Entomologia Carniolica
Entomologia Carniolica exhibens insecta Carnioliae indigena et distributa in ordines, genera, species, varietates, 1763 yılında Viyana'da yayımlanan Giovanni Antonio Scopoli tarafından kaleme alınmış, sınıflandırma bilimine ait bir eserdir. Yüzlerce yeni tür tanımlanmıştır. Entomologia Carniolica aynı zamanda türlerin biyolojisi üzerine gözlemler de içermekte olup, arı kraliçelerinin kovan dışında çiftleşmesine dair ilk basılı kaydı barındırmaktadır.[1]
Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]
Önceki isimler olan Carl Linnaeus ve Johan Christian Fabricius sırasıyla böceklerin kanat yapısını ve ağız parçalarını sınıflandırmanın temel yolu olarak kullanırken, Scopoli daha bütünsel bir yaklaşımı tercih etti.[2]
Scopoli, o zamanlar birçok eklembacaklıyı içeren "böcek" terimi (o dönemde tüm eklembacaklılar için kullanılan bir terim) ile 1153 türü yedi takıma ayırarak tanımlamıştır.[3]
- Coleoptera (böcekler ve ortopteroid böcekler) - türler 1-329
- Proboscidea (= Hemiptera) – tür 330–418
- Lepidoptera - türler 419–676
- Neuroptera - türler 677–712
- Aculeata (= Hymenoptera) – türler 713–838
- Halterata (= Diptera) – türler 839–1024
- Pedestria (gümüş balıkları, pireler, akarlar, eklembacaklılar, kabuklular ve çok bacaklılar dahil olmak üzere çeşitli kanatsız hayvanlar) - türler 1025–1153
Taksonlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Entomologia Carniolica'da tanımlanan hayvanlar, o zamanlar Avusturya-Macaristan İmparatorluğu kontrolünde olan bir bölge olan Carniola Dükü'nde (ayrıca Krain olarak da adlandırılır) bulundu. Günümüzde ise Slovenya'nın batı kısmını oluşturmaktadır.[2][4]
Scopoli, her tür için daha önce yayınlanmış çizimlere ve binominal adlara referanslar verdi. 1763 yılına kadar binominal nomenklatür kullanan çok az sayıda çalışma yayınlanmıştı; Scopoli tarafından atıfta bulunulanlar arasında Carl Linnaeus'un Systema Naturae'nin 10. baskısı (1758) ve Fauna Suecica (1761) ile Nikolaus Poda von Neuhaus'un Insecta Musei Graecensis (1761) adlı çalışmaları yer almaktadır.[3] Entomologia Carniolica'da Scopoli tarafından listelenen türlerin yarısından fazlası yeni olarak tanımlanmıştır. Bunlar şunları içerir:
- 15. Scarabæus eremita, şimdi Osmoderma eremita
- 65. Curculio piger, şimdi Cleonus piger
- 97. Curculio glaucus, şimdi Phyllobius glaucus
- 112. Attelabus lilii, şimdi Lilioceris lilii
- 124. Cantharis fulva, şimdi Rhagonycha fulva
- 146. Cantharis nobilis, şimdi Oedemera nobilis
- 199. Buprestis salicina, şimdi Smaragdina salicina
- 264. Carabus catenulatus
- 408. Aphis fabae
- 428. Papilio fagi, şimdi Hipparchia fagi
- 510. Phalaena fulminea, şimdi Catocala fulminea
- 525. Phalaena rubiginosa, şimdi Conistra rubiginosa
- 526. Phalaena clavipalpis, şimdi Paradrina clavipalpis
- 527. Phalaena deceptoria, şimdi Deltote deceptoria
- 532. Phalaena nebulata, şimdi Euchoeca nebulata
- 535. Phalaena fimbrialis, şimdi Thalera fimbrialis
- 537. Phalaena punctinalis, şimdi Hypomecis punctinalis
- 540. Phalaena lineata, şimdi Siona lineata
- 542. Phalaena exanthemata, şimdi Cabera exanthemata
- 545. Phalaena ornata, şimdi Scopula ornata
- 546. Phalaena sylvata, şimdi Abraxas sylvata
- 549. Phalaena glaucata, şimdi Cilix glaucata
- 551. Phalaena chlorosata, şimdi Petrophora chlorosata
- 561. Phalaena moeniata, şimdi Scotopteryx moeniata
- 565. Phalaena aurata, şimdi Pyrausta aurata
- 567. Phalaena ochrata, şimdi Idaea ochrata
- 571. Phalaena alpinata, şimdi Glacies alpinata
- 572. Phalaena murinata, şimdi Minoa murinata
- 575. Phalaena laevigata, şimdi Idaea laevigata
- 576. Phalaena inquinata, şimdi Idaea inquinata
- 577. Phalaena tenebrata, şimdi Panemeria tenebrata
- 579. Phalaena despicata, şimdi Pyrausta despicata
- 580. Phalaena nigrata, şimdi Pyrausta nigrata
- 583. Phalaena podana, şimdi Archips podana
- 591. Phalaena rufana, şimdi Celypha rufana
- 595. Phalaena montana, şimdi Macrophya montana
- 599. Phalaena formosana, şimdi Enarmonia formosana
- 600. Phalaena rivulana, şimdi Celypha rivulana
- 607. Phalaena anthracinalis, şimdi Euplocamus anthracinalis
- 609. Phalaena citrinalis, şimdi Hypercallia citrinalis
- 610. Phalaena trabealis, şimdi Emmelia trabealis
- 612. Phalaena lunalis, şimdi Zanclognatha lunalis
- 614. Phalaena extimalis, şimdi Evergestis extimalis
- 615. Phalaena sericealis, şimdi Rivula sericealis
- 616. Phalaena ruralis, şimdi Pleuroptya ruralis
- 618. Phalaena nemoralis, şimdi Agrotera nemoralis
- 620. Phalaena perlella, şimdi Crambus perlella
- 627. Phalaena craterella, şimdi Chrysocrambus craterellus
- 628. Phalaena chrysonuchella, şimdi Thisanotia chrysonuchella
- 636. Phalaena palliatella, şimdi Eilema palliatella
- 638. Phalaena forficella, şimdi Harpella forficella
- 643. Phalaena mucronella, şimdi Ypsolopha mucronella
- 649. Phalaena rufimitrella, şimdi Cauchas rufimitrella
- 654. Phalaena scalella, şimdi Pseudotelphusa scalella
- 660. Phalaena aruncella, şimdi Micropterix aruncella
- 661. Phalaena alchimiella, şimdi Caloptilia alchimiella
- 662. Phalaena aureatella, şimdi Micropterix aureatella
- 673. Phalaena bipunctidactyla, şimdi Stenoptilia bipunctidactyla
- 734. Tenthredo ribesii, şimdi Nematus ribesii
- 819. Apis pascuorum, şimdi Bombus pascuorum
- 833. Formica vaga, şimdi Camponotus vagus
- 870. Musca maculata, şimdi Graphomya maculata
- 876. Musca tuguriorum, şimdi Phaonia tuguriorum
- 880. Musca angelicae, şimdi Phaonia angelicae
- 954. Conops pertinax, şimdi Eristalis pertinax
- 962. Conops cuprea, şimdi Ferdinandea cuprea
- 967. Conops aeneus, şimdi Eristalinus aeneus
- 1134. Oniscus muscorum, şimdi Philoscia muscorum
Yayınlanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Entomologia Carniolica, 1763 yılında Viyana'da Johann Thomas von Trattner tarafından yayımlanmıştır. Yayınlanmak üzere kırk üç adet resim hazırlanmış olsa da, bunlar hiçbir zaman satışa sunulmamış ve Entomologia Carniolica'nın sadece birkaç kopyasında bu resimler yer almaktadır.[2][5] Resimler, Aphis cinsi (396-410 türleri) hariç, 1-815 arasındaki türleri göstermektedir.[5]
Entomologia Carniolica uluslararası birimler standartlaştırılmadan çok önce yayınlandığı için Scopoli, okuyucuların ölçümlerini anlamalarına yardımcı olmak için her biri on iki çizgiye bölünmüş üç Paris inçlik basılı bir ölçek eklemiştir. Ona göre bir inç yaklaşık olarak 26,5 milimetre uzunluğunda olup, her çizgiyi yaklaşık olarak 2,2 mm yapmaktadır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Jurak, Gregor; Kovač, Marjeta; Starc, Gregor; Strel, Janko (31 Aralık 2014). "Support of Science for Political Decisions about Physical Education in Slovenia". Sportlogia. 10 (2): 55-64. doi:10.5550/sgia.141002.en.002j. ISSN 1986-6089.
- ^ a b c d Damkaer, David M. (2002). The copepodologist's cabinet. 1: Aristotle to Alexander von Nordmann (330 B.C. to A.D. 1832). Memoirs of the American Philosophical Society. Philadelphia, Pa: American Philosophical Society. ISBN 978-0-87169-240-5.
- ^ a b Scopoli, Giovanni Antonio (1763). Entomologica Carniolica exhibens insecta Carnioliae indigena et distributa in ordines, genera, species, varietates methodo Linnaeana /. Vindobonae :: Trattner,.
- ^ Linnavuori, Rauno; Modarres, Mehdi (1 Aralık 1999). "Studies on the Heteroptera of the Khorasan province in N. E. Iran. II. Cimicomorpha: Miridae". Entomologica Fennica. 10 (4): 215-231. doi:10.33338/ef.84025. ISSN 2489-4966.
- ^ a b Higgins, L. G. (Kasım 1963). "ENTOMOLOGIA CARNIOLICA : J. A. SCOPOLI, 1763". Journal of the Society for the Bibliography of Natural History (İngilizce). 4 (Part_3): 167-169. doi:10.3366/jsbnh.1963.4.Part_3.167. ISSN 0037-9778.