Džemijet
| Džemijet Xhemijet | |
|---|---|
| Genel başkan | Necip Draga Ferhat Draga |
| Kuruluş tarihi | 1918 |
| Kapanış tarihi | 1925 |
| İdeoloji | İslamcılık Sosyal muhafazakârlık Boşnak milliyetçiliği Arnavut milliyetçiliği Müslüman çıkarları Ulusal muhafazakârlık |
| Siyasi pozisyon | Sağcılık ile Aşırı sağ |
| Yugoslavya | |
Džemijet (Türkçe: Cemiyet Arnavutça: Xhemijet; tam Türkçe ismi İslam Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti, "Islamic Association for the Defense of Justice"[1]/"Society for the Preservation of Muslim Rights"[2]) Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı'ndaki Müslüman nüfusun bir siyasi partisiydi. O zamanlar "Güney Sırbistan" (yani Vardar Makedonyası, Kosova ve Metohija, Sancak) olan bölgede Arnavutları, Slav Müslümanları ve Türkleri temsil ediyordu. Ağustos 1918'de kuruldu ve resmi kuruluşu 1919'un sonlarında Üsküp'te oldu. Parti, sırasıyla 8 ve 14 temsilci seçtiği 1920 ve 1923 seçimlerine katıldı. Ocak 1925'te, daha önce Mitroviça belediye başkanı olarak görev yapmış Arnavut milliyetçisi olan parti lideri Ferhat Draga tutuklandı ve kısa süre sonra parti dağıldı.[3]
İsmi[değiştir | kaynağı değiştir]
Partinin resmi adı İslam Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti ve İngilizceye genellikle "Islamic Association for the Defense of Justice" ve "Society for the Preservation of Muslim Rights" olarak çevrilmiştir.[4][5] Ulusal Türk Örgütü Cemiyet (Sırp-Hırvatça: Narodna turska organizacija Džemijet) olarak da anılırdı.[6] Kısaltılmış haliyle biliniyordu: Arnavutçada Xhemijet veya Başkimi, Boşnakça Džemijet ve Türkçe Cemiyet.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Džemijet, Kosova, Makedonya, Sancak Arnavutları, Boşnak Müslümanları ve Türkleri ile Manastır'dan Kenan Ziya liderliğinde Balkan Savaşları sırasında Belgrad'da hapsedilen Necip Draga ile 18 Aralık 1919'da Üsküp'te kuruldu.[7] Programı, Müslüman haklarının ve Müslüman toprak sahiplerinin tarımsal statüsünün korunması taleplerini içeriyordu. Başlangıçta parti, krallık içinde Sırp hegemonizmine karşı bir ılımlılık politikası izledi ve 1920 seçimlerinde, karma ve tek aday sistemle altı milletvekili seçtiği Halkın Radikal Partisi koalisyonuna girdi.[8] 1923 seçimlerinden önce, Başbakan ve Radikal Parti lideri Nikola Pašić, Üsküp'teki liderlerle bir araya geldi ve seçimlerden sonra partisi için de gerekli olan hükûmetine katılmaları karşılığında destekleri için pazarlık yaptı. Džemijet ve etnik Alman partisi olmadan hükûmet kurulamazdı.
Faaliyetleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Arnavutça eğitim veren okullar yasaktı ve Arnavutların yalnızca dini Müslüman okullara veya seküler Sırp dil okullarına gitmelerine izin veriliyordu. Parti, parlamentoda Arnavutça dil okullarının açılması için yasal olarak tanınmaya çalışırken, yeraltı laik Arnavut okulları da açtı. Partinin yasaklanmasının ardından, okul sistemi öğrencilerin Sırp okullarında Arnavutça kitap kaçakçılığı yapması ve mollaların dini kurslarda gizlice Arnavutça tanıtmaları ile devam etti.[9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ Elsie 2012, s. 291.
- ^ Banac 1988, s. 377.
- ^ Elsie 2012, s. 123.
- ^ Elsie 2010, s. 291.
- ^ Banac 1988, ss. 377-8.
- ^ Zovko 2007, s. 69.
- ^ Özdalga 2005, s. 317.
- ^ Banac 1988, ss. 377–8.
- ^ Kostovicova 2002, ss. 161–2.
- Genel
- Malcolm, Noel (1998). Kosovo: a short history (İngilizce). Macmillan. ISBN 9780333666128. 3 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- Banac, Ivo (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics (İngilizce). Cornell University Press. ISBN 9780801494932. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- Clark, Howard (20 Ağustos 2000). Civil Resistance in Kosovo (İngilizce). Pluto Press. ISBN 9780745315690. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- Kostovicova, Denisa (2002). Stephanie Schwandner-Sievers, Bernd Jürgen Fischer (Ed.). 'Shkolla Shqipe' and Nationahood: Albanians in Pursuit of Education in the Native Language in Interwar (1918-41) and Post-Autonomy (1989-98) Kosovo. Albanian Identities: Myth and History (İngilizce). Indiana University Press. ISBN 9780253341891. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- Elsie, Robert (1 Aralık 2010). Historical Dictionary of Kosovo (İngilizce). Scarecrow Press. ISBN 9780810872318. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013.
- Zovko, Ljubomir (2007). Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941 (Hırvatça). Faculty of Law, University of Mostar. ISBN 9789958927126.
- Elsie, Robert (24 Aralık 2012). A Biographical Dictionary of Albanian History (İngilizce). I. B. Tauris. s. 123. ISBN 9781780764313. 27 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2013.
- Özdalga, Elisabeth (2005). Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy. SOAS/RoutledgeCurzon studies on the Middle East (İngilizce). 3. RoutledgeCurzon. s. 317. ISBN 0-415-34164-7.