Saltuk Bey
Ebü’l-Kāsım İzzeddin Saltuk Bey, Selçuklu sultanı Alp Arslan'ın komutanlarından biri ve Saltuklu Beyliği'nin kurucusu. Saltuk Bey, 1071 yılında Malazgirt Savaşı'na katılmıştır. Savaştan sonra Alp Arslan tarafından Erzurum civarını ele geçirmesi için görevlendirildi ve ele geçirilen bölgenin beyi olarak atandı. Anadolu'daki ilk Türkmen beyliği olan Saltuklu Beyliği de bu şekilde kurulmuş oldu. Kurduğu beylik Erzurum (başkent), Bayburt, Karahisar, Tercan, İspir, Oltu, Malazgirt ve Kars'ı kapsıyordu.[1][2]
Saltuk Bey'in adı, çeşitli tarihi kayıtlarda Salduk, Samuk, Samukh, Şaltuk, Sandak, Sanduk şeklinde geçmektedir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Saltuk Bey, Selçuklu sultanı Alp Arslan'ın askeri komutanlarından biriydi. 1054 yılında üç bin kişilik bir ordu ile Doğu Anadolu'da yaşayan Ermenilere baskın düzenleyerek bölgeyi ele geçirdi. 1055/56'da Ağrı Dağı çevresindeki Basean'da Ciranis Dağı yakınlarındaki Okomi şehrini yakıp yağmalamıştır. 1070 yılında Sultan Alp Arslan tarafından Halep'e gönderilen Saltuk, buradaki Bizans kuvvetlerini tamamen yok etti.[2] İbnü'l-Adim'e göre Saltuk, Malazgirt Savaşı'ndan önce Ahlat'taki Bizans ordusunun 20.000 kişilik öncü birliğini bozguna uğratmış, bu da Selçukluların savaşı kazanmasında büyük rol oynamıştır.[2]
Malazgirt savaşından sonra sultan Alp Arslan emirlerinden birini Erzurum civarını ele geçirmek üzere görevlendirdi ve onu bu bölgenin yöneticisi olarak atadı.[1][2][3] İbnü'l-Esir'in eserlerinde bu emirin ismi Ebu'l-Kasım olarak geçmektedir.[1] Daha önce beyliğin adının 1132-1168 yılları arasında hüküm süren İzzeddin II. Saltuk'tan geldiği düşünülüyordu ancak daha sonra keşfedilen Kitabul-İnba adlı eserde ailenin 1123'ten itibaren yani II. Saltuk'tan daha önce de Saltukoğulları (Beni Saltuk) olarak adlandırıldığı görüldü.[4] Buna dayanarak O. Turan ve F. Sümer, Ebul-Kasım'ın bir isim değil, Saltuk Bey'in lakabı olduğu sonucuna varmışlardır.[5]
Aile
[değiştir | kaynağı değiştir]Saltuk Bey'in iki oğlu vardı:
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Leiser G. Saltuḳ Og̲h̲ullari / In Houtsma, Martijn Theodoor. — 2nd. — Leiden: E.J. Brill, 1995. — Vol. 8 / ed. by C. E. Bosworth, E. van Donzel, W. P. Heinrichs and G. Lecomte, Assisted by P. J. Bearman and Mme S. Nurit. — P. 1001. — (E.J. Brill's first encyclopaedia of Islam, 1913–1936).
- ^ a b c d Bedirhan, Zeki Atçeken, Yaşar (24 Nisan 2016). Malazgirt'ten Vatana Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi. Eğitim Yayınevi. ISBN 978-975-8890-15-6.
- ^ "SALTUKLULAR". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2024.
- ^ Sümer, Faruk (1990). Selçuklular devrinde Doğu Anadolu'da Türk beylikleri. Türk Tarih Kurumu yayınları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 978-975-16-0242-8.
- ^ Turan, Osman. Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. Ötüken Neşriyat A.Ş. ISBN 978-605-155-216-3.