Dedegül, Ardahan
| Dedegül | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Dedegül Dedegül'ün Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Merkez |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 173 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Dedegül, Ardahan ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Eski adı Dadaguli'dir. Gürcüce bir yer adı olan Dadaguli (დადაგული), "yanmış", "yanıklı" anlamına gelir.[3] 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine Dada Gul / Dede Gül (ددە كول) olarak girmiştir.[4] Bu yer adı zaman içinde değişime uğrayıp Dede Gül / Dedegül'e (دەده كول) dönüşmüştür.[5]
Yerleşim, 16. yüzyılın ortasında Osmanlılar Gürcülerden ele geçirdiğinde büyük bir köydü. Köyün nüfusu 45 haneden (tahmini 225/270 kişi) oluşuyordu. Vergi vermekle yükümlü olarak Parşevan, Gogina, Revaz, Laşkara, Papuna, İvane, Davit, Goça gibi erkek adları kaydedilmiş, her hane ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınmıştı. 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı mufassal deftere göre, Ardahan-i Büzürg livasında Güney nahiyesine bağlı bir köydü.[6]
Üç yüzyılı aşkın bir süre Osmanlı egemenliğinde kalan yerleşim, 93 Harbi sonucunda Çarlık Rusyası'nın eline geçti. Rus idaresinin Dadagül (Дадагюль) adıyla kaydettiği yerleşim, Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasında (uçastok) yer alan Değirmendere nahiyesinin bir köyüydü. 1886 yılı tespitine göre köyde, tamamı Türk olarak kaydedilmiş olan 310 kişi yaşıyordu ve nüfus açısından Değirmendere köyünden sonra bu nahiyenin ikinci büyük köyüydü.[7]
Rus idaresi sırasında Ardahan bölgesini gezmiş olan Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli 1917 yılında köyde 40 hanede 599 Müslüman Gürcü'nün yaşadığından ve yıkıntı halinde bir kiliseden söz etmiştir. Ne var ki bu kiliseden günümüze bir iz kalmamıştır.[8][9]
Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Rus idaresinin son bulmasının ardından bir süre bağımsız Gürcistan’ın sınırları içinde kalan yerleşim, Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgali daha sona ermeden Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında, 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı.[10] 1928 tarihli köy listesinde “Dede Gül” olarak kaydedilmiş olan köy, bu tarihte Kars vilayeti içinde Ardahan kazasının Yalnızçam nahiyesine bağlıydı.[5] 1992 yılında Ardahan ilçesi il olunca, Dedegül de bu ilin merkez ilçesi köyü haline geldi.
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Köy, Ardahan il merkezine 12 km uzaklıktadır.[11]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 173[2] |
| 2021 | 175[2] |
| 2020 | 180[2] |
| 2019 | 184[2] |
| 2018 | 181[2] |
| 2017 | 172[2] |
| 2016 | 170[2] |
| 2015 | 170[2] |
| 2014 | 180[2] |
| 2013 | 185[2] |
| 2012 | 188[2] |
| 2011 | 182[2] |
| 2010 | 189[2] |
| 2009 | 192[2] |
| 2008 | 196[2] |
| 2007 | 195[2] |
| 2000 | 254[11] |
| 1990 | 320[11] |
| 1985 | 407[11] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Dedegul, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 11 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Merkez Dedegül Köy Nüfusu". Nufusune.com. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ "დადაგული" kelimesinin anlamı
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 436". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 760". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 436; II. Cilt (1941), s. 427". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2021.
- ^ Konstantine Martvileli, “Ardahan Bölgesinde”, Sakartvelo gazetesi, 7 Ekim 1917, Sayı: 220.
- ^ Tao-Klarceti – Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 191, ISBN 9789941478178.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ a b c d "Dedegül Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.