Fay bloğu

Doğrultu atımlı bir fay boyunca bloklar arasındaki yatay hareket

Fay blokları, yerkabuğundaki tektonik ve yerel gerilmeler tarafından oluşturulan, bazen yüzlerce kilometre uzunluğundaki çok büyük kaya bloklarıdır. Ana kayanın geniş alanları faylarla bloklara bölünmüştür. Bloklar görece düzgün litoloji ile karakterize edilir. Bu fay bloklarının en büyüğü kabuk blokları olarak adlandırılır. Tektonik plakalardan kopan büyük kabuk bloklarına terran denir.^[1] Litosferin tam kalınlığı olan bu terranlara mikroplaka denir. Kıta büyüklüğündeki bloklara çeşitli şekillerde mikro kıtalar, kıta şeritleri, H-blokları, genişlemeli alloktonlar ve dış yükseklikler denir.^[2]

Gerilmelerin çoğu hareketli plakaların tektonik etkinliğiyle ilgili olduğundan, bloklar arasındaki hareketin çoğu yataydır, yani doğrultu atımlı faylarla Dünya'nın kabuğuna paraleldir. Ancak blokların düşey hareketi çok daha dramatik sonuçlar doğurur. Yer şekilleri (dağlar, tepeler, sırtlar, göller, vadiler, vb) bazen fayların büyük bir düşey yer değiştirmesi olduğunda oluşur. Bitişik yükseltilmiş bloklar (horstlar) ve aşağı düşen bloklar (grabenler) yüksek yamaçlar oluşturabilir. Genellikle bu blokların hareketine, o noktada kabuğun sıkışması veya gerilmesi nedeniyle eğilme eşlik eder.

Fay bloğu dağları[değiştir | kaynağı değiştir]

Fay bloğu dağları genellikle genişleme tektoniğinin bir göstergesi olan riftleşmeden kaynaklanır. Bunlar küçük olabilir veya Doğu Afrika Rift bölgesi gibi geniş yarık vadi sistemleri oluşturabilir. Kaliforniya'daki Ölüm Vadisi daha küçük bir örnektir. İki ana tip blok dağ vardır; iki fay arasındaki yükseltilmiş bloklar ve temel olarak bir fay tarafından kontrol edilen eğimli bloklar.

Yükseltilmiş tip blok dağların, her iki taraftaki sarplıkları açığa çıkaran iki dik kenarı vardır ve Yukarı Ren vadisi, iki horst arasındaki bir graben - Vosges dağları (Fransa'da) ve Kara Orman (Almanya'da) ve ayrıca Bulgaristan, Güneydoğu Avrupa'daki Rila - Rodope Masifi, Belasitsa (doğrusal horst), Rila dağı (tonozlu kubbeli horst) ve Pirin dağı - Struma ve Mesta'nın karmaşık graben vadileri arasında yer alan büyük bir antiklinal oluşturan bir horst dahil Avrupa'nın çeşitli bölgelerinde görülen horst ve graben alanlarına yol açarlar.^[3]^[4]^[5]

Eğimli tip blok dağların bir tarafı hafif eğimli, diğer tarafı ise açıkta bir uçurum ile diktir ve Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki Basin and Range bölgesinde yaygındır.

Bir graben örneği, Hindistan'daki Vindhya ve Satpura horstları arasındaki Narmada nehrinin havzasıdır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Orojenez

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ A crustal block may or may not also comprise a tectonostratigraphic terrane that has a specific geologic definition. Bulter, Robert F. (1992) "Chapter 11: Applications to Regional Tectonics" Paleomagnetism: Magnetic Domains to Geologic Terranes Blackwell, pp. 205–223, page 205, archived here by Internet Archive on 26 October 2004
^ Péron-Pinvidic (2010). "From microcontinents to extensional allochthons: witnesses of how continents rift and break apart?". Petroleum Geoscience. 16 (3): 189. doi:10.1144/1354-079309-903.
^ [Geographic Dictionary of Bulgaria] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). Sofya: Наука и култура (Nauka i kultura). 1980. s. 368.
^ [Pirin National Park. Management Plan] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). и колектив. Sofya: Ministry of Environment and Water, Bulgarian Foundation "Biodiversity". 2004. s. 53.
^ [Topics on Physical and Social-Economic Geography of Bulgaria] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). Sofya: Ciela. 2004. ss. 128-129. ISBN 954-649-717-7.

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Plummer, Charles, David McGeary ve Diane Carlson. Fiziksel Jeoloji 8. baskı. McGraw-Hill, Boston, 1999.
Monroe, James S. ve Reed Wicander. Değişen Dünya: Jeoloji ve Evrimi Keşfetmek. 2. eğitim Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1997.0-314-09577-2 ISBN 0-314-09577-2 (s. 234,-8)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Fay Bloğu Dağları 13 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Günümüzün Evreni

[1] A crustal block may or may not also comprise a tectonostratigraphic terrane that has a specific geologic definition. Bulter, Robert F. (1992) "Chapter 11: Applications to Regional Tectonics" Paleomagnetism: Magnetic Domains to Geologic Terranes Blackwell, pp. 205–223, page 205, archived here by Internet Archive on 26 October 2004

[2] Péron-Pinvidic (2010). "From microcontinents to extensional allochthons: witnesses of how continents rift and break apart?". Petroleum Geoscience. 16 (3): 189. doi:10.1144/1354-079309-903.

[Geographic_Dictionary_of_Bulgaria_368-3] [Geographic Dictionary of Bulgaria] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). Sofya: Наука и култура (Nauka i kultura). 1980. s. 368.

[dimitrova53-4] [Pirin National Park. Management Plan] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). и колектив. Sofya: Ministry of Environment and Water, Bulgarian Foundation "Biodiversity". 2004. s. 53.

[5] [Topics on Physical and Social-Economic Geography of Bulgaria] |çeviri-başlık= kullanmak için |başlık= gerekiyor (yardım) (Bulgarca). Sofya: Ciela. 2004. ss. 128-129. ISBN 954-649-717-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]