Ceilidh
Cèilidh (/ˈk eɪli /KAY -lee, İskoç Galcesi: [ˈkʲʰeːlɪ] ) veya céilí (İrlandaca: [ˈceːlʲiː]) geleneksel bir İskoç ve İrlanda sosyal toplantısıdır. En temel haliyle sosyal bir ziyaret anlamına gelir. Çağdaş kullanımda, genellikle evde ya da sosyal bir salonda ya da başka bir topluluk buluşma yerinde, daha büyük bir konserde dans etmeyi ve Gal halk müziği çalmayı içerir.
Cèilidhean (cèilidh'in çoğulu) ve céilithe (céili'nin çoğulu) İskoçya ve İrlanda'nın Gal bölgelerinde ortaya çıkmıştır ve dolayısıyla İskoç ve İrlanda diasporalarında yaygındır. Cornwall'daki troyl geleneklerine ve Galler'deki twmpath ve noson lawen etkinliklerine ve ayrıca bazı bölgelerde céilithe ile kaynaşmış olan İngiltere'deki İngiliz country dansına benzerler.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Terim, 'arkadaş' anlamına gelen Eski İrlandaca céle'den (tekil) türetilmiştir. Daha sonra Galce'de 'ziyaret' anlamına gelen céilidh ve céilidhe olmuştur.[1] İskoç Galcesi'nin düzeltilmiş yazımı cèilidh (çoğul cèilidhean) ve İrlanda'nın düzeltilmiş yazımı céili (çoğul céilithe) olarak yazılır.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Başlangıçta cèilidh herhangi bir türden sosyal bir toplantıydı ve dansı içermiyordu.[2]
Uzun, karanlık kış gecelerinde, küçük köylerde arkadaşların bir evde toplanması ve "ceilidh" (kay'lee olarak telaffuz edilir) dedikleri şeyi tutması hala bir gelenektir. Genç ve yaşlılar, eski inançlar, geleneksel kahramanların eylemleri vb. ile ilgili eski şiirler ve efsanevi hikayeler okuyanlarla eğlenirler. Bazıları eski müziğe uyarlanmış eski ve yeni şarkıları ya da eski tarzda bestelenmiş yeni müzikleri söyler.[3]
Son yıllarda, etkinliğin dans kısmı terimin eski anlamlarını gasp etmiş olsa da konukların müzik, şarkı söyleme, hikaye anlatma ve şiir icra etme geleneği bazı bölgelerde hala devam etmektedir.[4]
Modern cèilidhean[değiştir | kaynağı değiştir]
Cèilidh, gençlere flört etmeyi ve evlilik olanaklarını kolaylaştırdı; her ne kadar diskolar ve gece kulüpleri cèilidh'in yerini büyük ölçüde almış olsa da, bu tür etkinlikler İskoçya ve İrlanda'nın kırsal kesimlerinde, özellikle de Galce konuşulan bölgelerde hala önemli ve popüler bir sosyal çıkış noktasıdır. bölgeler. Cèilidhean bazen özel veya kamu evlerinde, örneğin uzak kırsal bölgelerde ve yoğun festivaller sırasında daha küçük ölçekte düzenlenir.
Spor kulüpleri, okullar ve üniversiteler gibi bazı kulüp ve kurumların, hatta işverenlerin düzenli olarak veya en azından yıllık olarak ceilidh düzenlemeleri yaygındır. Bunların formalitesi değişebilir. Bazıları modern pop müziği, İskoç country dans grubuyla karıştırıyor ve kıyafet kuralları zorunlu dağlık kıyafetten resmi olmayana kadar değişiyor. Temel dans adımlarının kullanımı her zaman kesinlikle zorunlu değildir ve danslar genellikle şarkılar, şiir resitalleri, hikaye anlatımı ve diğer "parti parçaları" türleri ile dönüşümlü olarak yapılır.
Cèilidh müziği, keman, flüt, teneke düdük, akordeon, bodhrán (davul), dövülmüş santur ve daha yakın zamanlarda davul, gitar, mandolin, buzuki, İskoç küçük boruları ve elektrik bas gitar gibi çeşitli enstrümanlarla sağlanabilir. Müzik neşeli ve canlıdır; İrlanda'da çoğunlukla jigler, makaralar, hornpipe, polkalar, slip-jigler ve valslerden oluşur; İskoçya strathspey'leri ekler ve İngiltere kuzeydoğu rant gibi bölgesel formlar ekler. Temel adımlar kolayca öğrenilebilir; Yeni dansçılar için genellikle dansın başlamasından önce kısa bir eğitim seansı sağlanır. İrlanda'da ilk céili grubu 1926'da Radio Éireann'ın müzik direktörü Séamus Clandillon tarafından stüdyo tabanlı programları için dans müziği yapmak üzere bir araya getirildi.[5]
Cèilidhean'da dans genellikle cèilidh dansları, set dansları veya çift dansları şeklindedir. Bir "set" dört ila sekiz çiftten oluşur ve her çift, çift kare veya dikdörtgen şeklinde birbirine bakar. Her çift, karşı karşıya gelen çiftle pozisyon değiştirir ve aynı zamanda karşı karşıya gelen çiftler, müziğin ritmine ayak uydurarak eş değiştirir.
Modern İskoç cèilidh'indeki dansların yaklaşık yarısı, çiftlerin ringde gerçekleştirdiği danslardır. Bunlar sabit çiftler tarafından veya adımların her tekrarının sonunda veya sonuna yakın bir zamanda kadının ringdeki bir sonraki beyefendiye hareket etmesiyle daha sosyal "ilerici" bir şekilde gerçekleştirilebilir. İrlanda'da benzer dans tarzına céilí dansı veya fíor ('gerçek') céilí dansı denir. Danslardan bazıları, ünlü alaylardan, tarihi savaşlardan ve olaylardan, bazıları ise günlük kırsal yaşamın öğelerinden adını almıştır. "The Gay Gordons ", "Siege of Ennis (Ennis kuşatması)", "Walss of Limerick (Limerick duvarları)" ve "Stack of barley (arpa yığını)" bu türdeki popüler danslardır.
Step dansı, 1990'larda dünyaca ünlü Riverdance topluluğu tarafından popüler hale getirilen, céilithe'de sıklıkla gerçekleştirilen dansın başka bir şeklidir. Set dansı, yetenekleri ne olursa olsun orada bulunan herkesi kapsarken, step dansı genellikle gösteri amaçlıdır ve yalnızca en yetenekli dansçılar tarafından gerçekleştirilir.
Cèilidh, yerel cèilidhean ve geleneksel müzik yarışmalarının düzenlendiği Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya ve Yeni Zelanda'daki İskoç ve İrlanda diasporaları tarafından uluslararası hale getirildi. Son yıllarda cèilidh ve geleneksel müzik yarışmaları sıklıkla göçmenlerin torunları tarafından kazanılıyor.
Cèilidhean'ın Nova Scotia'da yaygın olduğu belirtiliyor. Bu toplantıların geleneği ve ruhu, bu denizcilik bölgelerindeki küçük toplulukların çoğunda sürdürülmektedir.
İskoçya[değiştir | kaynağı değiştir]
2020'lerde özel olarak organize edilen cèilidhean, genellikle bir düğün, doğum günü partisi, kutlama veya bağış toplama etkinliği için akşam eğlencesi için grupların kiralandığı, hem kırsal hem de kentsel İskoçya'da oldukça yaygındır. Bunlar az ya da çok resmi olabilir ve çoğu zaman gerçek müzik ve dansın ötesinde diğer tüm geleneksel Gal etkinliklerini içerir. Acemiler genellikle katılımcılar arasında yer alır, bu nedenle bir "dans çağırıcısı" her dans için müzik başlamadan önceki adımları öğretebilir. Daha çok yönlü gruplar da dansları gösterir. İskoç ilkokulları sıklıkla Noel zamanında bazı İskoç country danslarını öğretir. Grupların boyutları farklılık gösterir ancak genellikle iki ila altı oyuncudan oluşur. İskoç cèilidh'in çekiciliği hiçbir şekilde genç nesille sınırlı değildir ve danslar, çoğu yaş grubuna ve yetenek düzeyine uyum sağlayacak şekilde hız ve karmaşıklık bakımından farklılık gösterir. İskoçya'daki çoğu özel okul da oldukça düzenli bir şekilde cèilidhean düzenlemektedir.
Edinburgh'daki yıllık Ceilidh Kültür Festivali esnasında ücretli katılımcıların ilgisini çeken, genellikle dans kulüplerinde düzenlenen halka açık cèilidhean da düzenlenmektedir.
İskoçya'daki üniversiteler düzenli cèilidhean düzenler; Edinburgh Üniversitesi her dönem boyunca öğrencilere bir dizi çalışma düzenler; özellikle de Highland Society (An Comann Ceilteach) tarafından düzenlenen, Edinburgh'daki en eski ve İskoçya'daki en büyük cèilidh olan uzun süredir devam eden Highland Yıllık programı. Glasgow Üniversite Birliği'nin yıllık münazara yarışması Glasgow Ancients, geleneksel olarak geceyi bir cèilidh ile bitirir.[6] Birliğin Noel etkinliği Daft Friday de bir cèilidh içeriyor. Cèilidhean, Glasgow Üniversitesi'ndeki birçok topluluk için ortak bağış toplama ve sosyal etkinliklerdendir.
Bazı cèilidh grupları, akşam eğlencesinin çekiciliğini artırmak için cèilidh dansını disko müziği çalan bir DJ ile birleştiriyor.
Kuzey İrlanda[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuzey İrlanda'da son 20 yılda céili'nin popülaritesindeki yeniden canlanmaya, genç nesil ve bir céili grubu olan 'Haste to the Wedding' gibi gruplar arasında céilithe'ye olan ilginin de katkısı oldu.
İrlanda[değiştir | kaynağı değiştir]
Céilí dansları (/ˈk eɪ li /, İrlandaca: [ ˈceːlʲiː]) veya gerçek céilí dansları (fíor céilí) İrlanda'da popüler bir halk dansıdır ve daha geniş İrlanda danslarının bir parçasıdır. İrlanda céilí dansları, heys ("çit" veya karşılıklı hat çiftleri), yuvarlak danslar, uzun danslar ve kadrillere dayalıdır, genellikle yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde Gal yeniden canlanması sırasında yeniden canlandırılmıştır ve İrlanda Dans Komisyonu tarafından kodlanmıştır.[7] Céilí dans öğretmenlerinin sınavlarına temel oluşturan otuza yakın dans vardır.[8] İrlanda céilí, hem erkeklerin hem de kadınların katıldığı ve canlı İrlanda geleneksel müziğinin eşlik ettiği katılımcı bir sosyal etkinliktir. Dans, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında milliyetçi gündemleri destekleyen gelenekler sırasında kültürel milliyetçi bilinç içinde ortaya çıktı ve ulusal kimlikler kültürel olarak bütünlüklü olarak görülmedi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Scottish music - Scottish music - National 5 Music Revision". BBC Bitesize (İngilizce). 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024.
- ^ "Carmina Gadelica Vol. 1: Introduction". sacred-texts.com. 10 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024.
- ^ Mackenzie, Donald Alexander; Duncan, John (1917). Wonder tales from Scottish myth & legend. New York Public Library. London : Blackie and son.
- ^ "Gaelic-English Dictionary (Starting with "F")". www.translationdirectory.com. 8 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024.
- ^ A Life in the Wild. de Buitléar, Éamon (İngilizce). Gill & MacMillan. 2004. s. 83.
- ^ "Glasgow University Union". web.archive.org. 22 Ağustos 2018. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2024.
- ^ "The Flowing Tide: More Irish Set Dancing Pat Murphy". Mercier Press. 2000.
- ^ The Story of Irish Dance. Helen Brennan (İngilizce). Mount Eagle Publications. 1999. s. 29-43.