Konuralp, Düzce
| Konuralp | |
|---|---|
 | |
.jpg) | |
 Düzce | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Düzce |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2009) | |
| • Toplam | 5.849 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0380 |
| İl plaka kodu | 81 |
| Posta kodu | 81620 |
Resmî site [1] | |
Konuralp, Düzce ilinin Merkez ilçesine bağlı bir mahalledir.
"Batı Karadeniz'in Efes'i" olarak bilinen Prusias ad Hypium adlı antik kentin üzerinde konumlanmıştır. "Konuralp" adını 1323'te Osmanlı Beyliği adına kenti fetheden Konur Alp'ten alır. Belde statüsünde iken 2016'da Düzce Belediye Meclisinin kararıyla mahalleye dönüştürülmüştür.
Bir yandan antik tiyatro, sur duvarı, Roma köprüsü, su kemerleri gibi antik yapılara, bir yandan da Osmanlı mahalle tipi yerleşim dokusuna sahip olan Konuralp, 2022'de kentsel arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Düzce-Akçakoca yolu üzerindedir; Düzce’nin 5 km. kadar kuzeyindedir. Çam ormanları ile çevrili bir tepe üzerinde, Melen Çayı kenarında kurulmuştur.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Konuralp, geçmişi Helenistik döneme uzanan antik kentin üzerinde konumlanmış bir yerleşimdir. Antik dönemde "Kieros"ve "Prusias ad Hypium" adları ile anılan yerleşim, Osmanlı döneminde önce "Konuralp (Konrapa)", sonra "Üskübü" adlarıyla anılmış ve Cumhuriyet döneminde yeniden "Konuralp" adını almıştır.
Antik dönem
[değiştir | kaynağı değiştir]Tarihçi Memnon'un Peri Herakleias adlı eserinde yer alan bilgiye göre Kieros, Herakleia Pontik kentine bağlı, o devirde Hypios denilen Melen çayının kıyısında bir tepe üzerine bulunan bir koloni yerleşimi idi.[1] Bithynia Kralı I. Prusias kenti ele geçirdikten sonra bu yerleşime "Hypios kıyısındaki Prusias" anlamında Prusias ad Hypium denmiştir.
Prusias ad Hypium, M.Ö. 74 yılında vasiyet yoluyla Roma İmparatorluğu'na devredildi. İmparatorluğun merkezinden doğu yönüne doğru giden ana yollardan birinin üzerinde olması ve Karadeniz'e yakın konumu nedeniyle gelişip zenginleşti. M.S. 2. yüzyılda Hadrianus, Caracalla ve Elagabalus gibi Roma İmparatorlarının ziyaret ettiği kent gelişti ve çeşitli kamu yapıları yapılmaya başladı.[2] Helenistik dönemde yapılan antik tiyatro, Roma döneminde genişletildi. Daha çok spor karşılaşmaları ve kanlı gösterilere sahne olan tiyatro, kentin tepe noktasına kurulmuştu. Halkın "Kırk basamaklar" olarak adlandırdığı yapı günümüze kadar geldi.[3]
Kentin M.S. 3. yüzyılın sonlarına doğru küçülmeye ve önemini yitirmeye başladığı düşünülür.[1] 6. yüzyılda Melen Çayı üzerine bir köprü inşa edildi. Yörede "Çöplük Köprüsü" olarak bilinen bu köprü, toprak altında kalmaya yüz tutmuşken 2017'de Konuralp Müzesi tarafından kazılarak ortaya çıkarılmıştır.[3] Geç Roma döneminde kent Hristiyanlaşmaya başladı ve bir piskoposluk kuruldu. Yerleşimde elde edilen buluntular Konuralp Müzesi, İstanbul Arkeoloji Müzesi gibi müzelerde sergilenir.
Türk egemenliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Yerleşim, 14. yüzyılda Türk egemenliğine girdi. Akyazı ve Mudurnu bölgesi 1323'te Osman Gazi’nin silah arkadaşlarından biri olan Konur Alp tarafından, kuzeydeki sahil kesimi ise Akça Koca adlı uç beyi tarafından fethedilmişti. [1] Osman Gazi, ele geçirdiği bu toprakları Konur Alp'e "il" yaptı ve eski Türk geleneklerine göre fetheden komutanın ismi, fethettiği yere verildi. Böylece 1323'ten itibaren bu yerleşime "Konur Alp İli" veya kısaca "Konrapa" denildi.[4]
Osman Gazi'nin ölümünden sonra Konur Alp, Orhan Bey'den izin alarak Konur Alp iline döndü. Aşıkpaşazade tarihine ve başka tarihçilere göre kendi ilinde öldü.[4] Konur Alp'in mezarının yeri kesin olarak bilinmemektedir. Düzce civarında birçok yerde Konur Alp Bey’in türbesi olarak bilinen türbe yapıları bulunur. Konur Alp Bey'in Konuralp'te de bir türbesi vardır. Bu türbenin onun kabri değil; Hendek, İzmit, Bolu, Sapanca, Mudurnu, Sakarya, Bursa gibi birçok yerde bulunan makamlarından birisi olduğu düşünülür.[5]
Bolu’nun fethinden sonra Konrapa, Osmanlı Devleti'nin Bolu sancağına bağlandı; bölgeden göç eden Rumlar yerine Türkmenler yerleştirildi. Antik tiyatronun güneyinde yeni yerleşim alanları oluştu.[1] Konuralp ili, İslâmî-Türk karakter kazandı ve "Üskübü" olarak anılmaya başladı. Halk arasındaki bir söylenceye göre burada altından yapılmış küpler bulunduğundan "Üçküp" adını almış ve bu isim zamanla "Üskübü"'ye dönüşmüştür.[3] Halk, kurulan yeni yerleşim alanlarını "Yeni Bahçe" olarak adlandırıp, eski yerleşim merkezine "Eski Bahçe (Bağçe)" demiştir. Yerleşimin, Konur Alp'ten sonraki yöneticileri hakkında bilgi mevcut değildir.
Osmanlı idaresinde Konrapa/Üskübi nüfusu yeni göçlerle arttı. Yörükler, Düzce ovasında özellikle daha çok rüzgâr alan ve sivrisineğin pek yaşama şansının olmadığı dağ etekleri ve vadilerine yerleşmekteydi. 1453'te İstanbul'un fethedilmesinden sonra Erzurum ve Bağdat gibi doğudaki merkezlere uzanan askeri ve ticari yollar Konrapa/Üskübü'den geçti ve yerleşimin gelişmesinde olumu rol oynadı.[4]16 .yüzyılda yerleşim, ormanlık bir alanda, camisi ve hanları olan, gelişmiş bir yer idi.
18. ve 19. yüzyıllarda Topçuzade ismiyle anılan âyânlar tarafından yönetildi. Topçuoğlu Mehmet Ağa'nın 1821 yılında ölümüne kadar idare bu ailede kaldı. I. Abdülmecit ve Abdülaziz dönemlerinde Kafkasya, Doğu Karadeniz, Doğu Anadolu ve Rumeli’den göç dalgaları yaşandı. Bu sırada Konrapa'ya yerleşen halka ücretsiz olarak tapu, toprak ve senetler verildiği bilinir. I. Dünya Savaşı sırasında ve savaştan sonra yerleşim merkezi kısmen terk edildi.
Cumhuriyet dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhuriyet’in kurulmasından bir süre sonra yerleşim Bolu ilinin Düzce kasabasının bir bucağı oldu ve yeniden "Konuralp" olarak adlandırıldı. Antik kentten elde edilen buluntuların korunması için 1977'de bir müze inşaatı başladı. Konuralp Müzesi, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne bağlı bir ünite olarak 1994'te faaliyete geçti. Beldede 2009 yılından itibaren apartmanlaşma süreci başladı.[1] Konuralp Eylül 2016'da Belediye Meclisi kararı ile Düzce'ye bağlı bir mahalle oldu.[6]
Günümüzde Konuralp, yedi mahalleden oluşan bir yerleşimdir. Tarihî kent dokusunu koruyan Terzialiler, Çiftepınarlar ve Şehit Hüseyin Kıl mahalleleri yerleşimin merkezini oluşturur. Konuralp, 2022'de "kentsel arkeolojik sit alanı" ilan edilmiştir. [7]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre belde nüfus verileri | |
|---|---|
| 2009 | 5.849 |
| 2007 | 5096 |
| 2000 | 8499 |
| 1990 | 4079 |
| 1985 | 3756 |
| 1980 | 3475 |
| 1975 | 2816 |
| 1970 | 2856 |
| 1965 | 2607 |
| 1960 | 2336 |
Mutfak kültürü
[değiştir | kaynağı değiştir]Konuralp bölgesinde bulunan Düzce ili Merkez ilçesine bağlıTaşköprü Köyü, Kaymakçı Köyü, Kadıoğlu Köyü ile Çilimli ilçesine bağlı Esenli ve Dikmeli köylerinde yetişen Konuralp pirinci, Düzce İl Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından 25 Haziran 2019'da tescil edilmiş bir üründür.[8] Bu ürün ile yapılan Yufkalı Etli Konuralp Pilav da Konuralp'in tescillenmiş ve coğrafi işaret almış bir yöresel yemeğidir. Konuralp pirinci ile pişirilip yufka serilerek ikram edilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Dikmen, Çiğdem Belgin; Toruk, Ferruh (1 Ocak 2017). "Prusias ad Hypium Antik Kenti Üzerinde Bir Yerleşim: Konuralp". Researcher. 5 (4): 76-210. ISSN 2717-9494.
- ^ Bilir, Ahmet; Okan, Emre (30 Ekim 2018). "SİKKELER IŞIĞINDA PRUSIAS AD HYPIUM'DAN PONTOS EUXEINOS'A NEHİR TAŞIMACILIĞI VE TİCARİ FAALİYETLER". Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 11 (2): 903-921. doi:10.17218/hititsosbil.459475. ISSN 1308-5107.
- ^ a b c Pınarcik, Pınar; Berkant, Evrensel Barış (31 Temmuz 2024). "Bir Şehrin Hafızasını Aralamak: Prusias Ad Hypium (Konuralp) Antik Kenti". İDEALKENT. 16 (44): 906-934. doi:10.31198/idealkent.1384551. ISSN 1307-9905.
- ^ a b c Konukçu, Enver (26 Haziran 2014). "KONUR ALP İLİ". Journal of Turkology. 24 (1): 15-24. doi:10.18345/tm.05196. ISSN 2651-3188.
- ^ Şimşek, Mehmet (20 Nisan 2022). "Konuralp'in gerçek mezarı nerede?". Düzce Damla Gazetesi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2025.
- ^ "Konuralp Beldesi Mahalle Oldu". Haberler. 20 Aralık 2013. 24 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2023.
- ^ Ürer, Ömer. "Antik kente ev sahipliği yapan Konuralp 'arkeolojik sit alanı' oldu". www.aa.com.tr. 24 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2025.
- ^ "No: 438 – Menşe Adı Konuralp Pirinci" (PDF). 7 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.