II. Parsman
| II. Parsman | |
|---|---|
| Kral Parsman, kabartma. | |
 | |
| İberya Kralı | |
| Hüküm süresi | 116-132 |
| Önce gelen | I. Amazasp |
| Sonra gelen | Ğadam |
| Doğum | Mtsheta, İberya Krallığı |
| Ölüm | 132 |
| Çocuk(lar)ı | I. Saurmag |
| Hanedan | Parnavaziani Hanedanı |
Yiğit II. Parsman (Gürcüce: ფარსმან II ქველი, Parsman II Kveli) veya Cesur, Roma imparatoru Hadrianus'un (117–138) çağdaşı olan Parnavaziani hanedanından bir İberya (Kartli) kralıdır. Profesör Cyril Toumanoff, MS 116-132 tarihini Parsman'ın saltanat yılları olarak öne sürmektedir. Birkaç Klasik kaynakta yer almaktadır.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Orta Çağ Gürcü yıllıkları Parsman'ın, Parsman ve Avaz (bir kaynakta fazladan bir diarşi vardır: Rok ve Mirdat) ile ortak yönetimini (Diarşi) bildirmektedir, ancak bazı modern tarihçiler çağdaş kanıtlarla desteklenmediği için İber diarşisini olası görmemektedir. Parsman'ın kendisinin selefi olan Kral I. Amazasp'ın oğlu olduğu bildiriliyor. Kral Amazasp'ın Ermenistan'da hüküm süren Part Kralı III. Vologases'in kızı Ğadana ile evli olduğu söyleniyor. Orta Çağ kaynağı Krallarının Yaşamı eserine göre, iki diarşi'nin geleneksel dostluğu, Mirdat'ın İranlı karısının kışkırtmasıyla bozuldu. Toumanoff, bu bilgiyi, İberyalı I. Parsman ile kardeşi Ermenistan Kralı İberyalı Mitridate'nin tarihsel olarak kaydedilmiş düşmanlığının geriye dönük bir yansıması olarak görüyor.[1] Kronik, daha sonra bir Ermeni-Roma ittifakı ve bu ittifakın Parsman'ın öldüğü İran destekli İberya'yı işgallerinin hikâyesini sürdürüyor.
Saltanat[değiştir | kaynağı değiştir]
Gürcü kraliyet yıllıkları, Parsman'ı şu şekilde tanımlar:
| “ | ფარსმან ქუელი იყო კაცი კეთილი და უხუად მომნიჭებელი და შემნდობელი, ასაკითა შუენიერი, ტანითა დიდი და ძლიერი, მჴნე მჴედარი და შემმართებელი ბრძოლისა, უშიში ვითარცა უჴორცო და ყოვლითავე უმჯობესი ყოველთა მეფეთა ქართლისათა, რომელნი გარდაცვალებულ იყვნეს უწინარეს მისსა. Yiğit Parsman, nezaket, bolluk ve merhamet sahibi, yaşının güzeli, iri ve güçlü vücutlu, cesur atlı ve ilham verici savaşçı, etsiz kadar korkusuz ve daha önce ölmüş olan Kartli krallarından her şeyiyle daha da yüceydi.[2] |
„ |
Daha sağlam bir tarihsel geçmişe sahip olan çağdaş Klasik yazarlar, Parsman'ın Roma ile olan huzursuz ilişkilerine odaklanır. MS 129'da İmparator Hadrian'nın yanına gidip saygılarını sunmayı reddetti.
Augustus Tarihi'nin yazarlarından biri olan Aelius Spartianus'a göre:
| “ | Ve krallardan bazıları ona geldiğinde, onlara öyle davrandı ki, gelmek istemeyenler pişman oldular. Bu kararı özellikle davetini kibirli bir şekilde küçümseyen Parsman sebebiyle aldı.[3][4] | „ |
Parsman daha sonra Doğu'yu gezmeye gitti ve İmparator kendisine bir savaş fili de dahil olmak üzere Doğu'nun diğer krallarından daha büyük hediyeler göndermiş olmasına rağmen, Alanları kendi krallığından geçiş sağlayarak komşu Roma eyaletlerine saldırmaya teşvik etti. Hadrian kırgınlığında 300 kadar suçluyu Parsman'ın iadeyi hediyesi olan altın işlemeli pelerinlerle giydirdi ve onları arenaya gönderdi.
Spartianus'a göre:
| “ | Pek çok krala çok sayıda iyilik yaptı, ancak birçoğundan barışı bile satın aldı ve bazıları tarafından küçümsendi; birçok kişiye büyük hediyeler verdi, ama İberyalıların kralından daha büyük değil, çünkü ona muhteşem hediyelere ek olarak bir fil ve elli kişilik bir grup verdi. Parsman'dan altın işlemeli pelerinler de dahil olmak üzere büyük hediyeler aldıktan sonra, krala hakaret olarak altın işlemeli pelerinler giymiş üç yüz hükümlü suçluyu arenaya gönderdi.[5] | „ |
Nihayetinde, antik kaynaklar, Hadrian'ın halefi Antoninus Pius'un Parsman için düzenlediği çok onurlu bir ziyareti kaydetmektedir. Cassius Dio'ya göre Parsman, Antoninus Pius'un konuğu olarak, eşi, oğlu ve soylu maiyeti ile birlikte, Capitol'de kurban kesmesine izin verildiği ve atlı heykelininin Bellona Tapınağı'na dikildiği Roma'ya geldi ve ayrıca imparator Parsman'ın krallığının topraklarını artırdı.[6] Ancak bu Parsman, II. Parsman'ın olası torunu olan III. Parsman olabilirdi.[1] Bu ziyaret Fasti Ostienses'in bir parçasına kaydedilmiştir.[7]
Gürcü kraliyet yıllıklarına göre Kral Parsman, Partlar tarafından gönderilen bir aşçı tarafından zehirlendi.
| “ | მაშინ სპარსთა გება-ყვეს სიმარჯუე ესე, რამეთუ მოიყვანეს მზარეული ერთი, და აღუთქუეს მას კეთილი დიდი, და რქუეს ესრეთ, ვითარმედ: "წარვედ და შემწყნარე ფარსმან ქუელსა, და წარიტანე შენ თანა წამალი სასიკუდინე, და შეუზავე საჭმელსა თანა მისსა და შეაჭამე". ხოლო წარვიდა მზარეული იგი და ყო ეგრეთ, ვითარცა უთხრეს სპარსთა მათ. და ესრეთ მოკლა ფარსმან მეფე ქუელი.
Ve sonra Persler biraz ustalık kazanmaya çalıştılar ve bir aşçı getirdiler ve ona büyük bir ihsan sözü verdiler ve ona dediler ki: "Git ve Yiğit Parsman'a hizmet et ve yanında bir ölüm ilacı taşı ve yemeğine karıştır ve onu yemesini sağla". Ve bir aşçı gitti ve Perslerin ona söylediği gibi yaptı. Yiğit kral Parsman'ı böyle öldürdü.[8] |
„ |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Toumanoff, Cyril. Chronology of the Early Kings of Iberia. Traditio 25 (1969), p. 17.
- ^ Georgian royal annals, p. e. 51, l. e. 2-3-4-5-6
- ^ The Historians of Ancient Rome: An Anthology of the Major Writings, Ronald Mellor, p. 552
- ^ Aelius Spartianus, The Life of Hadrian, XIII
- ^ Aelius Spartianus, The Life of Hadrian, XVII
- ^ Kavtaradze, Giorgi Leon (June 2000). "Caucasica II: The Georgian Chronicles and the Raison d'Ètre of the Iberian Kingdom", Orbis Terrarum: p. 218.
- ^ Vidman, Ladislav (1982) Fasti Ostienses: edendos, illustrandos, restituendos, curavit Ladislavs Vidman. p.124
- ^ Georgian royal annals, p.e. 53, l.e. 3-4-5-6-7