Megreller
.jpg)  | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
 Gürcistan (Megrelya) | 400,000[1] |
 Rusya | 600 (2010)[2] |
| Diller | |
| Din | |
_(A).jpg)
Megreller ya da Mergeller, Margallar, Mengreller, Mingreller (Megrelce: მარგალეფი Margalepi; Lazca მარგალეფე Margalepe; Gürcüce: მეგრელები / Megrelebi; Svanca: tekil ზანა̈რ Zanär, çoğul მჷზან Mәzan; Abhazca: а́гырқәа Agәrwa), Gürcistan'da Karadeniz'e kıyısı olan Megrelya'nın yerli halkı. Önemli bir Megrel nüfusu da başkent Tiflis’te ve Abhazya’da yerleşiktir. 1990’ların başında, Gürcü-Abhaz savaşı sırasında, ayrılıkçı yönetim tarafından Abhazya’dan göç ettirilen halkın yaklaşık 180.000-200.000 kadarı Megrel’di. Gürcistan'da yaygın biçimde resmi ideoloji doğrultusunda Gürcülerin bir alt etnisi olarak gösterilse de esasen onlara yakın fakat ayrı bir etnik gruptur.[kaynak belirtilmeli] En yakın akrabaları Lazlar olup birlikte Zanlar adıyla ele alınır ve Zan dilinin birbirine yakın iki kolunu konuşurlar.
Gürcüler, Zanlar (Megreller ile Lazlar) ve Svanlar tarih öncesi ortak bir proto-halkın mensuplarıyken bu halkın sonradan üç farklı halka bölünmesiyle ortaya çıkmışlardır.[3]
Nüfus
Rusya’da 1897 yılında yapılan ilk genel nüfus sayımından iki yıl önce "Rusya İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesi" başlığıyla bir ön çalışma yapılmış. 1895 yılında Petersburg’ta yayınlanan bu listede Rusya halklarının değişik yayınlarda yer alan ve farklı yıllara ait nüfus bilgileri derlenerek dilleri, dini inançları ve yaşadıkları bölgeyle ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Buna göre Megrellerin (Мингрельцы = Mingreller) 1891 yılındaki nüfusu 214.000 kişidir.[4]
Dil
| Güney Kafkas dilleri | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zan - Kartli | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zan | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Svanca | Lazca | Megrelce | Gürcüce | ||||||||||||||||||||||||||||||
Megrellerin çoğunluğu iki dillidir ve Megrelce ve Gürcüceyi bir arada konuşur, ancak yazı dilleri sadece Gürcücedir. Megrelce , kuzeybatı (Zugdid-Samurzakan) ve güneydoğu (Senaki) olmak üzere iki ana diyalekte ayrılır. Lazca ve Megrelce birbirine yakın dillerdir. Megreller ve Lazlar birbirinin şivesini rahatça anlayabilmektedirler.[5]
Tarih
-en.svg)
Karadeniz kıyısındaki çoketnikli (Gürcü-Zan-Svan, güney Abhaz) Kolhis (Egrisi) arazisinde kurulan Kolhis Krallığı en eski Gürcü-Zan-Svan devletidir. Coğrafi konumu nedeniyle Zan ağırlıklı olan krallığın başkenti bugünkü Kutais olup yönetici tabakası siyasi örgütlenmede Lazlara göre daha fazla ilerlemiş olan Megrellerden oluşuyordu.[3] MÖ 5.yy’dan itibaren Perslerin, Büyük İskender ve ardıllarının, Pontus Krallığı’nın ve Romalıların saldırılarıyla karşılaşan krallık MÖ. 1.yy’da Romalılar tarafından işgal edilerek yönetimi Megrellerden alıp Lazlara verilmiştir.[3] Bu tarihten sonra devletin adı Lazika Krallığı olmuş ve seçimle işbaşına gelen krallar tarafından yönetilmiştir.[3] Megrelya, ortaçağlardan itibaren uzun dönem ayrı bir prenslikti. Gürcistan’da Sovyet yönetiminin kurulmasından sonra, Megreller 1930’lara değin nüfus sayımlarında ayrı halk olarak sayıldılar. Daha sonraki sayımlarda Gürcü (Kartveli) olarak yazıldılar.
Sovyet dönemi sonrasındaki bağımsız Gürcistan’ın ilk devlet başkanı olan Zviad Gamsahurdia (1939-1993) bir Megrel’di. 1992’deki Tiflis’te başlayan iç savaşta iktidardan indirildi ve yerine Eduard Şevardnadze devlet başkanı oldu. Bu sırada Samegrelo da iç savaşa sahne oldu.
Din
Megrellerin tamamına yakını Ortodoks Hristiyan olup Tiflis'teki Gürcü Kilisesi'ne bağlıdır.[3]
Komşuluk
Karaçay-Balkar komşuluğu
Karaçaylar arasındaki Aydabul soyu Megrel kökenli olup zamanla Karaçaylaşmışlardır.[6]
Gürcüleştirme
Sovyet döneminde 1930’lara değin Svanlar, Lazlar ve Megreller önceleri resmi olarak ayrı halklar halinde iken 1930 yılından itibaren Megreller ve Svanlar, 1938 yılından sonra da Lazlar Gürcü/Kartvel milletine dahil edilmişlerdir.[7] Gürcistan'daki resmî Kartvelist ideolojiye göre, Güney Kafkas dillerinin üç kolunu konuşan halklar (Svan, Laz-Megrel ve Gürcü=Kortu=Kartı=İberia) Kartveli (yani Gürcü) ulusunu meydana getirmektedir.[8] Gürcü kelimesinin Gürcüce söylenişinden türetilen Kartvel etnonimi dar anlamda Gürcüleri, daha geniş anlamda ise Gürcüler ve onlarla akraba olan Zan (Megrel ile Laz) ve Svan halklarını kapsar.[3] Kartvel tabiri otomatikman Gürcü (Kart) faktörünü vurgulaması ve Zanlarla Svanların Gürcülerden farklı halklar olduğu durumunu yadsıması sebebiyle nötr bir tabir olmamasına rağmen ilgili uluslararası literatürün bir bölümünde ve özellikle Gürcistan’daki gündelik resmi ve sosyal hayatta yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.[3] Kartveller (fiiliyatta Gürcüler) hakkındaki çok sayıda araştırmaya rağmen Zanları ve Svanları doğrudan ele alan araştırmaların sayısı azdır.[3]
Gürcistan'da Megrel, Laz ve Svanlara karşı yürütülen asimile faaliyetleri bilinmektedir.[9] Çok isabetli bir kullanım olmasa da Zanların ve Svanların Gürcülerin yakın akraba halkları olmaktan ziyade Gürcülerin alt-grupları veya boyları olarak sayılması Gürcistan’da sadece resmiyette değil anaakım Gürcü akademisyenlerinde ve popüler kültüründe çok sık rastlanılan bir durumdur.[3] Zanların ve Svanların Gürcülerle akraba ama sonuçta Gürcülerden farklı halklar olduğunu kabul etmenin Gürcülük/Kartvellik bilincinin yaygınlığını ve Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü zedeleyeceğinden korkulmaktadır.[3] Gürcü terminolojisini aynen kullanan azınlıktaki bazı yabancı araştırmacılar da Zanları ve Svanları Gürcülerin altgrubu olarak saymaktadırlar.[3] Gürcüleşmeye karşı direncin Megreller ve Svanlar arasında düşük düzeyde olduğu gözükmektedir, ancak özellikle Nugzar Cocua (Нугзар Джоджуа) gibi Megrel milliyetçiler sosyal açıdan marjinal düzeyde de olsa her fırsatta Megrellerin Gürcü olmadığını hatırlatmaya ve bilinç oluşturmaya devam etmektedirler.[3] Abhazya'da yaşayan Nugzar Dzhodzua 1989 yılında Abhaz televizyonuna çıkarak 1930’lardan beri Gürcistan’da “resmî” bir görüş olan Megrellerin Gürcü olarak gösterilmelerini artık kabul edemeyeceğini açıklamıştır.[10]
Kaynakça
- ^ Joshuaproject. Margaluri, Mingrelian of Georgia
- ^ Russian census 2010
- ^ a b c d e f g h i j k l Başkan, Argun (2011). Kafkasya'da bütünleşme ve dağılma döngüleri içinde Gürcüler, Zanlar (Megreller ve Lazlar) ve Svanlar. Karadeniz Araştırmaları, Yaz 2011, Sayı 30, sayfa: 15-41
- ^ “Алфавитный список народов, обитающих в Российской Империи”, Демоскоп Weekly, № 187 - 188, 24 января - 6 февраля 2005 ve buradan alınma olarak: Papşu, Murat. Rusya İmparatorluğu’nda Yaşayan Halkların Alfabetik Listesinde Kafkasyalılar
- ^ E. Jordaniya (yazan) / mehmet Mürselov (çeviren). Pontus nüfusunun 13.-15. yüzyıllardaki etnik yapısı, 1. bölüm: Lazlar. Tarih İncelemeleri Dergisi, cilt: XXV, sayı: 2, Aralık 2010, sayfa: 607-624
- ^ Tavkul, Ufuk. Tarihi ve Etnik Açıdan Karaçay-Malkar Türklerinin Kökeni
- ^ Wixman, Ronald (1984). The Peoples of the USSR. An Ethnographic Handbook, M. E. Sharpe, New York 1984 (sayfa: 124, 134, 181)
- ^ Koçiva, Selma. lazuri.com : Gürcistan İzlenimleri
- ^ Ayan, Ergin (2010). Kafkasya: bir etno-kültürel tarih çözümlemesi. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 2 Aralık 2010, ISSN 1309-9302
- ^ Megreller ve Megrelya sorunu, Emre Ata Lyoizişi
Dış bağlantılar
 |
Wikimedia Commons'ta Megreller ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |