Elizabeth Fulhame

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Elizabeth Fulhame
Fulhame'nin tek eseri, An Essay On Combustion with a View to a New Art of Dying and Painting, wherein the Phlogistic and Antiphlogistic Hypotheses are Proved Erroneous'un ilk sayfası
Doğum Birleşik Krallık
ÖdüllerHonorary member of the Philadelphia Chemical Society
Kariyeri
DalıKimya

Elizabeth Fulhame (İngiltere), kataliz kavramını icat eden ve fotoredüksiyonu keşfeden ilk İngiliz kimyagerdir. Fulhame, "modern kimyanın ilk solo kadın araştırmacısı" olarak tanımlanır.[1][2]

Yalnızca bir metin yayınlamasına rağmen, 1794 tarihli An Essay On Combustion with a View to a New Art of Dying and Painting, wherein the Phlogistic and Antiphlogistic Hypotheses are Proved Erroneous (Yeni Bir Ölme ve Resim Sanatına Bakış Açısıyla Yanma Üzerine Bir Deneme) adlı kitabında katalizi uzun uzadıya bir süreç olarak tanımlıyor; burada filojiston teorisi ve Antiflojistik hipotezlerin hatalı olduğu kanıtlanıyor. Kitap, yükseltgenme-indirgeme reaksiyonları ile ilgili deneylerini ve hem Flojistyenler hem de Antiflojistlerle aynı fikirde olmadığı flojiston teorisine ilişkin çıkardığı sonuçları özenli ayrıntılarla anlatıyor.[3]

Kitap 1798'de Augustin Gottfried Ludwig Lentin tarafından Versuche über die Wiederherstellung der Metalle durch Wasserstoffgas adıyla Almancaya çevrildi. Fulhame'nin kitabı, 1810'da Amerika Birleşik Devletleri'nde yayınlandı ve büyük beğeni topladı.[4] Aynı yıl Fulhame, Philadelphia Kimya Derneği'nin onursal üyesi oldu.[5][6] Thomas P. Smith, Fulhame'nin çalışmasını alkışlayarak şunları söyledi: "Mrs. Fulhame şimdi kimyaya o kadar cesur iddialarda bulundu ki, artık cinsiyetin de bu bilime katılma ayrıcalığını inkar edemeyiz." [1]

Kişisel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Elizabeth Fulhame, kitabını "Miss Fulhame" olarak değil, evli adı altında "Bayan Fulhame" olarak yayınlamıştır. Elizabeth, Edinburgh Üniversitesi'ne gitmiş ve Andrew Duncan'ın (1744-1828) öğrencisi olarak lohusalık ateşi üzerine çalışmış İrlanda doğumlu bir doktor olan Thomas Fulhame ile evliydi.[7][8] Dr. Thomas Fulhame, 1784-1800 yılları arasında Edinburgh rehberlerinde listelenmiştir. Adı birçok caddeye ve sokağa verilmiştir (1784'te Bristo Meydanı, 1794'te Bristo Caddesi, 9 Society 1799'da, Brown's Square 1800'de).[9][10][11][12] Bazıları Elizabeth'in İskoç olduğuna inanmaktadır,[13] ancak bunun kanıtı kocasının Edinburgh'da eğitim görmüş olmasından biraz daha fazlası gibi görünmektedir - bu temelde Charles Darwin'in karısı Emma'nın İskoç olduğu iddia edilebilir ve o açıkça öyleydi.Sir Benjamin Thompson ondan "usta ve canlı Bayan Wendy Fulhame" olarak bahsetti. Ancak bu görüş onun kitabının üslubunu yansıtıyor olabilir.[14]

Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yanma ile ilgili bir makale : with a view to a new art of dying and painting.Burada flojistik ve antiflojistik hipotezlerin hatalı olduğu kanıtlandı, 1794

Bayan Fulhame'in çalışmaları, ışığın etkisi altında kumaşları ağır metallerle boyamanın yolunu bulma merakıyla başladı. Başlangıçta çalışmasına An Essay on the Art of making Cloths of Gold, Silver, and other Metals, by chymical processes (Altın, Gümüş ve Diğer Metallerden Kumaşları Kimyasal Süreçlerle Yapma Sanatı Üzerine Bir Deneme) adını vermeyi düşündü, ancak "teknolojinin kusurlu durumunu" göz önünde bulundurarak deneylerinin daha geniş sonuçlarını yansıtan bir başlık seçmeye karar verdi[15] :viii-ix

"Altın, gümüş ve diğer metallerden kimyasal işlemlerle kumaş boyama olasılığı 1780 yılında aklıma geldi: Doktor Fulhame ve bazı arkadaşlarına bahsettiğim proje imkansız görülüyordu. Ancak bir süre sonra bu fikri bir dereceye kadar deneylerle hayata geçirmenin mutluluğunu yaşadım."[15]:iii

— Elizabeth Fulhame

Görünüşe göre Fulhame, 1793'te Sir Joseph Priestley ile tanışması sonucunda 14 yıllık araştırmasının bir kaydını yayınlamaya teşvik edilmişti.[16] Kendisi çeşitli durumlardaki (sulu çözelti, kuru durum ve bazen eter veya alkol çözeltisi) metalik tuzların deneysel indirgenmesini, bunları çeşitli indirgeyici ajanların etkisine maruz bırakarak inceledi.[17] Fulhame'nin incelediği metal tuzları arasında altın, gümüş, platin, cıva, bakır ve kalay vardır. İndirgeyici maddeler olarak ise hidrojen gazı, fosfor, potasyum sülfat, hidrojen sülfit, fosfin, odun kömürü ve ışıkla deneyler yaptı. Ve bunların sonucunda metal tuzlarının saf metallere indirgenebileceği bir dizi kimyasal reaksiyon keşfetti.[1] Geoffrey Rayner-Canham (1944 doğumlu kimyager), Fulhame'nin kimyaya yaptığı en önemli katkının, metallerin yüksek sıcaklıklarda eritmeye alternatif olarak oda sıcaklığında sulu kimyasal indirgeme yoluyla işlenebileceğinin keşfi olduğunu düşünüyor.[1]

Elizabet Fulhame'nin Kataliz üzerine teorik çalışması, Jöns Jakob Berzelius ve Eduard Buchner'den önce gelen "kimya tarihinde büyük bir adım" olarak görülür.[18] Pek çok oksidasyon reaksiyonunun yalnızca suyun varlığında meydana geldiğini, doğrudan su içerdiğini, suyun yeniden üretildiğini ve reaksiyonun sonunda bunların hepsinin tespit edilebildiğini önerdi ve deney yoluyla da kanıtladı. Ayrıca, bu reaksiyonlar için "tanınabilir derecede modern mekanizmalar" [18] önerdi ve Fulhame, bunu yapan ilk bilim insanı olabilir. Onun tanımladığı şekliyle oksijenin rolü, zamanın diğer teorilerinden önemli ölçüde farklıdır. Deneylerine dayanarak, Antoine Lavoisier'in bazı sonuçlarının yanı sıra eleştirdiği flojiston teorisyenleriyle de aynı fikirde değildi.[1][19] Araştırmaları Jöns Jakob Berzelius'un çalışmalarının öncüsü olarak kabul görebilir ancak Fulhame, araştırma ve deneylerinde ağır metallerden ziyade özellikle suya odaklanmıştır.

Ayrıca, Fulhame'nin 1905'te gümüş kimyası üzerine çalışması,[20] Josef Maria Eder (Avusturyalı fotoğraf kimyacısı) ve Schaaf,[21] tarafından fotoğrafçılığın doğuşunda ve erken tarihinde bir dönüm noktası olarak görülmektedir.[22][23] Fulhame'in ışığa duyarlı kimyasalların (gümüş tuzları) kumaş üzerindeki rolü üzerine çalışması, Thomas Wedgwood'un (İngiliz fotoğrafçı ve mucit) 1801'deki ünlü fotogram denemelerinden bile öncesine dayanmaktadır. Ancak Fulhame, Wedgwood'un yaptığı gibi "görüntüler" veya temsili gölge baskıları yapmaya çalışmadı, ancak ışık kullanarak fotoredüksiyonla uğraşmıştı.[24]

Yayınları ile ilgili[değiştir | kaynağı değiştir]

Fulhame'nin kitabının Almanya ve Amerika'da yeniden yayınlanmasının yanı sıra, deneyleri bir Fransız dergisinde[2] ve birkaç İngiliz dergisinde incelendi ve Sir Benjamin Thompson ve Sir John Herschel tarafından olumlu yorumlar yapıldı.[16]

Kitabının Amerikalı editörü tarafından 1810'da yapılan girişe göre, Fulhame'nin çalışmaları olabileceğinden veya olması gerektiğinden daha az biliniyordu ve şunu eklemişti: "Bilimin gururu, bir kadından eğitim alma fikrine isyan etti".[4][25][26]

Fulhame, eserine yazdığı önsözde şunu söylüyor:

"Ancak kınama belki de kaçınılmazdır: Çünkü bazıları o kadar cahildir ki, somurturlar, sessizleşirler ve ne şekilde görünürse görünsün, öğrenmeye ve bilgiye benzeyen herhangi bir şey karşısında dehşetten ürperirler; ve hayalet, bir kadın şeklinde ortaya çıksa, çektikleri acılar gerçekten iç karartıcıdır."

Böyle tanımladığı bir tepkinin, kendisinin "bilimde diktatör" olarak tanımladığı saygın konumlarda bulunan bazı kişiler arasında özellikle şiddetli olduğunu söylemektedir.[15]

Fulhame, "intihal" edilmemek için ilk etapta metalli su kullanarak indirgeme deneylerini bir kitapta yayınlamıştır. Ayrıca kitabının, bilimsel araştırmalar yapan "geleceğin denizcileri (örneğin kadınlar) için bir yol gösterici" olarak hizmet edebileceğini de belirtmektedir. Antoine Lavoisier, kitabının yayınlanmasından altı ay önce idam edildi ve bu nedenle teorisine yanıt verememiştir. İrlandalı kimyager William Higgins, demirin paslanmasında suyun katılımıyla ilgili çalışmasını Fulhame'nin göz ardı ettiğinden şikayet etti, ancak cömertçe şu sonuca vardı: "Kitabını büyük bir zevkle okudum ve onun övgüye değer örneğinin diğer cinsiyetler tarafından da takip edilmesini yürekten diliyorum."[1] :31[4]

Fulhame'in çalışmaları 19. yüzyılın sonlarında büyük ölçüde unutulmuştu ancak JW Mellor tarafından yeniden keşfedilmiştir.[27] Fulhame 20. yüzyılda Physics Today'de "reaksiyon koşullarını sistematik olarak" değiştiren", "tüm reaksiyon sınıfını genelleştiren metallerin indirgenmesinde suyun iyonik formuna ayrıştığı, ara reaksiyon adımlarını kolaylaştırdığı ve metal indirgemesinin sonunda yeniden üretildiği" durumlarını ilk öneren ve bir açıklama sunan ilk kişi olarak kaydedilmiştir.[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f Rayner-Canham, Marelene; Rayner-Canham, Geoffrey (2001). Women in chemistry : their changing roles from alchemical times to the mid-twentieth century. Philadelphia: Chemical Heritage Foundation. ss. 28-31. ISBN 978-0941901277. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  2. ^ a b c "The mysterious case of Elizabeth Fulhame, a chemist and true pioneer of science". The National (İngilizce). 31 Ocak 2023. 6 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2023. 
  3. ^ The encyclopedia of Romantic literature. Chichester, West Sussex [England]: Wiley-Blackwell. 2012. ISBN 9781405188104. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  4. ^ a b c Ogilvie, Marilyn Bailey (1986). Women in Science: Antiquity through the Nineteenth Century. 4th print. Cambridge, Mass.: MIT Press. ss. 28-31. ISBN 978-0-262-65038-0. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2023. 
  5. ^ "Celebrating Scottish women of science". National Library of Scotland. 15 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2017. . National Library of Scotland. Archived from the original 15 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on 15 July 2017. Retrieved 20 June 2017.
  6. ^ "Elizabeth Fulhame". The Human Touch of Chemistry. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. . The Human Touch of Chemistry. Archived from the original 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on 3 March 2016. Retrieved 2 March 2016.
  7. ^ Cornish-Bowden, Athel (2012). Fundamentals of enzyme kinetics. Weinheim: Wiley-VCH. ISBN 9783527665495. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  8. ^ Fulhame, T. (1784). Dissertatio de febre puerperarum. Academiæ Edinburgenæ, facultatis medicæ; pro gradu doctoris. Thomas Fulhame, M.A. hibernus. Ad diem 13. Septemb. Edinburgi: Apud Balfour et Smellie, academiae typographos. University of Edinburgh, Centre for Research Collections.
  9. ^ "(456) – Towns > Edinburgh > 1773–1776, 1784–1785 – Williamson's directory for the City of Edinburgh, Canongate, Leith and suburbs > 1784–85 – Scottish Directories – National Library of Scotland". digital.nls.uk. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  10. ^ "(88) – Towns > Edinburgh > 1794–1795 – Directory for Edinburgh Leith Mussleburgh and Dalkeith – Scottish Directories – National Library of Scotland". digital.nls.uk. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  11. ^ "(146) – Towns > Edinburgh > 1799–1800 – Edinburgh and Leith directory, to July 1800 – Scottish Directories – National Library of Scotland". digital.nls.uk. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  12. ^ "(109) – Towns > Edinburgh > 1800–01 – Edinburgh and Leith directory to July 1801 – Scottish Directories – National Library of Scotland". digital.nls.uk. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
  13. ^ The biographical dictionary of Scottish women : from the earliest times to 2004. Edinburgh: Edinburgh Univ. Press. 2006. s. 130. ISBN 9780748617135. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  14. ^ Rumford, Benjamin, Graf von (1875). The complete works of Count Rumford. 4. Boston: American Academy of Arts and Sciences. s. 84. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  15. ^ a b c Fulhame, Elizabeth (1794). An essay on combustion, with a view to a new art of dying and painting. Wherein the phlogistic and antiphlogistic hypotheses are proven erroneous. Londra: Printed for the author, by J. Cooper. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. |
  16. ^ a b Batchen, Geoffrey (1997). Burning with desire : the conception of photography. First MIT Press paperback. Cambridge, Mass.: MIT Press. s. 28. ISBN 9780262024273. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2023. 
  17. ^ Ireland, Derek Kathleen (1989). "The Ingenious, Lively and Celebrated Mrs. Fulhame and the Dyer's Hand" (PDF). Bulletin for the History of Chemistry. Davenport (5): 37-42. 30 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  18. ^ a b Laidler, Keith J.; Cornish-Bowden, Athel (1997). ""Elizabeth Fulhame and the discovery of catalysis: 100 years before Buchner" (PDF). New beer in an old bottle : Eduard Buchner and the growth of biochemical knowledge. Valencia: Universitat de Valencia. ss. 123-126. ISBN 9788437033280. 23 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  19. ^ Datta, N. C. (2005). The story of chemistry. Hyderabad: Universities Press. ss. 247-250. ISBN 9788173715303. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  20. ^ Eder, Josef Maria (1905). Geschichte der Photographie. 3rd (Almanca). Halle: Wilhelm Knapp. OCLC 494529056. 
  21. ^ Laidler, Keith J. (1993). To Light such a Candle. Oxford University Press. ss. 68-69. 
  22. ^ Schaaf, Larry J. (1990). "The first fifty years of British photography, 1794–1844". Technology and art: the birth and early years of photography: the proceedings of the Royal Photographic Historical Group conference 1–3 September 1989. Bath: RPS Historical Group. ss. 9-18. ISBN 9780951532201. 
  23. ^ Schaaf, Larry J. (1992). Out of the shadows: Herschel, Talbot, & the invention of photography. New Haven: Yale University Press. ss. 23-25. ISBN 9780300057058. 
  24. ^ "The Woman Behind Photography". Sotheby's Institute of Art. 1 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2016. 
  25. ^ Fulhame, Elizabeth (1810). An essay on combustion, with a view to a new art of dying and painting: wherein the phlogistic and antiphlogistic hypotheses are proved erroneous. Philadelphia: Printed and sold by James Humphreys, Corner of Second and Walnut-streets. s. 4. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2017. 
  26. ^ Jessica C. (April 2015). "The Pride of Science: Women and the politics of inclusion in 19th century Philadelphia" (PDF). Pennsylvania Legacies. Linker. 15 (1): 6-11. doi:10.5215/pennlega.15.1.0006. 1 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Mart 2016. 
  27. ^ J. W. (1903). "History of the water problem (Mrs Fulhame's theory of catalysis)". Journal of Physical Chemistry. Mellor. 7 (8): 557-567. doi:10.1021/j150053a001. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Fulhame&oldid=30406657" sayfasından alınmıştır