Hankala Muharebesi (1222)
| Hankala Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Moğol istilaları | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Moğol İmparatorluğu |
Deşt-i Kıpçak Çerkesler Çeçenler Alanlar Lezgiler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Subutay Cebe |
Yuri × Daniel Kafkasyalı aşiret liderleri | ||||||
| Güçler | |||||||
| 50.000 | 30.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Neredeyse tüm ordu | 7.000-10.000 | ||||||
Hankala Muharebesi, 1222'de Kıpçaklar ve Kuzey Kafkasyalılardan oluşan birleşik ordu ile Moğol ordusu arasında gerçekleşen ve Moğolların zaferiyle sonuçlanan muharebe. Zaferlerinin ardından Moğollar, kuzeye doğru seferlerine devam etmeden önce Kuzey Kafkasya'yı harap ettiler.[1][2][3][4]
Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]
Moğolların gelişi[değiştir | kaynağı değiştir]
1220'de Cengiz Han, komutanları Subutay ve Cebe'yi "11 ülke ve halka" gitmeleri emrini verdi. Bunların içinde "Kıbçaut" (Kıpçak Türkleri), "Orosut" (Kiev Knezliği), "Serkesut" (Çerkesya), "Asut" (Alanya Krallığı), "Sessut" (Çeçenistan) vardı.[5] Ve böylece Moğol birliklerinin Kafkasya'da ilk ortaya çıkışı, 1220 ile 1222 yılları arasında keşif birliklerinin gelişiydi.[6]
Kuzey Kafkasya yolunda Moğol ordusu Şirvanşahlar'ın başkenti Şemakha'yı yağmaladı. İlerlemeye devam eden Moğollar Derbent'e ulaştı.[3][2][1] Şehri fethedemeyen Moğollar, barış yapma için Derbent hükümdarı ile görüştüler. Lezgiler, 10 yaşlıyı Moğollarla görüşmek için gönderdi. Ancak Moğollar yaşlılardan birini öldürdü ve geri kalanını tehtid ederek onları Kuzey Kafkasya ovalarına götürmeye zorladı.
Lezgi rehberler Moğolları kandırarak Dağıstan ve Çeçenya'nın dağlık bölgelerine götürdüler. Moğollar Kafkas dağlarını geçmeye çalışırken yüzlerce adamını kaybetti ve kuşatma silahlarını terk etmek zorunda kaldı.[3][2][1] Moğollar, İbnü'l-Asirai'ye göre, yol boyunca "kısmen Müslüman ve kısmen kafir olan birçok Lezgin'i soydular ve öldürdüler." Kısa süre sonra Moğollar dağlık Çeçenya'ya ulaştı.[3]
Erken aşamalar[değiştir | kaynağı değiştir]
,_2018_Karcag.jpg)
Dağıstan'dan Çeçenistan'a ulaşmak için moğollar şu rotayı takip ettiler: Kharachoy - Vedeno - Khulkhulau Nehri geçidi - Shali - Grozni.[3] Moğollar, yol boyunca "katliam, soygun ve yıkım" ile yerel halkta korku uyandırdı. İbnü'l Asir'a göre, "kimseye acımadılar, kadınları, erkekleri, bebekleri dövdüler, hamile kadınların rahimlerini yırttılar" Efsanelere göre Çeçenler Moğolları yavaşlatmak için geleneksel savunma yöntemlerini kullandılar. Bu, Kuzey Kafkasyalılara büyük bir kuvvet toplamak ve yaklaşan büyük savaşa hazırlanmak için yeterli zaman verdi.[3] Bu sırada Çerkesler, Çeçenler, Alanlar, Lezgiler ve Kumanlar arasında bir ittifak kuruldu. Kuman Kıpçakları Hazarları ve Volga Bulgarlarını da ikna ettiler. Kuman hanı Köten orduyu kardeşi Yuri ile oğlu Daniel'in emrine verdi.[1]
Ana muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]
Muharebe, günümüz Grozni'sinin güneybatısındaki Hankala geçidinde gerçekleşti. Muharebe 3 bölüme ayrıldı: İlkinde ittifak kesin bir zafer elde edemese de Moğolları geri püskürtmeyi başardı. İlk muharebede her iki taraf da ağır kayıplar verdi. Moğol komutanları bir hileye giriştiler: İkinci muharebe başlamadan önce Moğollar, Kıpçak Türklerinin feodal beylerine elçiler gönderdiler. "Biz ve siz aynı türdeniz ve bunlar değil, bu yüzden onlara yardım etmek için hiçbir sebebiniz yok; bizim inancımız onların inancı gibi değil." Moğollar, Kıpçak beylerini hediyeler vererek ikna ettiler ve bu beyler Kafkasyalıları terk ederek savaş alanından ayrıldılar. Yaralanan Yuri, savaş alanını yakındaki bir ormandan terk etti.[3][4] Kıpçakların savaştan çekilmesinden sonra güç dengesi Moğolların lehine değişti ve Kuzey Kafkasyalılar, sayısal olarak üstün bir düşmanla savaşmak zorunda kaldı:[3] kısa sürede Moğollar zayıf orduya saldırdı ve tamamen yok etti. Rus kronikleri bu sırada Çerkes ordusunun savaşarak tamamen yok edilmesinden bahseder.[3] Sadece Çeçenler düşman hatlarından sıyrılıp savaş alanını terk ederek kurtulmayı başardılar.[3][1][2][4]
Kıpçak Türklerine saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kafkasyalıları mağlup ettikten sonra Moğollar Kıpçaklara tekrar saldırdılar. Bulduklarını öldürdüler ve onlara verdikleri hediyelerin iki katını geri aldılar. Kafkasya'daki Türk yerleşimlerini dağıttılar. "Geri kalanlar, topraklarını terk ederek bataklıklara ve dağların tepelerine kaçtı."[3][2][4]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Güçlendirilmiş Moğol ordusu, Cuci liderliğindeki bir orduyla karşılaştıktan sonra Kırım'a doğru ilerledi ve bunu yaparken Kuzey Kafkasya'yı harap etti. Oraya vardıklarında 1223 baharında Sudak şehrini yağmaladılar. Moğolların ileriki ilerlemes Kalka Nehri Savaşı'na yol açtı. Ancak Moğollar yine muzaffer oldular ve kuzeye yöneldiler. Sonunda Volga Bulagarları tarafından saldırıya uğradılar, sefer sona ermişti.[3][2][4] Savaş Moğollar için bir zaferle sonuçlansa da bölgede kontrol elde etmelerine sebep olmadı.[4] Kafkas direnişi dağlara çekildi ve Moğol istilacılara karşı bir karşı saldırı planlayarak kendilerini yeniden örgütlediler;[7] bir gerilla savaşı yürüttüler.[8][9]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e Gabriel 2006.
- ^ a b c d e f de Hartog 2004.
- ^ a b c d e f g h i j k l Хизриев.
- ^ a b c d e f Ангуни 2013.
- ^ Amin Anguni: Государственность Народа Нохчий page 13
- ^ Козин 1941, s. 188-189.
- ^ Jaimoukha, Amjad. The Chechens. Pages 34-5
- ^ Anchalabze, George. The Vainakhs. Page 24
- ^ "Война черкесов и монголов » Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов)". Адыги .RU - Новости Адыгеи, история, культура и традиции адыгов (черкесов) (Rusça). 4 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2023.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Genghis Khan's Greatest General: Subotai the Valiant (İngilizce). University of Oklahoma Press. 2006. ss. 1-164. ISBN 9780806137346. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Genghis Khan: Conqueror of the World (İngilizce). Bloomsbury Academic. 2004. ss. 1-230. ISBN 9781860649721. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ЧЕЧНЯ В ПЕРИОД ИНОЗЕМНЫХ НАШЕСТВИЙ (XIII-XV вв.) (Rusça). Грозный. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ГОСУДАРСТВЕННОСТЬ НАРОДА НОХЧИЙ (Rusça). Грозный: Бяццара Кхиэташуо (БК). 2013. ss. 1-96. 10 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - Сокровенное сказание Юань Чао Би Ши (Rusça). Издательство Академии наук СССР. 1941. ss. 1-619. 6 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)