Harmanören Höyüğü
| Arkeolojik Höyük | |
| Adı: | Harmanören - Göndürle Höyük |
| il: | Isparta |
| İlçe: | Atabey |
| Köy: | Harmanören |
| Türü: | Höyük |
| Tescil durumu: | Tescilli[1] |
| Tescil No ve derece: | 760 / 1 |
| Tescil tarihi: | 22.05.1990 |
| Araştırma yönetimi: | Kazı |
Harmanören - Göndürle Höyük, Isparta İl merkezinin yaklaşık 27 km. kuzeydoğusunda, eski adı Göndürle olan Harmanören Köyü'nün güneydoğusunda yer alan bir höyüktür. Köyün 1 km. kadar doğusunda, Tavşanlıtepe'nin güney eteklerinde, arkeoloji literatüründe Göndürle Tunç Çağı mezarlığı olarak geçen bir mezarlık bulunmaktadır. Göndürle Höyüğü ise mezarlığın 250-300 metre güneydoğusundadır. Harmanören Köyü yakınlarında ikinci bir höyük daha vardır ve diğeriyle karışmaması için Göndürle I olarak adlandırılmıştır. Esasen mezarlığın Göndürle I Höyüğü'ne ait olduğu kabul edilmektedir. Esas höyük 150 x 100 metre boyutlarındadır.[2]
Kazılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Göndürle I, tüm ovadan rahatlıkla görülen bir yükselti olarak birçok araştırmacının dikkatini çekmiş, Tahsin Özgüç, James Mellaart, David H. French gibi arkeologlar tarafından tanıtılmıştır. Ancak kazılara 1989 yılında, özellikle mezarlık bölgesindeki kaçak kazıların öğrenilmesi üzerine kurtarma kazılarına geçilmiştir. Kazılar, Isparta Müzesi adına 1989, 1991-92 yıllarında yapılmıştır. Daha sonra 1993 yılında itibaren Mehmet Özsait başkanlığındaki kazılara başlanmıştır. Kazı çalışmaları, kazılara ara verildiği 1994[3] yılı sayılmazsa hep mezarlık bölgesinde yürütülmüştür.[2] Höyükte ise İsparta Müzesi tarafından sondaj çalışmaları yapılmıştır.[4]
Tabakalanma
[değiştir | kaynağı değiştir]Höyükte sadece yüzey bulgularına dayanılarak tabakalanmadan söz edilmekte olup, Geç Kalkolitik Çağ'dan MÖ 1. binyıl sonuna kadar kesintisiz süren bir yerleşim öngörülmektedir. Mezarlık alanında ise henüz bir tabakalanma belirlenmiş değildir.[2] Mezarlıktaki küp mezar geleneğinin Erken Tunç Çağı başlarından Orta Tunç Çağı başlarına kadar kullanıldığı belirtilmektedir.[5]
Buluntular
[değiştir | kaynağı değiştir]Ele geçen çanak çömlek buluntusu ağırlıklı olarak gaga ağızlı testilerdir. Mezar küplerinin Erken Tunç Çağı II ve III'e tarihlendiği belirtilmektedir.[2]
Mezarlık alanı tümüyle küp mezarların olduğu yerleşme dışı bir mezarlıktır. Küpler doğu – batı yönelimli olarak gömülmüştür. Çoğunluğunun ağzı doğuya, az bir kısmı güneydoğuya ve kuzeydoğuya bakmaktadır. Ele geçen küçük küplerde ise gömüt armağanları olduğu düşünülmektedir. İçinde ölü olan büyük küplerde benzerlik görülmez. Bu durum, özellikle gömü için üretilmedikleri, normal erzak küpleri oldukları şeklinde yorumlanmıştır.[2]
Gömüler "hocker" biçimine (ana rahmindeki gibi) küplere konulmakta, yanlarına, bazen de küpün dışına gömüt armağanları bırakılmaktadır. Bazıları ikinci defa ölü gömmekte kullanılmıştır. Küplerin ağzı yassı bir taşla ya da çan biçiminde bir çanakla sıkıca örtülmektedir. Küpün etrafı iri taşlar ya da çanak çömlek kırıklarıyla doldurulmakta sonra toprak atılmaktadır. Gömüt armağanları çoğunlukla yivli süslemeleri olan gaga ağızlı testilerdir. Kazı çalışmalarının ilk yıllarında bulunan keman biçimli idol, Antalya / Korkuteli yakınlarındaki yalnız yüzey araştırması yapılmış olan Çaykenarı Höyüğü'nde bulunan idollere benzemektedir. Mehmet Özsait başkanlığındaki kazılarda disk başlı idoller de bulunmuştur. Yuvarlak ya da üçgen başlı, kolsuz, yuvarlak gövdeli idollerdir. Maden buluntular ise kefen iğnesi olarak kullanılmış olması muhtemel topuz ve konik başlı, delikli iğneler, bakır ve tunç bilezikle, arkeoloji literatüründe tıraş bıçağı olarak tanımlanan yassı namlulu iki bıçaktır.[2]
Ele geçen pek çok iskelet ve kemik olmasına karşın cinsiyet ve yaş belirlemede kullanılabilecek iskelet bölümleri, çeşitli nedenlerle kendini gösteren tahribatlar sonucu yapılamamıştır. Öte yandan uzun kemiklerin tümünün kırık olması nedeniyle de boy ölçümleri elde edilememiştir. Diğer yandan bebek ve çocuklar için görece daha iyi sonuçlar elde edilebilmiştir.[6] İskeletleri incelenen birey sayısının dörtte birinde bazı hastalıklar saptanabilmektedir. Bu sayıda kadın bireylerin sayısı, erkek bireylerin sayısının üçte biri kadardır. Bazı bireylerde kemiklerde osteoartrit belirtilerine rastlanmış, erkeklerde fazla olan bu patolojinin ağır işlerde çalışmaktan kaynaklandığı kabul edilmiştir.[7] Çocuk ölümlerinde en sık karşılaşılan yaş aralığı 3-7 yaş olarak saptanmıştır. Çocuk ölümlerinin yarısı bu yaş grubundaki bireylerdir. Diğer yaş grupları içinde 12-16 (ergenlik) yaş grubu ölümleri görece fazladır. Çocuklarla ilgili bu istatistikler, doğumda, doğum öncesinde ve doğumdan kısa bir süre sonra gerçekleşen ölümlerde, mezarlık dışında gömü yapılmış olduğu varsayımını getirmektedir.[8]
Değerlendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Isparta Müzesi arkeologları gömüt armağanlarına bakarak mezarlığı MÖ 2.800 - 2.300 arasına tarihlemektedirler. Disk başlı idoller Troya III, Afyon / Sandıklı Kusura Höyük, Denizli / Çivril Beycesultan Höyüğü, Antalya / Elmalı Karataş - Semayük ve Eskişehir / Seyitgazi Küllüoba Höyüğü buluntularına benzemektedir. Bu tip idoller Erken Tunç Çağı'nın II. evresi başlarından itibaren Batı Anadolu, Akdeniz Bölgesi ve Göller Bölgesi'nde yayılma göstermiştir.[2]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kroki 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Fotoğraf 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ TAY – Yerleşme Ayrıntıları
- ^ a b c d e f g "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2012.
- ^ 18. Kazı Sonuçları Toplantısı, (1996) Cilt 1, Sh.: 457
- ^ "Current Archaeology in Turkey". 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2012.
- ^ Türk Tarih Kurumu[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Songül Alpaslan Roodenberg, Harmanören - Göndürle Höyük Mezarlığı İskeletlerinin Antropolojik Analizi Sh.: 2
- ^ Songül Alpaslan Roodenberg, Sh.: 3
- ^ Songül Alpaslan Roodenberg, Sh.: 3-4