İçeriğe atla

Kalem

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kişisel bir koleksiyona ait antika dolma kalemler

Kalem, yazı yazmakta ve (bazı türleri) resim yapmakta kullanılan, genellikle ince bir çubuk şeklindeki araçtır.

Kalem, yazıdan daha önce icat edilmiştir. Kaynaklara göre 1565 yılında İngiltere’de kaleme dair ilk taslaklara rastlanmıştır. Koyun işaretlemek için kullanıldığı düşünülen bu kalem taslakları, grafit kullanılarak elde edilmişti. Bunların dışında Antik Mısır ve Roma’nın da kalem ya da kaleme benzer nesneler kullandığı bilinmektedir. Modern kalem 1795 yılında icat edilmiştir. Fransız ressam Nicholas Jacques Conte ve Avusturyalı mimar Josef Hardtmuth günümüzde bilinen kalemi icat etmişlerdir. Nicholas, insanların yazı yazmak ya da çizim yapmak için çok zorluk çektiğini fark etmiş, ardından insan hayatını kolaylaştıracak bir ürün üretme girişimine başlamıştır. O dönem, Napolyon’un ordusunda subay olarak görev yapan Nicholas, kil ile toz grafiti karıştırıp fırına atmış, bu işlem sonucunda da kalemi keşfetmiştir.[1]

Günümüz teknolojisinde kil ve grafite gerek duyulmayan elektronik kalemler icat edilmiştir/satışa sunulmuştur; (Bkz: Stylus kalem, Bkz: Kalem bilgisayar). Bu kalemler bazı şirketler tarafından dijital imzadan tutun, tüm yazı ve çizim işlerinde de kullanılır. Ancak bu kalemler elektrik enerjisi olmadan çalışmazlar. Kil ve grafitten yapılmış ya da diğer başka renkli veya renksiz mürekkeple yapılmış kalemlerin, elektrik enerjisine ihtiyaç duyulmadan günlük hayatta kullanılma avantajları vardır.

Kalem kelimesi ile aşağıdakilerden biri kastedilmiş olabilir:

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihî yazı kalemleri
M. Klein ve Henry W. Wynne, 1867'de dolma kalem sapında mürekkep haznesi ve iletici sistem için US patent#68445 numaralı patenti almışlardır.

Antik Mısırlılar, papirüs rulolar üzerine yazı yazmak için ince saz fırçalar veya Juncus maritimus (deniz sazı) bitkisinden yapılan kamış kalemler kullandıklarında yazıyı geliştirmişlerdi.[2] Steven Roger Fischer, A History of Writing adlı kitabında, Sakkara'daki buluntulara dayanarak, kamış kalemin parşömen üzerine yazı yazmak için Birinci Hanedan döneminde (yaklaşık MÖ 3000) bile kullanılmış olabileceğini öne sürer. Kamış kalemler, Orta Çağ'a kadar kullanılmaya devam etti, ancak yaklaşık 7. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş kuş tüyü kalemlerin yerini aldı. Kamış veya bambudan yapılan bu kalemler, günümüzde Pakistan'ın bazı bölgelerinde genç öğrenciler tarafından küçük tahta levhalar üzerine yazı yazmak için hâlâ kullanılmaktadır.[3]

Kamış kalem, yazı yüzeyi olarak papirüsün yerini hayvan derileri (vellum ve parşömen) alana kadar kullanılmaya devam etti. Derinin daha pürüzsüz yüzeyi, kuş tüylerinden yapılan tüy kalem ile daha ince ve küçük yazı yazmayı mümkün kıldı.[4] Tüy kalem, MÖ 100 yıllarına tarihlenen bazı Ölü Deniz Yazmaları'nı yazmak için Yahudiye'deki Kumran'da kullanılmıştı. Yazmalar, kuş tüyleri veya kamışlarla İbranice lehçelerinde kaleme alınmıştı. 7. yüzyılda Sevillalı İsidor'un yazılarında tüy kalemlere özel bir atıf bulunur.[5] Tüy kalemler 18. yüzyılda hâlâ yaygındı ve 1787'de Amerika Birleşik Devletleri Anayasası'nı yazmak ve imzalamak için kullanıldı.

Pompeii harabelerinde bulunan bir bakır uç, metal kalem uçlarının MS 79 yılında kullanıldığını göstermektedir.[6] Ayrıca, Samuel Pepys'in 1663 Ağustos tarihli günlüğünde 'mürekkep taşımak için gümüş bir kalem' ifadesi geçmektedir.[7] 1792'de The Times gazetesinde 'yeni icat edilmiş' metal kalemler reklamı yayımlanmıştır.[8][tam kaynak belirtilmeli] 1803'te metal bir kalem ucu için patent alınmış ancak ticari olarak kullanılmamıştır. 1811'de Bryan Donkin, metal kalem üretimi için aldığı patenti satışa çıkarmıştır.[9][tam kaynak belirtilmeli] Birminghamlı John Mitchell, 1822'de metal uçlu kalemleri seri üretmeye başlamış ve bu tarihten sonra çelik uçların kalitesi, metal uçlu daldırmalı kalemlerin yaygınlaşmasına yetecek kadar artmıştır.[10][tam kaynak belirtilmeli]

Mürekkep haznesine sahip bir kalemin bilinen en eski tarihî kaydı, MS 10. yüzyıla kadar uzanmaktadır. 953 yılında, Fatımî Halifesi Ma'ād el-Mu'izz, ellerini veya kıyafetlerini kirletmeyecek bir kalem talep etmiş ve kendisine, mürekkebi haznesinde tutan ve uca ileten bir kalem sunulmuştur.[11] Bu kalem, dolma kalem olabilir; ancak mekanizması bilinmemektedir ve ondan bahseden yalnızca bir kayıt bulunmuştur. Daha sonra, 1636'da hazneli bir kalem geliştirildi. Alman mucit Daniel Schwenter, Deliciae Physico-Mathematicae (1636) adlı eserinde, iki tüyden yapılmış bir kalemi tanımladı. Tüylerden biri, diğerinin içinde mürekkep haznesi görevi görüyordu. Mürekkep, mantar ile tüyün içinde mühürlenmişti ve küçük bir delikten yazı ucuna sıkılıyordu. 1809'da ise Bartholomew Folsch, İngiltere'de mürekkepli haznesi olan bir kalem için patent aldı.[11]

Paris'te öğrenci olan Romanyalı Petrache Poenaru, mürekkep haznesi olarak kuş tüyü kullanan bir dolma kalem icat etti. Fransa Hükûmeti bu buluşu Mayıs 1827'de patentledi.[12] Dolma kalem patentleri ve üretimi, 1850'lerde artış gösterdi.

İlk tükenmez kalem patenti, 30 Ekim 1888'de John J. Loud'a verildi.[13] 1938'de Macar gazete editörü László Bíró, kimyager olan kardeşi George'un yardımıyla, ucunda yuvasında serbestçe dönebilen küçük bir top bulunan yeni bir kalem tasarımı üzerinde çalışmaya başladı. Kalem kağıt üzerinde hareket ettikçe, bu top dönerek mürekkep kartuşundan mürekkebi alıp kağıda bırakıyordu. Bíró, 15 Haziran 1938'de bir İngiliz patenti başvurusunda bulundu. 1940'ta Bíró kardeşler ve arkadaşları Juan Jorge Meyne, Nazi Almanyası'ndan kaçarak Arjantin'e yerleşti. 17 Haziran 1943'te yeni bir patent başvurusu daha yaptılar.[14] "Bíró Pens of Argentina" şirketini kurdular ve 1943 yazında ilk ticari modeller satışa sunuldu.[15] Silinebilir tükenmez kalemler ise 1979'da Paper Mate tarafından piyasaya sürüldü; bu modelin adı Erasermate idi.

Slavoljub Eduard Penkala, Hırvat mühendis ve mucit, mekanik kurşun kalemin (1906 – o dönemde "otomatik kalem" olarak adlandırılıyordu) daha da geliştirilmesi ve ilk katı mürekkepli dolma kalemin (1907) icadıyla tanınmıştır. Hırvat iş insanı Edmund Moster ile iş birliği yaparak Penkala-Moster Şirketi'ni kurmuş ve dönemin en büyük kalem fabrikalarından birini inşa etmiştir. TOZ-Penkala adını alan bu şirket günümüzde de varlığını sürdürmektedir. "TOZ", "Hırvatça: Tvornica olovaka Zagreb" (Türkçe: "Zagreb Kalem Fabrikası") ifadesinin kısaltmasıdır.

1960'larda, fiber uçlu veya keçe uçlu kalem, Tokyo Stationery Company (Japonya) çalışanı Yukio Horie tarafından icat edildi. Paper Mate firmasının "Flair" serisi, 1960'larda ABD pazarına giren ilk keçe uçlu kalemlerden biriydi ve o tarihten beri bu alanda öncü konumunu korudu. Benzer yapıdaki işaretleyici kalemler ve fosforlu vurgulayıcılar ise son dönemde yaygınlık kazanmıştır.

Rollerball (yuvarlanmalı uçlu) kalemler 1970'lerin başında piyasaya çıkmıştır. Hareketli bir bilye ve sıvı mürekkep kullanarak daha akıcı bir çizgi sağlarlar. 1980'lerin sonu ve 1990'ların başındaki teknolojik gelişmeler, rollerball kalemlerin genel performansını önemli ölçüde artırmıştır. Gözenekli uçlu kalem (porous point pen), keçe veya seramik gibi gözenekli bir malzemeden yapılmış uca sahiptir. Yüksek kaliteli bir teknik çizim kalemi genellikle seramik uç kullanır, çünkü bu malzeme dayanıklıdır ve yazı yazarken uygulanan basınçla genişlemez.

Daktilonun ve klavye giriş yöntemine sahip kişisel bilgisayarların icadı, yazı yazmanın başka bir yolunu sunmuş olsa da, kalem hâlâ yazmanın temel aracı olarak kalmıştır.[16] Birçok insan, dolma kalemler de dahil olmak üzere pahalı kalem türlerini ve markalarını kullanmayı sever; bu tür kalemler bazen bir statü sembolü olarak görülür.[17]

Kalem olarak adlandırılan diğer araçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kişiler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Mehmed Siyah Kalem, hangi çağda yaşadığı kesin olmayan, 15. yy ikinci yarısında Türkistan'da yaşadığı sanılan minyatür ustası, ressam.

Kur'an'da kalem ile ilgili ayet

[değiştir | kaynağı değiştir]

Oku! Kalemle öğreten, insana bilmediğini bildiren rabbin sonsuz kerem sahibidir. (96:3-5)[18]

Diğer

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Kalem Ne Zaman İcat Edildi? Kalemin Tarihçesi". www.urunsec.com. 10 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
  2. ^ Egyptian reed pen 2007-02-21 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved March 16, 2007.
  3. ^ "Evolution of pen - From Reed Pen to 3Doodler - Spinfold". www.spinfold.com (İngilizce). April 2013. 1 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2017. 
  4. ^ "pen." The Hutchinson Unabridged Encyclopedia with Atlas and Weather guide. Abington: Helicon, 2010. Credo Reference. Web. 17 September 2012
  5. ^ The Etymologies of Isidore of Seville 2021-07-28 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cambridge Catalogue. 11 Mart 2007'de erişildi.
  6. ^ Arnold Wagner – Dip Pens 2019-03-28 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim tarihi: 11 Mart 2007.
  7. ^ 'Bu akşam Mr Coventry'den işle ilgili bir mektup geldi, içinde mürekkep taşımak için gümüş bir kalem vardı ki bu çok gereklidir.' Samuel Pepys'in Günlüğü, 5 Ağustos 1663: http://www.pepysdiary.com/archive/1663/08/ 2012-10-19 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  8. ^ Reklam, metal uçların birkaç yıldır kullanıldığını ancak esneklik eksikliği ve paslanma eğilimi nedeniyle yaygın kabul görmediğini ima eder. 'Her biri Altın, Gümüş veya Çelik Uçlu Fildişi Saplar'dan bahseder ve 'yeni uçlar rahatlıkla takılabilir' diyerek yalnızca uçların metal olduğunu belirtir. Ayrıca kalemlerin 'iyi ayarlanmış esnekliğe' sahip olduğunu ve 'Çelik Uçlar'ın paslanmaya karşı işlem gördüğünü iddia eder; paslanma, 'bu üründe uzun süredir ve evrensel olarak şikayet edilen bir durumdur'. The Times. Londra. 8 Haziran 1792. s. 4.  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  9. ^ Donkin, 11 yıllık süresi dolmamış patenti ve metal kalem üretimine özgü 'aletlerle' birlikte satışa sundu: The Times. Londra. 15 Ağustos 1811. s. 4.  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  10. ^ 1832'de bir Londra mağazasından gümüş kalem çalmakla suçlanan bir kadın, savunmasında yanında 'sıradan metal kalemlerden birini' taşıdığını söylemiştir: The Times. Londra. 15 Eylül 1832. s. 3.  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  11. ^ a b Bosworth, C. E. (Sonbahar 1981). A Mediaeval Islamic Prototype of the Fountain Pen?. Journal of Semitic Studies. XXVI. 
  12. ^ Pierre Poyenar, "Plume sans fin portative, s'alimentant d'encre d'elle même" Patent FR-Poenaru, Başvuru No: 3208. Dosya: http://www.fountainpen.it/File:Patent-FR-Poenaru.pdf 31 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  13. ^ GB Patent No. 15630, 30 Ekim 1888
  14. ^ [1]  1 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  15. ^ The Ballpoint Pen 17 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Quido Magazin. 11 Mart 2007'de erişildi.
  16. ^ "Losing touch with paper and pen". Rediff.com. 5 Mayıs 2003. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2013. 
  17. ^ Guilfoil, John M. (17 Ağustos 2008) The power of the pen 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Boston.com
  18. ^ "Alak Suresi 1-5. Ayet Tefsiri - Diyanet İşleri BaşKanlığı". kuran.diyanet.gov.tr. 2 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalem&oldid=35267245" sayfasından alınmıştır