Dzveli Gavazi Kilisesi
 Dzveli Gavazi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Ahalsopeli, Kvareli Belediyesi, Kaheti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 41°54′47″K 45°58′49″D / 41.91306°K 45.98028°D |
| Mimari | |
| Mimari tür | Tetrakonkhos kilise |
Dzveli Gavazi Meryem Ana Kilisesi (Gürcüce: ძველი გავაზის ღვთისმშობლის ეკლესია) Doğu Gürcistan'ın Kaheti bölgesindeki bir Erken Orta Çağ Hristiyan kilisesidir. Kilise, kubbenin kilise salonunun merkezinin üstüne yerleştirildiği bir tetrakonkhos tasarımına sahiptir. Dzveli Gavazi'nin tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Tipolojik temellerine bakılarak 6. yüzyıla tarihlenen kiliseye, 9. yüzyılda bir çevredalız eklenmiş ve kilise yeniden işlenmiştir. Kilise, 1852 yılında büyük ölçüde onarılmıştır.[1][2] Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[3]
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Dzveli Gavazi kilisesi, Kvareli belediyesindeki Ahalsopeli köyünde, Büyük Kafkas Dağlarının eteklerinde yer almaktadır. Köyün, "Eski Gavazi" anlamına gelen adı, komşu Dağıstanlıların yaptığı saldırılarla rahatsız olan köylülerin 18. yüzyılın başlarında evlerini terk etmelerinden dolayı köyün adı olmuştur. Saldırılarla beraber köy halkı, "yeni Gavazi" anlamına gelen Ahalı Gavazi köyünü kurdukları Alazani nehrinin kıyılarına taşınmıştır. Rus egemenliğinde, Prens İvane Amilhvari, terk edilmiş köye yeniden insanların yerleşmesi için, 1850'de emir subayı ve genel vali Mihail Vorontsov'a, "Ahalsopeli" adını verdiği köyü tasarlattı ve iki yıl sonra eski kilise yenilendi. Yaşananlar, çevredalızdaki güney kapısının üstüne monte edilmiş kırmızı taş levhanın üzerinde bulunan yazıtta yazmaktadır. 1971'de Gürcistan Ulusal Müzesi arkeolojik keşif grubu, 10. yüzyıldan 18. yüzyıla tarihlenen eserler ile birlikte, kilise mezarlığından 35 mezarı ortaya çıkarmıştır.[1]
Planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Dzveli Gavazi kilisesi dört yarım dairesel apsisi ve yarım kubbesi olan bir tetrakonkhos kilisedir. Her apsis, kilise salonunun bir köşesinden çıkıntılıdır. Tetrakonkhosun dörtte üçünün etrafına saran ve kuzey apsiste sonlanan bir çevredalıza sahiptir. Yapı, doğu, güney ve batıda birer tane olmak üzere üç penceresi olan sekizgen bir tambura sahiptir. Merkezi kubbe bu tambura dayanmaktadır. Kilise salonundan kubbe daireseine geçiş pandantifler ile sağlanmaktadır. Pandatifler, birleştirici sütun başlığından yoksun, yarı dairesel moloz sütunlardan uzamaktadır. Kaheti'de Dzveli Gavazi'ye benzeyen başka bir kilise vardır: Ninotsminda Katedralindeki dört parçalı yaprak kilisesi; bölgede, Erken Orta Çağ'da, "üç kiliseli bazilika" tipi yaygındı. Bu kilise tipinde, orta nefin kuzey ve güneyinde, iki apsisli yan koridorlar bulunmaktaydı.[2][4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Ed.) (2013). "გავაზი [Gavazi]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Gürcüce) (1. bas.). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 130-132. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2019.
- ^ a b Loosley, Emma. "Dzveli Gavazi". Architecture and Asceticism. University of Exeter. 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019.
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ "ძველი გავაზი" [Dzveli Gavazi]. კულტურული მემკვიდრეობის გის პორტალი [GIS portal of cultural heritage] (Gürcüce). 30 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2019.