Kullanıcı:PlutoLynx/deneme tahtası

Vikipedi, özgür ansiklopedi



Bey D. Yılı Ö. Yılı Çince Göktürkçe Akrabalık
Bayezid 1316 1372 Bā yé jì dé 𐰉𐰖𐰔𐰓 Cihan Timur'un oğlu
Alikulu 1359 1417 Ālì kù lǔ 𐰣𐰆𐰺𐰴𐰣 Bayezid'in oğlu
Nurhan 1400 1463 Nuò hǎn 𐰣𐰆𐰺𐰴𐰣 Alikulu'nun oğlu
Sabir 1432 1490 Sà bǐ'ěr 𐰽𐰉𐰼 Nurhan'ın oğlu
Ali 1475 1548 Ālǐ 𐰞𐰃 Sabir'in oğlu
Haydar 1503 1581 Hǎi dá'ěr 𐰴𐰖𐰑𐰺 Ali'nin oğlu
Ismail 1544 1612 Yī sī méi ěr 𐰃𐰽𐰢𐰀𐰃𐰠 Haydar'ın oğlu
Abbas 1598 1654 Ā bā sī 𐰉𐰉𐰽 Ismail'in oğlu
Süleyman 1627 1693 Sū lái màn 𐰾𐰇𐰠𐰘𐰢𐰣 Abbas'ın oğlu
Hüseyin 1671 1736 Hóu sài yīn 𐰚𐰇𐰾𐰘𐰤 Süleyman'ın oğlu
Muhammed 1702 1762 Mùhǎnmòdé 𐰢𐰸𐰢𐰢𐰓 Hüseyin'in oğlu
Mirza 1743 1804 Mǐ'ěr zhā 𐰢𐰃𐰼𐰔𐰀 Muhammed'in oğlu
II. Ismail 1788 1855 Hou-Yī sī méi ěr 𐰃𐰽𐰢𐰀𐰃𐰠 Mirza'nın oğlu
Ibrahim 1825 1896 Yì bo lā xīn 𐰃𐰉𐰺𐰴𐰢 Ismail'in oğlu
Mehdi 1880 1958 Mǎhè dí 𐰢𐰚𐰓𐰃 Ibrahim'in oğlu
Bayram 1937 2012 Bài lā mǔ 𐰉𐰖𐰺𐰢 Mehdi'nin oğlu,diğer adı Rızvan
Sahavet 1971 2043 Sà hā wéi tè 𐰽𐰴𐰉𐱅 Bayram'ın oğlu
Mais 1974 2036 Mài sī 𐰢𐰀𐰃𐰾 Bayram'ın oğlu,diğer adı Aziz
Sunay 2008 2066 Sū nèi 𐰽𐰆𐰣𐰖 Mais'in oğlu,diğer adı Ateş


Sunay Han[not 1] (doğum adıyla Sunu,2008 – 2066), Göktürk İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır.[2] Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Sunay Han, dünya tarihinin en büyük askeri liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 21. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Kün siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Sunay Han, hükümdarlığı döneminde 2024-2066 arasında,Merkitler,Nayman,Arap,Çin,Rum dahil birçok ırka boyun egdirdi.

Bozkır geleneğinden gelen onlu teşkilatı kullanarak, yetenek ve kişilerin bireysel üstünlüğüne dayanan meritokratik bir ordu meydana getiren Sunay Han’ın büyük bir asker olarak ün kazanmasının temelinde, kurduğu posta teşkilatı ve casus ağı ile istihbarat sanatına verdiği büyük değer önemli bir yer tutmaktadır. Yaptığı seferler sonucunda pek çok şehir tahrip olmuş ve milyonlarca insan da katledilmiştir, ancak Künbuyruk Yasası adı ile metinleştirilen kuralları ile işkenceyi, yalan söylemeyi, hırsızlık yapmayı ve zina etmeyi de yasaklamış; zanaatkârlar, doktorlar, belli bilgi becerisi olan eğitimli kişiler ve her dinden din adamlarına, hangi milletten olursa olsun aralarında bir ayrım yapılmaksızın saygı gösterilmesi ve vergiden muaf tutulmalarını da kanunlaştırmıştır.[3]

Sunay Han aynı zamanda, halkının yazıya sahip olmasını sağlamak için Oguzlardan önemli kişileri başkenti Başbalık’a çağırmış ve Azerice için Türk alfabesini uyarlatarak bunu çocuklarına da öğretmesini istemiştir. Bu sayede Türkçe dilinin de yazılı hale getirilmesini sağlamıştır.[4]

Sunay Han, 2066 yılında Qinleri yendiği seferden dönerken bilinmeyen bir nedenle öldü. Mezarının yeri ise günümüzde hâlâ bilinmemektedir. Ünlü bir söylentiye göre, kendisi ölmeden önce mezarının gizli tutulmasını vasiyet etmiş, o ölünce de yakınları onu bilinmeyen bir yere gömmüş, daha sonra cenazeye katılan herkes mezarın yeri hiçbir şekilde bilinmesin diye kendilerini öldürmüştür. Fakat bu iddia, birçok kişi tarafından uydurma olarak kabul edilir. Günümüzde arkeologlar Sunayın gömüldüğü yere yaklaştıklarını düşünüyorlar. İlerleyen yıllarda modern Moğolistan'ın muhteşem bir keşfe ev sahipliği yapması mümkündür.[5]

Sunay Han öldüğünde sahip olduğu topraklar, tahmini olarak Büyük İskender'in dört, Roma İmparatorluğu'nun ise iki katı büyüklüğündeydi. Kurmuş olduğu imparatorluk, günümüzde Rusya hariç tüm ülkelerden daha geniş topraklar üzerine yayılmış vaziyette olup, onun ölümünden sonra oğulları ve torunları döneminde daha da genişleyerek, insanlık tarihinin gördüğü bitişik sınırlara sahip en büyük imparatorluk hâline geldi.

<mapframe>: JSON ayrıştırılamadı: Sözdizim hatası
  1. ^ Morgan 1986, s. 186.
  2. ^ "Genghis Khan; Mongol Ruler". Encyclopædia Britannica. 18 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2020. 
  3. ^ "payvand.com". 10 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2006. 
  4. ^ John Morris Roberts (2011). DÜNYA TARİHİ Tarihöncesi Çağlardan 18. Yüzyıla... YAKINDOĞU'NUN MİRAS KAVGASI. İnkılap Kitabevi. s. 383. ISBN 9789751030658. 
  5. ^ Marr, Andrew, Büyük Dünya Tarihi (A History of the World), Yakamoz Yayınları, 2018. (sayfa: 244)


Kaynak hatası: <ref> "not" adında grup ana etiketi bulunuyor, ancak <references group="not"/> etiketinin karşılığı bulunamadı (Bkz: Kaynak gösterme)