Liberal kurumsalcılık

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Liberal kurumsalcılık (ya da kurumsal liberalizm veya neoliberalizm), devletler arasında uluslararası işbirliğinin mümkün ve sürdürülebilir olduğunu ve bu işbirliğinin çatışma ve rekabeti azaltabileceğini savunan bir uluslararası ilişkiler teorisidir. Neoliberalizm, liberalizmin gözden geçirilmiş bir versiyonudur. Neorealizm ile birlikte liberal kurumsalcılık, uluslararası ilişkilere yönelik en etkili iki çağdaş yaklaşımdan biridir.[1]

Sürdürülebilir işbirliği ihtimaline şüpheyle yaklaşan neorealist düşüncenin aksine liberal kurumsalcılık işbirliğinin mümkün ve sürdürülebilir olduğunu savunur. Liberal kurumsalcılar, uluslararası kurumların ve rejimlerin devletler arasındaki işbirliğini kolaylaştırmadaki rolünü vurgulamaktadır.[2] Robert Keohane'nin 1984 tarihli Hegemonyadan Sonra adlı kitabı, uluslararası sistemin bir hegemon yokluğunda istikrarlı kalabileceğini savunmak için yeni kurumsal iktisadın görüşlerini kullanmış ve böylece hegemonik istikrar teorisini çürütmüştür.[3]

Keohane, uluslararası işbirliğinin tekrarlanan etkileşimler, şeffaflık ve izleme yoluyla sürdürülebileceğini göstermiştir.[4][5] Keohane ve diğer liberal kurumsalcılara göre kurumlar işbirliğini şu yollarla kolaylaştırır:

  • İşlem maliyetlerinin azaltılması[4][6]
  • Bilgi sağlama[4][6]
  • Taahhütlerin daha inandırıcı hale getirilmesi[4]
  • Koordinasyon için odak noktalarının oluşturulması[4][6]
  • Karşılıklılık ilkesinin kolaylaştırılması[4]
  • Geleceğin gölgesini genişletmek[4][7][8]
  • Uyumsuzluk maliyetini artıran konuların birbiriyle bağlantılı hale getirilmesi[9]

Terminoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazıları bu düşünce okulunu liberal kurumsalcılık yerine rasyonel işlevselcilik olarak adlandırmaktadır. Liberal kurumsalcılık aynı zamanda rejim teorisi ve neoliberalizme de yakındır ancak eş anlamlı değildir.[10][11] Liberal kurumsalcılığın gelişiminden büyük ölçüde sorumlu siyaset bilimci olan Robert Keohane, bu ekoller bazı noktalarda kendisiyle aynı fikirde olmasa da, fikirlerini kurumsalcılığın veya rasyonel kurumsalcılığın bir parçası olarak görmektedir.[12] Keohane çalışmalarını tamamlamak için "liberal" ya da "neoliberal" sıfatlarını kullanmaktan hoşlanmamaktadır çünkü aynı zamanda liberalizmle sıklıkla zıtlaştırılan bir düşünce okulu olan realizmden de beslenmektedir.[13][14] Diğer önemli etkiler arasında Stephen Krasner'in hegemonik istikrar teorisi ve Charles P. Kindleberger'in çalışmaları yer almaktadır.

Liberal kurumsalcılık, realizm gibi diğer yaygın uluslararası ilişkiler teorilerinden iç siyaseti göz ardı etmemesi bakımından ayrılır. Ayrıca kurumsal liberalizm, demokrasi ve kapitalizmin sadece barışı korumakla kalmayıp aynı zamanda taraflar için faydalı ekonomik fırsatlar yaratan sistemler yarattığı fikrini savunur. Liberal kurumsalcılar, demokrasilerin doğal olarak barışa yol açacağına inanırlar çünkü azınlık değil çoğunluk yönetir ve bu nedenle savaş konusunda karar verenler savaşacak çoğunluk olacaktır. Bu, askerlik yapmayacak azınlığın savaşa gideceği gerçeğinden dolayı daha savaşçı olan monarşiler ve diktatörlüklerle tam bir tezat oluşturmaktadır. Bunun ötesinde liberal kurumsalcılar, kapitalizmi uluslararası ölçekte savunurlar çünkü iki ulusun dost, demokratik ve kapitalist olması halinde kaçınılmaz olarak karşılıklı fayda sağlayan ticaret anlaşmaları yapacaklarına inanırlar.

Kurumların rolü[değiştir | kaynağı değiştir]

Liberal kurumsalcılara göre, kurumlar işbirliğini şu yollarla kolaylaştırır:

  • İşlem maliyetlerinin azaltılması[4][6]
  • Bilgi sağlama[4][6]
  • Taahhütlerin daha inandırıcı hale getirilmesi[4]
  • Koordinasyon için odak noktalarının oluşturulması[4][6]
  • Karşılıklılık ilkesinin kolaylaştırılması[4]
  • Geleceğin gölgesini genişletmek[4][7][8]
  • Uyumsuzluk maliyetini artıran konuların birbiriyle bağlantılı hale getirilmesi[9]

Liberal kurumsalcılığı eleştirenler, kurumların güç politikalarının üstesinden gelmediğini aksine kurumların güç politikalarını yansıttığını savunmaktadır.[15][16] Realist Joseph Grieco, liberal kurumsalcı analizlerin devletlerin (mutlak kazançlardan ziyade) göreceli kazançlar peşinde koştuğunu göz ardı ettiğini ve "hile" konusuna odaklanan kurumsalcı analizlerin, göreceli kazançlar sorununun realistlerin uluslararası işbirliğinin neden başarısız olduğuna inandıklarının anahtarı olduğunu görmezden geldiğini savunmaktadır.[16] Eleştirmenler ayrıca kurumların işbirliği üzerinde bağımsız bir etkisi olup olmadığının ya da üyelerin zaten işbirliği yapmaya ve uymaya istekli olduklarını yansıtıp yansıtmadığının belirsiz olduğunu savunmaktadır.[17] Diğer eleştirmenler, liberal kurumsalcıların kurumların yaptırım gücünü hafife aldığını savunmaktadır: kurumlar genellikle daha fazla üye çekmek için zayıf olacak şekilde tasarlanmaktadır[18] ve özellikle ekonomiden ziyade güvenlikle ilgili konularda zayıf olma eğilimindedirler.[19]

John Ikenberry, tarihsel kurumsalcılık mantığını kullanarak kurumların oldukça dayanıklı olabileceğini çünkü;

  • Gelecekteki davranışlara ilişkin beklentileri güçlendirirler
  • Aktörler arasında koalisyonlar, rutin ve bağlantılar kurarlar, bu da süreklilik için teşvikler yaratır
  • Diğer işbirliği biçimleri mevcut kurumlar etrafında geliştikçe yayılmalara yol açarlar
  • Yüksek başlangıç maliyetleri aktörlerin meydan okuyan kurumlar kurmasını engelliyor
  • Öğrenme etkileri, aktörlerin mevcut kurumlara bağlı kalmaları için teşvikler yaratır.[20]

Tartışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Keohane ve Nye[değiştir | kaynağı değiştir]

Robert O. Keohane ve Joseph S. Nye, neorealizme tepki olarak "karmaşık karşılıklı bağımlılık" adını verdikleri karşıt bir teori geliştirmişlerdir. Robert Keohane ve Joseph Nye, teoriyi şöyle açıklamaktadır: "...karmaşık karşılıklı bağımlılık bazen gerçekliğe realizmden daha yakındır."[21] Keohane ve Nye bunu açıklarken realist düşüncenin üç varsayımını ele almaktadır: Birincisi, devletler tutarlı birimlerdir ve uluslararası ilişkilerde ana aktörlerdir; ikincisi, güç kullanılabilir ve etkili bir politika aracıdır; ve son olarak uluslararası politikada bir hiyerarşi olduğu varsayımıdır.[22]

Keohane ve Nye'nin argümanının özü, uluslararası politikada aslında toplumları geleneksel Vestfalya devletler sisteminin ötesinde birbirine bağlayan çok sayıda kanal olduğudur. Bu, gayrı resmi hükûmet bağlarından çokuluslu şirketlere ve örgütlere kadar birçok biçimde kendini gösterir. Burada kendi terminolojilerini tanımlarlar; devletlerarası ilişkiler realistlerin varsaydığı kanallardır; hükûmetlerarası ilişkiler devletlerin tutarlı birimler olarak hareket ettiği yönündeki realist varsayım gevşetildiğinde ortaya çıkar; ulusötesi ise devletlerin tek birim olduğu varsayımı ortadan kaldırıldığında geçerlidir. Siyasi mübadele bu kanallar aracılığıyla gerçekleşir, realistlerin savunduğu gibi sınırlı devletlerarası kanal aracılığıyla değil.

İkinci olarak, Keohane ve Nye aslında konular arasında bir hiyerarşi olmadığını, yani sadece dış politikanın askeri kolunun bir devletin gündemini yürütmek için en üstün araç olmadığını, aynı zamanda ön plana çıkan çok sayıda farklı gündem olduğunu savunmaktadır. Bu durumda iç ve dış politika arasındaki çizgi bulanıklaşır çünkü devletlerarası ilişkilerde gerçekçi olarak net bir gündem yoktur.

Son olarak, karmaşık karşılıklı bağımlılık söz konusu olduğunda askerî güç kullanımına başvurulmamaktadır. Karmaşık bir karşılıklı bağımlılığın mevcut olduğu ülkeler arasında anlaşmazlıkların çözümünde ordunun rolünün yadsındığı fikri geliştirilmiştir. Ancak Keohane ve Nye, ordunun rolünün aslında "ittifakın rakip bir blokla olan siyasi ve askeri ilişkilerinde" önemli olduğunu belirtmektedir.

Lebow[değiştir | kaynağı değiştir]

Richard Ned Lebow, neoralizmin başarısızlığının "kurumsalcı" ontolojisinde yattığını belirtirken neorealist düşünür Kenneth Waltz, "sistemin yaratıcıları, faaliyetlerinin yol açtığı piyasanın yaratıkları haline gelirler" demektedir. Lebow'a göre bu kritik başarısızlık, realistlerin "anarşi çıkmazından kaçamamalarından" kaynaklanmaktadır. Daha doğrusu, devletlerin uyum sağlamadığı ve benzer kısıtlamalara ve fırsatlara benzer şekilde yanıt vereceği varsayımıdır.[23]

Mearsheimer[değiştir | kaynağı değiştir]

Klasik bir Londra Ekonomi Okulu liberali olan Norman Angell şöyle demişti: "Mevcut sistemin istikrarını, ulusumuzun veya ittifakımızın siyasi veya askeri üstünlüğüyle, iradesini bir rakibe dayatarak sağlayamayız."[24]

Keohane ve Lisa L. Martin bu fikirleri 1990'ların ortalarında John J. Mearsheimer'ın "Uluslararası Kurumların Sahte Vaadi" adlı makalesine bir yanıt olarak açıklamışlardır, burada Mearsheimer "kurumların devletleri kısa vadeli güç maksimizatörleri olarak davranmaktan alıkoyamayacağını" iddia etmektedir.[25] Aslında Mearsheimer'ın makalesi neorealizme yanıt olarak oluşturulan liberal kurumsalcı harekete doğrudan bir yanıttır. Keohane ve Martin'in fikrindeki temel nokta, neorealizmin "kurumların sadece marjinal etkileri olduğu..." konusunda ısrar etmesidir. Bu da neorealizmi, devletlerin AB, NATO, GATT ve bölgesel ticaret örgütleri gibi uluslararası kurumlara yaptıkları yatırımların makul bir açıklamasından yoksun bırakmaktadır.[26] Bu fikir karmaşık karşılıklı bağımlılık teorisiyle uyumludur. Dahası, Keohane ve Martin, uluslararası kurumların devletlerin çıkarlarına yanıt olarak oluşturulduğu gerçeğinden hareketle, asıl ampirik sorunun "altta yatan koşulların etkilerini kurumların kendi etkilerinden nasıl ayırt edeceğimizi bilmek" olduğunu savunmaktadır.[25] Kurumsalcılar ve Mearsheimer arasındaki tartışma, kurumların devlet davranışları üzerinde bağımsız bir etkiye sahip olup olmadıkları ya da söz konusu güçlerin kendi çıkarlarını ilerletmek için kullandıkları büyük güç çıkarlarını yansıtıp yansıtmadıkları ile ilgilidir.[27]

Mearsheimer, "üye devletlerin davranışlarını etkileyerek barışa neden olmaya çalıştığını" belirttiği "içten yönlendirmeli" kurumlarla ilgilenmektedir. Bunu yaparken de Keohane ve Martin'in NATO argümanını Avrupa Topluluğu ve Uluslararası Enerji Ajansı örnekleri lehine reddetmektedir. Mearsheimer'a göre NATO, "ittifakın caydırmayı, zorlamayı ya da savaşta yenmeyi amaçladığı bir dış devlet ya da devletler koalisyonu" ile ilgilenen ittifaktır. Mearsheimer, NATO'nun bir ittifak olması nedeniyle özel kaygıları olduğunu belirtmektedir.[28] Ancak Mearsheimer'a göre "ittifaklar barışa neden oldukları ölçüde bunu caydırıcılık yoluyla yaparlar ki bu da doğrudan realist bir davranıştır."[29] Özünde Mearsheimer, Keohane ve Martin'in "tartışmanın şartlarını değiştirdiklerine ve kurumsalcılık kisvesi altında realist iddialarda bulunduklarına" inanmaktadır.[29]

Mearsheimer, Martin'in Avrupa Topluluğu'nun (AT) işbirliği olasılığını artırdığı yönündeki argümanını, özellikle de İngiltere'nin Falkland Savaşı sırasında Arjantin'e yaptırım uyguladığı ve söz konusu meseleleri AT ile ilişkilendirerek diğer Avrupalı devletlerin işbirliği sağlayabildiği örneğinde eleştirmektedir. Mearsheimer, Amerika Birleşik Devletleri'nin AT üyesi olmamasına rağmen ABD ve İngiltere'nin yaptırımlar konusunda işbirliği yaparak değişimi etkileyen geçici bir ittifak oluşturmayı başardığını iddia etmektedir. "... Sorunlar arasında bağlantı kurmak, kurumlar sahneye çıkmadan çok önce dünya siyasetinde yaygın bir uygulamaydı; dahası, İngiltere ve diğer Avrupa devletleri sorunu çözmek için başka diplomatik taktikler de kullanabilirdi: Ne de olsa İngiltere ve Amerika, ABD AT üyesi olmamasına rağmen yaptırımlar konusunda işbirliği yapmayı başarmıştı."[30]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Powell, Robert (1994). "Anarchy in International Relations Theory: The Neorealist-Neoliberal Debate". International Organization. 48 (2). s. 313. doi:10.1017/s0020818300028204. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  2. ^ Axelrod, Robert; Keohane, Robert O. (1985). "Achieving Cooperation under Anarchy: Strategies and Institutions". World Politics (İngilizce). 38 (1). ss. 226-254. doi:10.2307/2010357. ISSN 1086-3338. JSTOR 2010357. 11 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  3. ^ Keohane, Robert O. (2020). "Understanding Multilateral Institutions in Easy and Hard Times". Annual Review of Political Science. 23 (1). ss. 1-18. doi:10.1146/annurev-polisci-050918-042625. ISSN 1094-2939. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m Keohane, Robert O.; Martin, Lisa L. (1995). "The Promise of Institutionalist Theory". International Security. 20 (1). ss. 39-51. doi:10.2307/2539214. ISSN 0162-2889. JSTOR 2539214. 31 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  5. ^ Norrlof, Carla (2010). America's Global Advantage: US Hegemony and International Cooperation. Cambridge University Press. ss. 30-31. doi:10.1017/cbo9780511676406. ISBN 978-0-521-76543-5. 18 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2021. 
  6. ^ a b c d e f Keohane, Robert O.; Victor, David G. (2011). "The Regime Complex for Climate Change". Perspectives on Politics (İngilizce). 9 (1). ss. 7-23. doi:10.1017/S1537592710004068. ISSN 1541-0986. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2023. 
  7. ^ a b Oye, Kenneth A. (1985). "Explaining Cooperation Under Anarchy: Hypotheses and Strategies". World Politics (İngilizce). 38 (1). ss. 1-24. doi:10.2307/2010349. ISSN 1086-3338. JSTOR 2010349. 7 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  8. ^ a b Fearon, James D. (1998). "Bargaining, Enforcement, and International Cooperation". International Organization (İngilizce). 52 (2). ss. 269-305. doi:10.1162/002081898753162820. ISSN 1531-5088. 
  9. ^ a b Poast, Paul (2012). "Does Issue Linkage Work? Evidence from European Alliance Negotiations, 1860 to 1945". International Organization (İngilizce). 66 (2). ss. 277-310. doi:10.1017/S0020818312000069. ISSN 1531-5088. 15 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021. 
  10. ^ David Baldwin (1993) Neorealism and Neoliberalism: The Contemporary Debate. New York: Columbia University Press, p. 10.
  11. ^ Beth A. Simmons and Lisa L. Martin (2002) International Organizations and Institutions. In "Handbook of International Relations", edited by Walter Carlsnaes, Thomas Risse, and Beth A. Simmons, 192–211. Thousand Oaks: Sage Publications, p. 195.
  12. ^ Robert Keohane (1993). Institutional Theory and the Realist Challenge after the Cold War. In "Neorealism and Neoliberalism: The Contemporary Debate", edited by David A. Baldwin, 269–300. New York: Columbia University Press, p. 273.
  13. ^ Robert Keohane (1984). After Hegemony: Power and Discord in the World Political Economy. Princeton: Princeton University Press, p. 14.
  14. ^ Robert Keohane (1993). Institutional Theory and the Realist Challenge after the Cold War. In "Neorealism and Neoliberalism: The Contemporary Debate", edited by David A. Baldwin, 269–300. New York: Columbia University Press, p. 272.
  15. ^ Mearsheimer, John J. (1994). "The False Promise of International Institutions". International Security. 19 (3). ss. 5-49. doi:10.2307/2539078. ISSN 0162-2889. JSTOR 2539078. 12 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  16. ^ a b Grieco, Joseph M. (1988). "Anarchy and the Limits of Cooperation: A Realist Critique of the Newest Liberal Institutionalism". International Organization. 42 (3). ss. 485-507. doi:10.1017/S0020818300027715. ISSN 0020-8183. JSTOR 2706787. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  17. ^ Von Stein, Jana (2005). "Do Treaties Constrain or Screen? Selection Bias and Treaty Compliance". The American Political Science Review. 99 (4). ss. 611-622. doi:10.1017/S0003055405051919. ISSN 0003-0554. JSTOR 30038968. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  18. ^ Downs, George W.; Rocke, David M.; Barsoom, Peter N. (1996). "Is the Good News about Compliance Good News about Cooperation?". International Organization. 50 (3). ss. 379-406. doi:10.1017/S0020818300033427. ISSN 0020-8183. JSTOR 2704030. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  19. ^ Lipson, Charles (1984). "International Cooperation in Economic and Security Affairs". World Politics (İngilizce). 37 (1). ss. 1-23. doi:10.2307/2010304. ISSN 1086-3338. JSTOR 2010304. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2021. 
  20. ^ Ikenberry, G. John (2001). After Victory: Institutions, Strategic Restraint, and the Rebuilding of Order After Major Wars (İngilizce). Princeton University Press. ss. 23, 29-31. ISBN 978-0-691-05091-1. 12 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2024. 
  21. ^ Keohane, Robert and Joseph Nye (1989). Power and Interdependence: World Politics in Transition. Boston: Little, Brown and Company. s. 23. ISBN 9780316489362. 
  22. ^ Keohane, Robert and Joseph Nye (1989). Power and Interdependence: World Politics in Transition. Boston: Little, Brown and Company. ss. 23-24. ISBN 9780316489362. 
  23. ^ Waltz, 90; quoted in Richard Ned Lebow, "The long peace, the end of the cold war, and the failure of realism", International Organization, 48, 2 (Spring 1994), 273
  24. ^ Norman Angell, The Great Illusion, (1909) cited from 1933 ed. (New York: G.P. Putnam’s Sons),p. 137.
  25. ^ a b Keohane, Robert and Lisa Martin (Yaz 1995). "The Promise of Institutionalist Theory". International Security. 20 (1). s. 47. doi:10.2307/2539214. JSTOR 2539214. 
  26. ^ Robert O. Keohane and Lisa L. Martin, "The Promise of Institutionalist Theory", International Security 20, no. 1 (Summer 1995), 47.
  27. ^ Mearsheimer, John (Yaz 1995). "A Realist Reply" (PDF). International Security. 20 (1). ss. 82-83. doi:10.2307/2539218. JSTOR 2539218. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  28. ^ Mearsheimer, 83–87.
  29. ^ a b Mearsheimer, John (Yaz 1995). "A Realist Reply" (PDF). International Security. 20 (1). s. 83. doi:10.2307/2539218. JSTOR 2539218. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
  30. ^ Mearsheimer, John (Yaz 1995). "A Realist Reply" (PDF). International Security. 20 (1). s. 87. doi:10.2307/2539218. JSTOR 2539218. 23 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Nisan 2013. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Liberal_kurumsalcılık&oldid=32666618" sayfasından alınmıştır