CHNOPS

Karbon, hidrojen, nitrojen, oksijen, fosfor ve kükürtün grafik gösterimi

CHNOPS ve CHON, canlı organizmalardaki en yaygın elementlerin anımsatıcı kısaltmalarıdır. "CHON", biyolojik sistemlerin kütlesinin yüzde 95'inden fazlasını oluşturan karbon, hidrojen, oksijen ve nitrojen anlamına gelir.^[1] "CHNOPS" kısaltmasında ise fosfor ve kükürt dahil edilir.

Tanım[değiştir | kaynağı değiştir]

Karbon, hidrojen, nitrojen, oksijen, fosfor ve kükürt, kovalent kombinasyonları Dünya üzerindeki biyolojik moleküllerin çoğunu oluşturan en önemli altı kimyasal elementtir.^[2] Bu elementlerin tümü ametaldir .

Öğe	Bitkilerde kütle	Hayvanlarda kütle	Biyolojik kullanımlar
Karbon	%12	%19	Karbonhidratlarda, lipitlerde, nükleik asitlerde ve proteinlerde bulunur.
Hidrojen	%10	%10	Suda, karbonhidratlarda, lipitlerde, nükleik asitlerde ve proteinlerde bulunur.
Azot (Nitrojen)	%1	%4	Nükleik asitlerde, proteinlerde, bazı lipitlerde (örn. sfingolipidler) ve bazı polisakkaritlerde (örn. kitin) bulunur
Oksijen	%77	%63	Suda, karbonhidratlarda, lipitlerde, nükleik asitlerde ve proteinlerde bulunur.
Fosfor	<%1	<%1	Lipitlerde, nükleik asitlerde ve proteinlerde bulunur.
Kükürt	<%1	<%1	Proteinlerde ve bazı polisakkaritlerde bulunur.

İnsan vücudunda dört element (C, H, O ve N) ağırlığın yaklaşık %96'sını oluşturur ve geri kalanını ana mineraller (makromineraller) ve küçük mineraller (iz elementler olarak da adlandırılır) oluşturur.^[1]

Kükürt, sistein ve metiyonin amino asitlerinde bulunur.^[3] Fosfor, tüm hücre zarlarının ana bileşeni olan bir lipit sınıfı olan fosfolipitlerde bulunur, çünkü bunlar iyonları, proteinleri ve diğer molekülleri hücre işlevi için ihtiyaç duydukları yerde tutan ve olmamaları gereken alanlara yayılmalarını önleyen lipit çift tabakaları oluşturabilirler. Fosfat grupları aynı zamanda nükleik asitlerin (DNA ve RNA'nın genel adı) omurgasının önemli bir bileşenidir ve ATP oluşturmak için gereklidir. ATP Tüm canlılarda hücreye güç sağlayan enerji olarak kullanılan ana moleküldür.^[4]

Karbonlu asteroitler CHON elementleri açısından zengindir. Bu asteroitler en yaygın türdür ve sıklıkla meteorit olarak Dünya ile çarpışır. Bu tür çarpışmalar özellikle Dünya tarihinin erken dönemlerinde yaygındı ve bu çarpanlar gezegenin okyanuslarının oluşumunda çok önemli olabilir.

Tüm CHON elementlerini içeren en basit bileşikler, her bir atomdan birer tane içeren izomerler fulminik asit (HCNO), izofulminik asit (HONC), siyanik asit (HOCN) ve izosiyanik asittir (HNCO).^[5]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b "Atoms & Life". 27 Eylül 2009. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "A&L20090927" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)
^ Education (2010). "CHNOPS: The Six Most Abundant Elements of Life". Pearson Education. Pearson BioCoach. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010. Most biological molecules are made from covalent combinations of six important elements, whose chemical symbols are CHNOPS. ... Although more than 25 types of elements can be found in biomolecules, six elements are most common. These are called the CHNOPS elements; the letters stand for the chemical abbreviations of carbon, hydrogen, nitrogen, oxygen, phosphorus, and sulfur.
^ Brosnan JT, Brosnan ME (June 2006). "The sulfur-containing amino acids: an overview". The Journal of Nutrition. 136 (6 Suppl): 1636S-1640S. CiteSeerX live $2 |citeseerx= değerini kontrol edin (yardım). doi:10.1093/jn/136.6.1636S. PMID 16702333. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011.
^ Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011.
^ Lattelais, M.; Pauzat, F.; Ellinger, Y.; Ceccarelli, C. (1 Haziran 2015). "Differential adsorption of CHON isomers at interstellar grain surfaces". Astronomy and Astrophysics. 578: A62. doi:10.1051/0004-6361/201526044. ISSN 0004-6361. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım);

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Biyosferin Dünya Üzerindeki Etkisi", Dallas Teksas Üniversitesi

[A&L20090927-1] "Atoms & Life". 27 Eylül 2009. 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2021. Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi: "A&L20090927" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme)

[Education-2] Education (2010). "CHNOPS: The Six Most Abundant Elements of Life". Pearson Education. Pearson BioCoach. 27 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2010. Most biological molecules are made from covalent combinations of six important elements, whose chemical symbols are CHNOPS. ... Although more than 25 types of elements can be found in biomolecules, six elements are most common. These are called the CHNOPS elements; the letters stand for the chemical abbreviations of carbon, hydrogen, nitrogen, oxygen, phosphorus, and sulfur.

[Brosnan2006-3] Brosnan JT, Brosnan ME (June 2006). "The sulfur-containing amino acids: an overview". The Journal of Nutrition. 136 (6 Suppl): 1636S-1640S. CiteSeerX live $2 |citeseerx= değerini kontrol edin (yardım). doi:10.1093/jn/136.6.1636S. PMID 16702333. 13 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011.

[Campbell2006-4] Campbell, Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden (2006). Biology: Exploring Life. Boston, Massachusetts: Pearson Prentice Hall. ISBN 0-13-250882-6. 2 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2011.

[5] Lattelais, M.; Pauzat, F.; Ellinger, Y.; Ceccarelli, C. (1 Haziran 2015). "Differential adsorption of CHON isomers at interstellar grain surfaces". Astronomy and Astrophysics. 578: A62. doi:10.1051/0004-6361/201526044. ISSN 0004-6361. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım);

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]