
| Haziran en soğuk=6.7         | Haziran en sıcak=40.8
| Temmuz en soğuk=10.5          | Temmuz en sıcak=42.1
| Ağustos en soğuk=10.9         | Ağustos en sıcak=41.2
| Eylül en soğuk=5.6           | Eylül en sıcak=38.8
| Ekim en soğuk=0.2            | Ekim en sıcak=35.0
| Kasım en soğuk=-6.1           | Kasım en sıcak=27.6
| Aralık en soğuk=-8.4          | Aralık en sıcak=20.8
| Yıl en soğuk=-11.0             | Yıl en sıcak=42.1
|}}

== Nüfus ==
{{İlknot|Bu veriler Muğla ilinin şehir merkezinin nüfus verileridir. İl nüfusu için [[Muğla (il)#Nüfus|Muğla (il)]] sayfasına bakınız.}}
{{Türkiye ilçe nüfus/Muğla/merkez}}

== Kardeş şehirler ==
{{kardeş şehir|Fort Lauderdale|Amerika Birleşik Devletleri}}<ref name="sister-cities">{{Web kaynağı | url = https://sistercities.org/wp-content/uploads/2020/06/2017-Annual-Report-and-Membership-Directory.pdf | başlık = 2017 Annual Report and Membership Directory | erişimtarihi = 1 Temmuz 2022 | ölüurl = hayır | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200922085651/https://sistercities.org/wp-content/uploads/2020/06/2017-Annual-Report-and-Membership-Directory.pdf | arşivtarihi = 22 Eylül 2020}}</ref>

== Notlar ==
{{Not listesi}}
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Muğla}}
* [http://www.mugla.bel.tr/ Muğla Büyükşehir Belediyesi]

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Muğla| ]]
[[Kategori:Türkiye'deki şehirler]]