Lüküs Hayat

Lüküs Hayat
Lüküs Hayat
	Lüküs Hayat Oyunun afişi
Yazar	Ekrem Reşit Rey; Nâzım Hikmet
İlk gösterim	19 Aralık 1933
Ülke	Türkiye
Orijinal dil	Türkçe
Tür	Operet

Lüküs Hayat,^[1] 1933 yılında Cemal Reşit Rey tarafından bestelenmiş bir operettir.

Türk tiyatrosunun klasik eserlerinden birisidir. Cumhuriyet'in ilk yıllarında devlet politikası olmanın dışında bir moda halini alan batılılaşmanın kibarlık budalalığına dönüşmesini konu edinir. Toplumun iki ayrı sınıfını ele almıştır: Yaşamını hırsızlıkla sürdüren alt sınıfın yanında, "zengin" kimliği ile yaşamasına rağmen elindekileri har vurup harman savurduğu için parasız kaldığından birbirini dolandırarak "Lüküs Hayat" süren, çıkar üzerine ilişkiler kurmuş bir üst kesim.^[2]

İstanbul Şehir Tiyatroları'nın siparişi üzerine yaratılan ve ilk defa cumhuriyetin 10. yıl kutlamalarının yapıldığı 1933 yılında sahnelenen eser, 1946 yılına kadar büyük bir seyirci kitlesi tarafından izlendi. 1958'de Zeki Alpan, 1962 yılında da Muammer Karaca tarafından tekrar sahneye konuldu; 6 Mart 1985'te İstanbul Şehir Tiyatroları'nda yeniden sahnelenmeye başladı ve o günden itibaren genellikle kapalı gişe olarak aralıksız sergilenmektedir.^[3] 2019-2020 sanat sezonunda Murat Atak yönetiminde Ankara Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenmiştir.^[4]

Batı müziği geleneklerinde bestelenmiş bir eserdir ancak bazı parçalarda geleneksel Türk Sanat Müziği makamlarının duyumlarına rastlanır.^[5] Oyun, 1950 yılında Lütfi Ömer Akad tarafından Lüküs Hayat adıyla filme alınmıştır. 1973 yılında da Haldun Dormen tarafından televizyon için yeniden filme alınmıştır.

Eserin Yazılışı

Muhsin Ertuğrul, 1930 yılında ödenek ve seyirci azlığı nedeniyle kapanma tehlikesi ile karşı karşıya kalan İstanbul Şehir Tiyatroları'na seyirci ilgisini müzikal oyunlar ile çekmeyi düşündü. Müzikal eserler yazmalarını önerdiği Cemal ve Ekrem Rey Kardeşler, Cumhuriyetin 10. yılında sergilenmek üzere yeni bir müzikal oyun yaratmak için çalışmaya başladılar.

Operetin sözleri resmî olarak Ekrem Reşit Rey'e ait gözükmekle birlikte; bazı söylentiler ve bu söylentileri doğrulayan tanıkların iddiaları doğrultusunda sözlerin bir kısmının veya tamamının Nâzım Hikmet'e ait olduğu düşünülmektedir. tarihçi Rasih Nuri İleri'nin aktarmasına göre, Ekrem Reşit Rey sözleri yetiştiremeyeceğini belirtince bu iş o sırada hapiste bulunan Nâzım Hikmet'e teklif edilmişti. Nâzım Hikmet hapiste olduğu için ismini kullanmadı ve program metinlerinde eseri yazan, Ekrem Reşit Rey olarak yer aldı. Bir başka iddiaya göre Nâzım Hikmet eserin tamamını değil, müzikal içerisinde yer alan bazı şarkıların sözlerini yazmıştır. Şişli'de bir Apartman şarkısının sözlerini Nâzım Hikmet'in yazdığı sanılmaktadır.^[6]

Konusu

Lüküs Hayat, Türk toplumunun Batı ile yüzleşmesi ve bu çerçevede yaşanan gülünçlükleri sahneye taşıyan, iki farklı kültürün yüzleşmesinden ortaya çıkan durumun değişmezlerini anlatmaktadır. Küçük hırsızlıklarla geçinen "Rıza" ile "Fıstık" bir zengin evine girince kendilerini kıyafet balosunda bulurlar. Olaylar, Rıza'nın Zonguldaklı zengin Rıza Bey sanılması ve bu balo sırasında kendini "lüks hayat cereyanı" na kaptırması üzerine kuruludur. İkilinin içine düştüğü bu yeni ortam, batılılaşma özentisinin ortasına düşmüş halktan insanların durumudur. Çelişkilerin iyice keskinleştiği yaşam biçimleri komik olaylara neden olur.

Ruhi Bey'le eşi Belkıs Hanım İstanbul Kadıköy'deki köşklerini zengin Rıza Bey'e satmak istemektedirler. Belkıs Hanım, onu akşam yapılacak "kostümlü balo"ya davet eder. Belkıs Hanım hem Rıza'nın gözünü kamaştırıp köşkü ona satmak, hem de balo sırasında, kız kardeşi Nesrin’le Rıza Bey’in arasını yapmak istemektedir. Bu arada Belkıs Hanım’ın amcasının kızı Mısır’daki Atıfet de o gün İstanbul'a gelecektir. Köşkün hizmetçisi Şadiye, Atıfet'i hırsız Rıza'yla Fıstık'a bildirir. Rıza ile Fıstık'ın balo akşamı köşke gizlice girip Atıfet’in elmaslarını çalmasını planlarlar. Rıza, sevgilisi Zeynep’e planı anlatır ve akşam Fıstık’la birlikte köşke gider; ancak yolu şaşırır ve kendilerini baloda ev sahipleriyle konukların arasında bulurlar. Balodakiler, Rıza'yı külhanbeyi kostümüne bürünmüş Zonguldaklı Rıza Bey zanneder. Rıza bu yanlış anlaşılma üzerine "Rıza Bey"miş gibi gibi davranır. Gerçek Rıza Bey geldiğinde, köşkün hizmetçisi Şadiye tarafından kömürlüğe kilitlenir. Balo boyunca Fıstık, Rıza’ya elmasları alıp kaçmayı önerse de Rıza, bulunduğu ortamdan ve "Rıza Bey" olmaktan çok hoşnuttur.

Rıza'nın etrafını kadınların sarmış olduğu ve havai fişek gösterisi için ortamında karartıldığı bir sırada, Rıza'nın sevgilisi Zeynep de köşke gelir ve Rıza'nın Atıfet'e tutulmuş olduğunu fark eder. Atıfet de aşkına karşılık verince Rıza elmasları çalmaktan vazgeçer. Rıza, "Atıfet'in Rıza'sı", Zeynep ise "Fıstık'ın Zeynep'i" olur.^[3]

Şehir Tiyatrolarında 25. Yıl

2009 yılı Nisan ayında oyunun şehir tiyatrolarında oynanışının 25. yılı kutlandı. Oyunun arşiv belgeleri, replikleri, fotoğrafları, hatıra yazılarını içeren Lüküs Hayat 25. Yıl Kitabı ile Lüküs Hayat 25. Yılın Tozu isminde bir fotoğraf sergisi hazırlandı.^[7]

Şehir tiyatrolarındaki kadrosu

Yazan: Ekrem Reşit Rey
Müzik: Cemal Reşit Rey
Yöneten: Haldun Dormen
Dekor Tasarımı: Nilgün Gürkan
Kostüm Tasarımı: Canan Göknil
Orkestra düzenlemesi: Esin Engin
Müzik: Önder Bali
Koreografi: Selçuk Borak

Oyuncular

2006'dan itibaren

Kaynakça

^ "Türk tiyatro tarihine iz bırakan 11 kült eser!". KÜLTÜR.İSTANBUL. 25 Mart 2022. 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.
^ Kılınç, Esra. "Cemal Reşit Rey'in Lüküs Hayat opereti üzerine incelemeler". rciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, 2018. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
^ ^a ^b Akgül, Hilal. "Cumhuriyet'in 10. yılında Bir Muhalif Operet: Lüküs Hayat" (PDF). 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
^ ""Lüküs Hayat" ilk kez Devlet Tiyatroları sahnesinde". Sabah gazetesi, 5 Eylül 2019. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
^ Utku, Ahmet. "Lüküs Hayat operetinin Çağdaş Türk Müziğindeki yeri ve önemi". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2005. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.
^ "Lüküs Hayat'a Nazım izi". 29 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009.
^ "25 yıldır Lüküs Hayat". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2009.

Dış bağlantılar

Sinema Türk'te Lüküs Hayat15 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Hazım Körmükçü'nün yorumuyla Lüküs Hayat

[1] "Türk tiyatro tarihine iz bırakan 11 kült eser!". KÜLTÜR.İSTANBUL. 25 Mart 2022. 24 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023.

[esra-2] Kılınç, Esra. "Cemal Reşit Rey'in Lüküs Hayat opereti üzerine incelemeler". rciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, 2018. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[hilal-3] Akgül, Hilal. "Cumhuriyet'in 10. yılında Bir Muhalif Operet: Lüküs Hayat" (PDF). 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[4] ""Lüküs Hayat" ilk kez Devlet Tiyatroları sahnesinde". Sabah gazetesi, 5 Eylül 2019. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[utku-5] Utku, Ahmet. "Lüküs Hayat operetinin Çağdaş Türk Müziğindeki yeri ve önemi". Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2005. Erişim tarihi: 6 Ekim 2020.

[6] "Lüküs Hayat'a Nazım izi". 29 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009.

[7] "25 yıldır Lüküs Hayat". 16 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2009.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]