Cüce su aygırı
| Cüce su aygırı | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||
Choeropsis librensis
Morton, 1849 | ||||||||||||||||||
 |
Cüce su aygırı (Choeropsis liberiensis), Batı Afrika'nın ormanlarında ve bataklıklarında yaşayan küçük bir su aygırı türüdür. Esas olarak Liberya'da bulunsalar da Sierra Leone, Gine ve Fildişi Sahili'nde de küçük popülasyonları vardır. Nijerya'da ise nesli tükenmiştir.[1]
Cüce su aygırı utangaç bir hayvandır ve geceleri aktiftir. Su aygırıgiller familyasındaki iki yaşayan türden biridir. Diğer tür ise çok daha büyük olan yaygın hippopotamus (Hippopotamus amphibius) veya diğer adıyla Nil su aygırıdır. Cüce su aygırı, karada yaşamaya yönelik birçok adaptasyon gösterse de tıpkı büyük akrabası gibi yarı suculdur. Derisini nemli tutmak ve vücut ısısını düşürmek için suya ihtiyaç duyar. Çiftleşme ve doğum gibi davranışlar hem karada hem de suda gerçekleşebilir. Otçuldur. Ormanlarda eğreltiotları, geniş yapraklı bitkiler, buğdaygiller ve meyvelerle beslenir.
Bu nadir ve gececil orman canlısı, vahşi doğada incelenmesi zor bir hayvandır. Cüce su aygırları, 19. yüzyıla kadar Batı Afrika dışında bilinmiyordu. 20. yüzyılın başlarında hayvanat bahçelerine getirildikten sonra esaret altında iyi üremişlerdir ve mevcut araştırmaların büyük çoğunluğu hayvanat bahçelerindeki bireyler üzerinde yapılmıştır.[2] Türün esaret altındaki hayatta kalma oranı vahşi doğadakinden daha yüksektir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği’nin (IUCN) 2015'te yaptığı bir değerlendirmeye göre vahşi doğada 2.500'den az cüce su aygırı kalmıştır.[1]
Cüce su aygırının yüzleştiği başlıca tehdit ormanların tarım arazilerine dönüştürülmesiyle sonucu yaşanan habitat kaybıdır. Eti için avlanması, kaçak avcılık, doğal yırtıcılar ve savaş da diğer tehditlerdir. Liberya'da cüce su aygırı da dahil olmak üzere birçok hayvan etleri için yasa dışı olarak avlanmaktadır.
Tarihçe ve halk hikâyeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Hippopotamus Avrupa'da antik çağlardan beri bilinirken, cüce su aygırı 19. yüzyıla kadar Batı Afrika dışındaki dünyada bilinmiyordu. Geceleri aktif olmaları ve ormanlık bölgelerde yaşamaları nedeniyle yaşam alanları içinde bile hakkında çok az bilgi vardı. Liberya'da bu hayvana geleneksel olarak "su ineği" deniyordu.[3]
Cüce su aygırları ilk saha raporlarında yanlışlıkla vahşi bir domuz olarak tanımlandı. Türün birkaç kafatası, Amerikalı doğa bilimci Samuel G. Morton'a, Liberya'nın başkenti Monrovia'daki görev süresi boyunca gönderildi. Morton, 1843 yılında bu türü ilk kez tanımladı. İlk tam örnekler, 1870'ler ve 1880'lerde Dr. Johann Büttikofer tarafından Liberya faunası üzerine yapılan kapsamlı bir araştırma sırasında toplandı. Bu örnekler Hollanda'daki Leiden Doğa Tarihi Müzesi'ne götürüldü.[3]
İlk cüce su aygırı 1873 yılında Sierra Leone'de İngiliz Koloni Servisi'nden bir görevli tarafından yakalanarak Avrupa'ya götürüldü, ancak varışından kısa bir süre sonra öldü. Cüce suaygırları 1911'de Avrupa hayvanat bahçelerinde başarılı bir şekilde çoğaltıldı. İlk olarak Almanya'ya, ardından New York'taki Bronx Hayvanat Bahçesi'ne gönderildiler ve burada da başarılı oldular.[3][4]
1927'de Firestone'un kurucusu Harvey Firestone, Billy adlı cüce su aygırını ABD Başkanı Calvin Coolidge'e hediye etti. Coolidge, Billy'yi Washington D.C.'deki Ulusal Hayvanat Bahçesi'ne bağışladı. Hayvanat bahçesine göre, Billy bugün ABD'deki çoğu cüce su aygırının ortak atasıdır.[5][6]
Moo Deng adlı Tayland'daki Khao Kheow Açık Hava Hayvanat Bahçesi'nde yaşayan bir cüce su aygırı, 2024 yılının eylül ayında internette viral olan görüntüleriyle popüler bir internet fenomeni haline gelmiştir.[7]
Cüce su aygırıyla ilgili pek çok halk hikâyesi derlenmiştir. Bu hikâyelerden birinde, cüce su aygırlarının geceleri ormanda yollarını bulabilmek için ağızlarında parlayan bir elmas taşıdıkları anlatılır. Gündüz olduğunda ise bu elması sakladıkları gizli bir yer vardır. Ancak bir avcının, gece vakti bir cüce su aygırını yakalaması durumunda bu elması ele geçirebileceği söylenir. Bazı köylüler, cüce su aygırı yavrularının annelerinden süt emmediğini, bunun yerine annenin derisinden salgılanan maddeleri yaladığını düşünürdü.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ransom, C.; Robinson, P.T.; Collen, B. (2015). "Choeropsis liberiensis". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2015: e.T10032A18567171. doi:10.2305/IUCN.UK.2015-2.RLTS.T10032A18567171.en
. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2021.
- ^ Stroman, H. R.; Slaughter, L. M. (January 1972). "The care and breeding of the Pygmy hippopotamus (Choeropsis liberiensis) in captivity". International Zoo Yearbook. 12 (1). ss. 126-131. doi:10.1111/j.1748-1090.1972.tb02296.x.
- ^ a b c d Robinson, Phillip T. River Horses and Water Cows 26 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Hippo Specialist Group of the World Conservation Union 17 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Retrieved on 2007-07-30.
- ^ Eltringham, S. Keith (1999). The Hippos. Londra: Academic Press. ISBN 978-0-85661-131-5.
- ^ "Pygmy Hippo fact sheet". National Zoological Park. 25 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2008.
- ^ Jablonski, Nina G. (2004). "The hippo's tale: how the anatomy and physiology of Late Neogene Hexaprotodon shed light on Late Neogene environmental change". Quaternary International. 117 (1). ss. 119-123. Bibcode:2004QuInt.117..119J. doi:10.1016/S1040-6182(03)00121-6.
- ^ "Moo Deng: Thailand zoo's celebrity baby pygmy hippo". BBC (İngilizce). 13 Eylül 2024. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2024.
