Feth-i Bülend
 Feth-i Bülend Ansaldo fabrikasında tamir esnasında | |
| Tarihçe | |
|---|---|
.svg){kind=small} Osmanlı İmparatorluğu
| |
| Adı | Feth-i Bülend |
| İnşa eden | Thames Iron Works, Londra |
| Kızağa konuluşu | Mayıs 1868 |
| Denize indirilişi | 1869 |
| Görevlendirme | 1870 |
| Akıbet | 1912'de Yunan torpido botu tarafından batırıldı |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | Feth-i Bülend sınıfı |
| Deplasman | 2,762 ton |
| Genişlik | 72 m |
| Çekiş | 11,9 m |
| Su çekimi | 5,2 m |
| Kurulu güç | 3.250 ihp (2.420 kW) - 6 kutu tipi kazan |
| İtme gücü | 1 şaft, buhar motoru |
| Hız | 13 knot (24 km/sa; 15 mph) |
| Mürettebat | 16 subay, 153 denizci |
| Silah donanımı |
1870:[1]
1882:[1]
1890:[1]
1907:[1]
1911:[1]
|
| Zırh |
Kemer: 229 mm Kazamat: 229 mm |
Feth-i Bülend (Osmanlı Türkçesi: فتح بلند Anlamı: "Büyük Fetih")[2] 1860'ların sonlarında sınıfının öncü gemisi olan demir zırhlı korvet savaş gemisidir. Osmanlı Donanması için İngiliz Thames Iron Works'ten sipariş edildi ve 1868'de inşasına başlandı, 1869'da denize indirildi ve 1870'te hizmete girdi. Dört 229 mm topu vardı, tek pervaneyi çeviren bileşik buhar motoru ile 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaşabilmekteydi.
Feth-i Bülend, 1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında görev alarak Rus vapuru Vesta'yla sonuçsuz bir çatışmada yer aldı. Osmanlı filosu sonraki yirmi yılın büyük bir kısmında hizmet dışında kaldı, Feth-i Bülend bu dönemde hiçbir faaliyette yer almadı. 1890'da modernize edilmiş olmasına rağmen 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında aktif hizmet için hâlâ hazır değildi. Bu nedenle 1903 ve 1907 yılları arasında Almanya'da yoğun bir şekilde yeniden modernize edildi. 1912'de Birinci Balkan Savaşı'nın başlangıcında gemi Selanik'te konuşlanmıştı; geminin silahları sökülerek liman tahkimatını güçlendirmek için kullanılmıştı. 31 Ekim gecesi bir Yunan torpido botu limana girerek Feth-i Bülend'i batırdı ve yedi mürettebatının ölümüne sebep oldu.
Tasarım
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
Feth-i Bülend; dikmeler arası 72,01 m uzunluğunda, 11,99 m genişliğindeydi ve 5,51 m su çekiminde sahipti. Gövde demir ile inşa edilmişti ve normal yükte 2.762 metrik ton deplasmanı vardı. Mürettebatı 16 subay ve 153 denizciden oluşuyordu.[3][1]
Gemi gücünü tek pervaneyi çeviren yatay bileşik buharlı motordan alıyordu. Buhar, gemi ortasındaki tek bacayı kullanan altı adet kömür yakıtlı kutu kazan tarafından sağlanıyordu. İnşa edildiği haliyle motorun ürettiği 3.250 beygir gücü (2.420 kW) gemiyi 13 deniz mili (24 km/sa) hıza ulaştırabiliyordu; ancak 1877'de gemi sadece 10 deniz mili (19 km/sa) hıza ulaşabilmekteydi. Yıllarca süren kötü bakım sonucu geminin hızı 1892'de 8 deniz miline (15 km/sa) düşmüştü. Feth-i Bülend 600 metrik ton kömür taşıyabiliyordu, ilave bir yelken teçhizatı da vardı.[3][1]
Gemi, orta kısımda her iki yanda ikişer adet kazamata monte edilmiş dört adet namludan dolumlu 229 mm Armstrong top taşımaktaydı. Silahların konumu, her şartta iki topun doğrudan ileri veya her bir yana direkt olarak ateş etmesine izin veriyordu. Kazamatlar kalın zırh korumasına sahipti, top bataryası 222 mm'lik demir zırha sahipti. Kazamatların üst kısmında ise 150 mm'lik daha ince bir zırh vardı. Gövdede su hattının 60 cm üstüne ve 120 cm altına uzanan tam bir zırhlı kemer vardı. Su üstü kısımda zırh 222 mm, su altında ise 150 mm kalınlığındaydı.[3][1]
Hizmet geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Feth-i Bülend, 1867'de Blackwall Yard, Londra'daki Thames Iron Works'ten sipariş edildi. Mayıs 1868'de inşasına başlandı, 1869'da denize indirildi ve 1870'te deniz denemelerine başlamasının ardından aynı yıl Osmanlı donanmasında hizmete girdi.[1] Sonrasında İngiltere ve Fransa'da inşa edilen diğer zırhlılar Girit'e gönderilerek 1866-1869 arasındaki Girit İsyanı'nın sonrasında adanın stabilize edilmesinde yardımcı oldular. Bu dönemde Hobart Paşa yönetimindeki Osmanlı filosu, tercüme edilen İngiliz talimat kılavuzlarını okumaktan ibaret sınırlı eğitim ile büyük ölçüde pasif kaldı.[4]
Rus-Türk Savaşı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Feth-i Bülend 1877-1878 Rus-Türk Savaşı sırasında Karadeniz'de Bozcaadalı Hasan Hüsnü Paşa'nın filosuna dahil edildi ve ağırlıklı olarak Batum'da üslenerek önemli hizmet gördü. Filo Muin-i Zafer, Necm-i Şevket, Feth-i Bülend, Mukaddeme-i Hayr, Avnillah ve İclaliye'den oluşuyordu.[5] 14-16 Mayıs 1877'de Rus mevzilerinin bombardımanına ve Sohum çıkarması sonucunda anılan Karadeniz limanının ele geçirilmesine katıldı. 23 Temmuz'da Rus silahlı vapur Vesta'yla sonuçsuz bir çatışmaya girdi. Dumandan ve kazanlardan kaçan buhardan dolayı kötü görüş şartları, gemileri hafif hasar ve az kayıpla çatışmadan ayrılmaya zorladı. 31 Temmuz günü Feth-i Bülend ve kardeş gemisi Mukaddeme-i Hayr, buharlı fırkateyn Mubir-i Sürur ve diğer bazı gemiler, Tuna üzerinden Varna geneline beklenen Rus saldırısına karşı savunmak üzere kara birliklerini Soçi'den Trabzon'a getirmek üzere yola çıktılar.[5]
Osmanlı filosu daha sonra büyük ölçüde pasif kaldığı Batum'a döndü. 25 Ağustos'ta bir devriye sırasında Feth-i Bülend, Rus yatı Livadia ile karşılaştı ancak Rus gemisi Feth-i Bülend'in etkili menziline yaklaşmadan kaçtı.[5] 1878'deki Osmanlı yenilgisinin ardından gemi İstanbul'da kızağa çekildi.[1] Filo, Haliç'te yirmi yıl boyunca hareketsiz kaldı ancak Feth-i Bülend, 1890'da Tersâne-i Âmire'de yeniden donatıldı. Bu tamir sırasında gemiye bir çift 87 mm Krupp top, iki 63 mm top, iki 37 mm top silahlar ve bir 25,4 mm Nordenfelt topu da dahil olmak üzere birkaç küçük top monte edildi. Şubat 1897'de Osmanlı-Yunan Savaşı'nın başlangıcında Osmanlılar tüm filoyu teftiş ettiğinde Feth-i Bülend dahil neredeyse tüm gemileri Yunan donanmasına karşı mücadelede tamamen uygunsuz olarak değerlendirdi.[6]
Daha sonraki faaliyetleri
[değiştir | kaynağı değiştir]1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'nın sona ermesinin ardından hükûmet, bir donanma yeniden yapılanma programı başlatmaya karar verdi. İlk aşama Feth-i Bülend de dahil olmak üzere eski zırhlı savaş gemilerini modernize etmekti. Osmanlılar birkaç yabancı tersane ile temasa geçti; başlangıçta Krupp'un Germaniawerft tersanesi 11 Ağustos 1900'de Feth-i Bülend'i yeniden inşa etme sözleşmesini aldı ancak Aralık 1902'de Osmanlılar gemiyi yeniden inşa etmek için Cenova'daki Armstrong - Ansaldo ile bir anlaşmaya vardı.[7] Çalışma 1903 ve 1907 yılları arasında gerçekleştirildi. Geminin kazanları Tersâne-i Âmire tarafından üretilen ve hızı 9 deniz miline (17 km/sa) çıkaran bir çift su borulu kazanla değiştirildi. Silahlar tamamen değiştirilerek Krupp tarafından üretilen yeni, hızlı ateş eden toplar monte edildi. Dört 15 cm SK L/40 top kazamatlara, altı 75 mm ve altı 57 mm top ise üst güverteye monte edildi.[1]
1911-1912 Trablusgarp Savaşı'nın başlangıcında Feth-i Bülend ihtiyat kuvvetine atandı ve çatışma sırasında hiçbir görev almadı.[8] Bunun yerine dört 15 cm top, dört 75 mm top ve dört 57 mm top da dahil olmak üzere silahlarının çoğu gemiden söküldü ve Selanik limanının savunmasını desteklemek için kullanıldı. Sökülen bu topların mürettebatı, gemi mürettebatından 90 bahriyeliyle sağlanmıştı. Geminin kendisi kışla gemisine dönüştürüldü. 18 Ekim 1912'de Birinci Balkan Savaşı'nın başladığı sırada geminin komutanı, deniz garnizon komutanı olarak da görev yapan Binbaşı Aziz Mahmud Bey'di.[9] 31 Ekim 1912 gecesi 11 numaralı Yunan torpido botu gece 22.20'de kıyı bataryaları ve ışıldaklardan kaçarak mayın tarlalarından geçti ve saat 23.30'da Feth-i Bülend'e karşı üç torpido fırlattı. Bir torpido gemiyi ıskalayarak iskeleye isabet etti, iki torpido ise gemiye isabet ederek alabora olmasına ve batmasına neden oldu. Gemi imamı da dahil olmak üzere mürettebatının yedisi batan gemide ölürken, Yunan gemisi çatışmaya girmeden aynı yoldan limanı terk etti.[10]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c d e f g h i j k Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 138.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 198.
- ^ a b c Gardiner 1979, s. 390.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 3, 5.
- ^ a b c Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 6.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 8-9.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, ss. 11-12.
- ^ Beehler 1913, s. 12.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 19.
- ^ Langensiepen & Güleryüz 1995, s. 20.
- Genel
- Beehler, William Henry (1913). The History of the Italian-Turkish War: September 29, 1911, to October 18, 1912. Annapolis: United States Naval Institute. OCLC 1408563. 16 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2020.
- Gardiner, Robert, (Ed.) (1979). Conway's All the World's Fighting Ships: 1860–1905. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 0-85177-133-5.
- Langensiepen, Bernd; Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-610-1.
- Silverstone, Paul H. (1984). Directory of the World's Capital Ships. New York: Hippocrene Books. ISBN 0-88254-979-0.
