Limmat

Limmat
Genel bilgiler
Kaynak	Zürih Gölü
Kaynak rakımı	406 m
Ağız	Aare
Ağız rakımı	328 m
Uzunluk	35 km
Havza alanı	2416 km²

Limmat İsviçre'de bir ırmak. Aar ırmağına dökülen ikinci büyük ırmak koludur. (Birincisi Reuss) Irmağın suları Zürih Gölünden gelir, Zürih'in merkezinden geçerek kuzeybatı yönünde akıp gider ve 35 km sonra Aare ırmağına dökülür. İki ırmak Brugg ırmağının kuzeyinde, Reuss ırmağının Aare ile birleştiği yerin hemen kuzeyinde birleşirler.

Limmat vadisinde Zürih'ten sonra Dietikon, Wettingen ve Baden kentleri bulunur. Limmat'ın ırmak kolları Zürich ırmağı aracılığıyla sularını taşıdığı Linth, Zürich içinde birleştiği Sihl, Dietikon'da birleştiği Reppisch ve Würenlos'da birleştiği Furtbach deresidir.

Akış doğrultusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Irmak'ın asıl kaynağı Kanton Glarus'tan doğan Linth ırmağıdır. Liınth ırmağı Zürih gölüne dökülür ve gölün diğer ucundan Zürih kent merkezinde Limmat adını alarak kuzeydoğu yönünde akmaya başlar. Limmat vadisi boyunca akar Kanton Aargau'nun Brugg kentinde Aare ırmağına bağlanır.

Limmat Zürih gölünden ayrıldıktan sonra bir süre tarihi kent merkezinde devam ederek Limmetquai (Limmat sahili) denilen bölgeyi oluşturur. Platzspitz denilen yerde en büyük ırmak kolu olan Sihl ile brileşir. Sonrasında hem su akışını düzenlemek hem de enerji elde etmek için çok sayıda santral inşa edilmiştir. Irmak ikinci büyük kolu olan Reppisch ile Dietikon'da buluşur.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugün enez bir biçimde akan Sihl ırmağı her zaman böyle dingin değildi. Günümüzden 20. yüzyıl önce yılda 18.000 m³ molozu Alpler'den alıp Zürih bölgesine yığıyordu. Sihl daha Limmat'a ulaşmadan önce Zürih gölüne doğru bir delta oluşturuyordu. MÖ 1. yüzyılda bugünkü Bahnhofstrasse ve Paradeplatz'ın bulunduğu bölgeler sular ve balçık içinde alanlardı. Böylece göl seviyesi yükseldi ve Limmat biraz daha kuzeye kaydı. Roma döneminde Sihl deltasındaki alüvyonların temizlenmesi ile göl seviyesi aşağı indi. Geç Roma döneminde ve Roma sonrası dönemde alüvyonlar hiç temizlenmedi ve göl seviyesi yeniden yükseldi ve Limmat yine birikti. Orta Çağ'ın ilk dönemlerinde Sihl yeniden düzenlendi ve Fraumünster'in yapıldığı 853 yılında göl seviyesi bugünkü seviyesindeydi.^[1]

Ulaşım[değiştir | kaynağı değiştir]

Limmat bir zamanlar özellikle yük taşımacılığında yararlanılan bir su yolu idi. Roma döneminde Limmat iki Roma eyaleti olan Rhaetia ile Germania Superior arasındaki sınırı oluşturuyordu. Turricum'daki (Zürih'in eski adı) Weinplatz Walensee'den çıkıp Centum Prata (Kempraten) üzerinden Zürih gölü yoluyla buraya gelen malların aktarım yeri idi.

Bugün Limmat üzerinde su üzerinden ancak Platzspitz'e kadar ulaşım olabilir. Daha sonra yol boyunca Letten, Höngg, Dietikon, Wettingen, Baden ve Turgi'de yaplmış olan santral, baraj ve su seviyesi düzenleme sistemleri yolu keser. Ancak daha önceleri Limmat üzerinden uzun bir bot yolculuğu yapmak olanaklıydı. Özellikle tüccarlar küçük teknelerle Linth'den Ren ağzına kadar ürünlerini taşırlardı.

Zürih gölünden Aare'nin Ren'e bağlandığı Stiili'deki ağza kadar Limmat sahili boyunca bir yürüyüş yolu yapılmıştır. Yürüyüş süresi 9.5 saattir.

Doğal savunma hattı[değiştir | kaynağı değiştir]

Üzerinde yalnızca iki köprünün olduğu -biri Zürih diğeri Baden'de- Limmat yüzlerce yıldan beri önemli bir askeri iş görür. Doğal bir savunma hattı olduğu için çok sayıda savaşa da sahne olmuştur. Roma lejyonu Vindonissa Limmat kıyısında konumlanmıştı. Limmat kıyılarındaki önemli askeri olaylardan birkaçı: 1415'te konfederasyon güçlerinin Baden'i işgali, 1712'deki din savaşlarında Baden kuşatması, birinci ve ikinci Zürih savaşları ve ikinci dünya savaşındaki Limmat mevzilenmesi.

Ad[değiştir | kaynağı değiştir]

Irmağın adı ilk olarak 8. ve 9. yüzyıla ait kayıtlarda görülür.^[2] Galya dilinden gelmekte ve büyük olasılıkla "su seviyesi, bataklık seviyesi, göl yüzeyi" gibi bir anlama geliyordu ve lindo (su birikintisi) ve magos (seviye) sözcüklerinden türetilmişti.^[3] Yani ırmak, suladığı toprakları tanımlamak için kullanılan sözcüğü ad olarak almıştır. Irmağın Zürih gölünden çıktığı yerler Orta Çağ'da Zürih kentinin geliştiği döneme kadar bataklık bir alandı.

İsviçre'de çalışan ilk lokomotife Limmat adı verilmiştir. Zürih ve Baden arasında 1847'te çalışmaya başlayan Spanisch-Brötli-Bahn tren hattı ilk tren hattıydı.

Yüzme[değiştir | kaynağı değiştir]

Limmat'daki kamuya açık yüzme yerlerinde yüzülebilir. Ancak Quaibrücke'den Oberer Letten'e kadar olan bölgede güvenlik nedeniyle yüzmek yasaktır.^[4] Quaibrücke'nin hemen altında Frauenbad'da (kadınlar plajı) yüzülebilir. Diğer yüzme yerleri Lettenkanal'daki Yukarı ve Aşağı Letten ve Werdinsel'deki Freibad Au-Höngg'dür.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ZÜRCHER CITY UNTER WASSER -Interaktion zwischen Natur und Mensch in der Frühzeit Zürichs, Dölf Wild, . gta Verlag, Zürich 2008, ISBN 978-3-85676-238-4, S. 21-23 Online=Online 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ Limmat 27 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Historischen Lexikon der Schweiz
^ Felix Stähelin: Die vorrömische Schweiz geschichtliche Zeugnisse und sprachlicher Tatsachen. In: Zeitschrift für schweizerische Geschichte. Band 15, Leemann, 1935, S. 337-368.
^ Schwimmen und Baden in der Limmat 5 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Stadt Zürih resmi sitesi

[1] ZÜRCHER CITY UNTER WASSER -Interaktion zwischen Natur und Mensch in der Frühzeit Zürichs, Dölf Wild, . gta Verlag, Zürich 2008, ISBN 978-3-85676-238-4, S. 21-23 Online=Online 26 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] Limmat 27 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Historischen Lexikon der Schweiz

[3] Felix Stähelin: Die vorrömische Schweiz geschichtliche Zeugnisse und sprachlicher Tatsachen. In: Zeitschrift für schweizerische Geschichte. Band 15, Leemann, 1935, S. 337-368.

[4] Schwimmen und Baden in der Limmat 5 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Stadt Zürih resmi sitesi

[1]

[2]

[3]

[4]