Delta Scuti değişeni

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Delta Scuti için Hipparcos verilerinden çizilen bir ışık eğrisi[1]

Delta Scuti değişenleri (V-bandı genliği 0,3 mag'dan büyük olduğunda bazen cüce sefe olarak adlandırılır), dönemleri 0,3 günden kısa, A veya F tayf türünden, birkaç 0,001 kadirden 0,8 kadire kadar görsel bölge genliklerine sahip zonklayan değişenlerdir. H-R diyagramındaki kararsızlık kuşağı içinde yer alırlar. δ Scuti'lerin H-R diyagramındaki konumları üstten klasik sefeler, alttan ise zonklayan beyaz cücelerle sınırlı geniş bir alandır. Bu derece geniş bir alanda yıldız çeşitliliği oldukça fazladır ve en genç disk popülasyonlarından yaşlı halo yıldızlarına kadar farklı yıldızlar δ Scuti türü değişenler grubuna girebilmektedir. Bu nedenle bir kısmı veya tüm grubu tarif eden çok farklı isimlerle de anılırlar; bunlardan bazıları cüce sefeler, RRs değişenleri, AI Velorum yıldızları, SX Phe yıldızları ve çok-kısa dönemli sefeler dir.

Çalışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

δ Scuti yıldızları oldukça karmaşık ışık değişimleri gösterebilmektedir. Bir kısmı sadece çapsal (radyal) modda zonklarken, diğer bir kısmı ise çok sayıda çapsal ve çapsal olmayan modda aynı anda zonklama yapmaktadır. Bazılarında modların anlık kayboluşu ve tekrar ortaya çıkışı da söz konusu olmaktadır. Bu karmaşık yapıların detaylı incelemesi sonucu yıldızların iç yapıları hakkında önemli bilgiler elde edilmektedir. Bu türden çalışmalar genel olarak Yıldız Sismolojisi (Asteroseismology) adı ile anılır. Görsel mutlak parlaklıkları +3,0 ile 0,0 kadir arasında bulunan δ Scuti ve benzeri yıldızlardan, GCVS kataloğunda listelenmiş 200 adet örnek bulunmaktadır. Ancak çok düşük genlikli örneklerinin bulunduğu ve sayıca fazla oldukları hatırlanacak olursa, keşfedilmeyi bekleyen çok sayıda δ Scuti değişeninin var olabileceği açıktır. Bu konuda son yıllarda en büyük katkı Hipparcos astrometri uydusunun gözlemlerinden gelmiştir.[2]

Örnekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Belirtme (isim) Takımyıldız Keşif Kadir (Maksimum) Kadir (Minimum) Büyüklük aralığı Dönem Tayf türü Açıklama
Gama Boötis Çoban 70023020000000000003m.02 70023070000000000003m.07 &-1000000000000000.0500000,05 &0000000000000006.9600006,96 sa A7III
Epsilon Cephei Kral 70024150000000000004m.15 70024210000000000004m.21 &-1000000000000000.0600000,06 &0000000000000000.9800000,98 sa F0IV
Delta Scuti Kalkan 70014600000000000004m.6 70024790000000000004m.79 &0000000000000000.1900000,19 &0000000000000004.6500004,65 sa F2 IIIp prototip

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Light Curve". Hipparcos ESA. ESA. 3 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2022. 
  2. ^ ESA, 1997, The Hipparcos and Tycho Catalogues, ESA-SP-1200, Noordwijk